Metnin Genel ncelemesi Yaar Kemalin Peri Bacalar Bu

Metnin Genel İncelemesi Yaşar Kemal’in Peri Bacaları: Bu Diyar Baştan Başa adlı eserinden alınmış bir metindir. Eseri incelerken gezi yazısı türünün izlerini görmekteyiz fakat bu eserin türü modern röportajdır. Öyküleyici ve betimleyici anlatım tarzının özelliklerini görmekteyiz. Metnin içinde bilinmeyen sözcükler yer alır bu durum sözlük çalışması yapılırsa öğrencilerin söz dağarcığını genişletir fakat kelimeler üzerinde durulmadığı vakit metin anlaşılmaz hale gelebilir. Örneğin; kadife, haşmet, krater gölü, tökezlemek, yele, toy, balıkçıl, palan, doludizgin, katar, katmer gibi.

• Giriş gelişme ve sonuç kısmı belirgindir. • Görseller metinle ilintilidir. • Görseller ilgi çekici bir sunumla ortaya konulmuştur bu da metnin akıcılığını arttırmıştır. Metinde altı çizilmiş kısma baktığımızda ; eksiltili, devrik, kurallı cümleleri bir arada görüyoruz. • Metinde kısa cümlelerin kurulması yalınlığı sağlamıştır.

Metinde Kullanılan Bazı Benzetmeler • • • • Küçük dağlar ala karlı. Süphan Dağı süt beyaz. Kadife gibi. Yeşil bir halı gibi. Yağmur sonu güneşi gibi. Ceylan gibi at Küçük gölekler Uzun teller Yeşil bir kıvılcım Büyük günah Kimsesiz bir kıyı Turna mahşeri Koyun gibi üsteler Karlı doruk Ak sakallı, kar atlı biri Koca kayanın dibine varıyoruz

Metinde Kullanılan Bazı Betimlemeler • Düz ovada, karşına bütün haşmetiyle Süp han Dağı çıkıveriyor. Tam tepende durup duruyor. Başını kaldırıp doruğuna bakamıyor, korkuyorsun… Süphan Dağı şöyle uzaktan bakınca Ağrı’dan daha heybetli gözüküyor, birkaç Ağrı büyüklüğünde gö züküyor. Bir yanı Van Gölü, bir yanı da Patnos Ovası… Düzlüğün ortasından fışkırıvermiş bir haşmet. Ama Süphan Dağı’na çıkmak kolay… • Ovada küçük gölekler var. Yağmur gölekleri bunlar. Göleklerin yanında türlü kuşlar var. Belki bin türlü. Toy, balıkçıl, turna…. Ovayı turnalar almış. Her adımda bir turna. İnce uzun bacakları üzerinde kocaman kalçalarını sallayarak yürüyorlar.

• Bir öksüz … Amcasının yanında. Bütün köy ona kötü bakıyor. Sevmiyorlar onu. Kirli, pasaklı saç baş karmakarışık oğlan. • Oğlan yorgun. Başını kızın dizine koymuş uyumuş. Bu aradan dişi bir geyiğin arkasından yedi erkek geyik geçer.

Kelime Etimolojisi • Metinde geçen kelimelerin köken bilgisi aşağıdadır. • OVA • Kürtçe (Kurmanci) ava veya Farsça ābād "mamur ve tarım yapılan yer, çöl ve bozkır zıddı" sözcüğünden alıntıdır. Daha fazla bilgi için abat maddesine bakınız. • ALA • Arapça ˁlw kökünden gelen aˁlāˀ " ﺃﻌﻼﺀ daha yüksek, en üstün" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça aˁli "yüksek, üstün" sözcüğünün tafdilidir. • DORUK • Eski Batı Türkçesinde toruğ veya torağı sözcüğünden evrilmiştir. • DAĞ • Eski Türkçe tāğ sözcüğünden evrilmiştir.

SARP Eski Türkçe sar- "sertleşmek, zorlamak, zorbalık etmek " fiilinden +Ip sonekiyle türetilmiştir. (İlk kullanımı: Kaş) Eski Türkçe fiil Eski Türkçe sarp sözcüğünden evrilmiştir. KATIR Soğdca aynı anlama gelen χartarē sözcüğü ile eş kökenlidir. Soğdca sözcük Soğdca χar "eşek" sözcüğünden türetilmiştir. CİNS Arapça cns kökünden gelen cins " ﺟﻨﺲ tür, ırk, soy, Aristoteles mantığında bir kavram" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Aramice/Süryanice aynı anlama gelen gensā גנסא sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca aynı anlama gelen génos γένος sözcüğünden alıntıdır Katmer Eski Türkçe kat sözcüğünden türetilmiş olabilir; ancak bu kesin değildir.

• CEYLAN • Farsça carān " ﺟﺮﺍﻥ ahu, antilop" sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Moğolca aynı anlama gelen cegere(n) sözcüğünden alıntıdır. • YELE • Karş. Moğolca calaga (püskül, tepelik, kuş ibiği). • METRE • İtalyanca metro "uzunluk ölçü birimi" sözcüğünden alıntıdır. İtalyanca sözcük Fransızca aynı anlama gelenmètre sözcüğünden alıntıdır. KATAR • Arapça k t r kökünden gelen k at ār. 1" ﻗﻄﺎﺭ damlalar dizisi, 2. birbiri ardısıra dizili şeyler, kervan" sözcüğünden alıntıdır • Öpmek • Arapça mlw kökünden gelen imlāˀ " ﺇﻣﻼﺀ dikte etme, yazı yazdırma" sözcüğünden alıntıdır

• Günah • Farsça gunāh " گﻨﺎﻩ suç, tazminat gerektiren eylem" sözcüğünden alıntıdır. • Palan • Farsça pālān " پﺎﻻﻥ çul, semer örtüsü" sözcüğünden alıntıdır. • Kilim • Farsça gilīm " گﻠﻴﻢ her çeşit yaygı, battaniye, yatak örtüsü" sözcüğünden alıntıdır • Eşkıya • Arapça aşk iyāˀ " ﺃﺸﻘﻴﺎﺀ bedbahtlar, garipler, zavallılar" sözcüğünden alıntıdır. • Şeyh • Arapça şyχ kökünden gelen şayχ. 1" ﺷﻴﺦ yaşlı kişi, ihtiyar, 2. aşiret veya tarikat reisi" sözcüğünden alıntıdır.

• Çeşme • Farsça çaşme " چﺸﻤﻪ göz gibi olan şey, pınar, göze" sözcüğünden alıntıdır • Çadır • Farsça ve Orta Farsça (Pehlevice veya Partça) çādar veya çādur " چﺎﺩﺭ / چﺎﺩﺭ örtü, tente, gölgelik, çadır" sözcüğünden alıntıdır • Sezmek • Arapça mlw kökünden gelen imlāˀ " ﺇﻣﻼﺀ dikte etme, yazı yazdırma" sözcüğünden alıntıdır. • Şehir • ~ Fa/OFa şahr ﺷﻬﺮ vilayet, memleket, kent

• Metin Dil Analizi Metinde 22 yabancı kelime kullanılmıştır. Farsça, Arapça, İtalyanca, Moğolca, Eski. Türkçe, Yunanca, Soğdca, Kürtçe kökenli kelimeler kullanılmıştır. Metinde eksiltili cümlelerin kullanılması cümle içerisinde düşüklüğe neden olmuştur. Metnin türü itibariyle cümleler doğal ve akıcıdır. Nereyi, neyi görse oranın, onun türküsünü hemen söyleyiveriyor. İmla yanlışları vardır. Örneğin; Kan kardeşi oluyorlar. Düşüyorlar Süphan Dağı’na, o kaya senin, bu kaya benim. . Avlanıyorlar. İki nokta kullanımı yanlıştır. Yöresel dil söylemleri vardır. “Hey bre arkadaşım!” dedi. “Bunlar da mı turna! Bunlar tek tük. Bir karşılaşsak da bir ovada onları görsen. Dilini yutarsın. ” Metinde bağlaç kusurları yoktur.

EDİNDİKLERİM Görseller metin için uygundur. 8. sınıf düzeyinde bir metin için uygundur. Gezi yazısı türü için uygun yapı bulunmaktadır. Öğrenciler için tasvirler yer sıkıcı nitelikte olabilir. Metnin tür özellikleri dil yapısını etkilemiştir. İçerisinde anlatılan efsane Türkiyeli halk kültürünü iyi yansıtan örnektir. Öğrencilerin dikkatini çekecek ve merak duygularını kamçılayacak bir metindir. • Cümleler kısa ve doğal akıcılık içerisinde kurulmuştur. • Metin Temaya uygun bir metindir. • • •

Çalışma Kitabı Etkinlikleri