METALLER ve NORGANK MADDELER Metaller l Bazlar son

METALLER ve İNORGANİK MADDELER

Metaller l Bazıları son derece zehirli (arsenik, kadmiyum, kurşun, civa vb. ) l Bazıları karsinojenik, mutajenik ve teratojenik (arsenik, krom, kurşun, nikel, selenyum vb) l Hayvanların metallere maruziyeti genellikle yem ve suyla

Alüminyum l l l Toprakta silikat ve oksit halinde bulunur Gıda maddelerinde genelde az ama kahve gibi otomatik makinelerde işlenme veya alüminyum kaplarda pişirme durumlarında artar Genellikle kronik zehirlenme şeklinde Kan Ca seviyesinde yükselme, mikrositik anemi, vit. D’ye dirençli osteodistrofi, hafıza geriliği, konuşma ve ses bozuklukları, ilerleyici beyin hasarı Tedavisi çok zor destekleyici tdv, deferroksamin denenebilir

Antimon l Veteriner hekimlikte antimon bileşikleri kusturucu, balgam söktürücü, antiparaziter (köpeklerde Leischmeniasis, D. immitis) vb. amaçlarla kullanılır l Doz aşımı durumlarında zehirlenme olabilir l Yerel olarak dağlayıcı, sistemik olarak kapillar damar zehiridir, hemolize neden olur

Antimon l Kl. Belirtiler: Kusma, şiddetli diare, güçsüzlük, kalbin baskı altına alınması sonucu nabızda zayıflama ve yavaşlama, şok, ölüm l Tanı: Dışkı, mide bağırsak içeriği karaciğer örneklerinde Lab. muayeneleri ile

Antimon-Tedavi l Zehiri uzaklaştırmak için kusabilen hayvanlarda kusturma ve mide yıkanması l Çöktürmek için tannik asit, kalsiyum hidroksit l Hayvanın ılık tutulması l Fazla miktarda sıvı sağaltımı l Kimyasal antidot olarak dimerkaprol

Arsenik Çeşitli bileşikleri insektisid, herbisid, akarisid, rodentisid, yem katkı maddesi olarak kullanılır ve doz aşımı hallerinde zehirlenme şekillenebilir l Ayrıca boya, süs kağıtçılığı, seramikçilik, ağaç koruyucu olarak kullanılır metal cevherlerin işlenmesi sırasında ortaya çıkar ve çevrede, su ve gıdalarda bulunan miktarları zehirlenmelere yol açabilir l En çok kullanılan bileşikleri un ve tebeşire çok benzediğinden kaza ve kasti olarak zehirlenmelere neden olabilir l

Arsenik-Toksikokinetik l Tüm vücuda dağılır, kıl, tüy ve tırnaklarda yüksek yoğunluklarda birikir, zehirlenme hakkında fikir verir l 10 gün içinde idrar, dışkı, safra, tükürük ve terle tümüyle atılır l İneklerde insanları zehirleyecek ölçüde sütle çıkarılır l Oldukça zehirli bir maddedir, üç değerli arsenik, beş değerliden daha zehirlidir

Arsenik-Etki Şekli l Tüm arsenik bileşikleri sülfidrilli proteinlere (enzimler de dahil) ilgi gösterir l Lipoik asit etkinliğini engelleyerek, monoamin oksidaz, transaminazlar, kolinoksidaz, glikoz oksidaz gibi enzimlerin oluşumu veya etkinliği önlenir l Sonuçta glikoz ve sitrik asit döngüsü yavaşlar veya durur.

Arsenik-Etki Şekli l Çeşitli yükseltgeyici enzimler ile glutasyonun sülfidril gruplarını etkisiz hale getirir. l Yükseltgeyici enzimler bakımından zengin bağırsak, karaciğer, böbrek arseniğe çok duyarlı

Arsenik-Klinik belirtiler Kapillerler üzerinde direk etki l GI (şiddetli sancı, sendeleme, tükürük artışı, kusma, susama, bazen kanlı olabilen diare) ve KV (nabız sayısında artış ve zayıflama, bacaklarda felç, yere uzanma, vücut ısısı normal veya düşük, ilk 1 -3 gün içerisinde ölüm) l Perakut olaylarda hiçbir belirti olmadan hayvanın ölü bulunması, şiddetli karın sancısı, sendeleme, şok, felç, hızlı ölüm l

Arsenik-Klinik belirtiler l Subakut zehirlenmelerde sancı, sendeleme, güçsüzlük, durgunluk, kanlı diare ve dışkıda mukoza parçalarının olması, idrarda önce artma sonra azalma, bacaklarda kısmi felç ve soğukluk, uyuşukluk, vücut ısısında düşme, idrarda kan bulunması, ara sıra çırpınmalar

Arsenik-Klinik belirtiler l Kronik olaylar hayvanlarda seyrek görülür. Ayaklarda iyileşmeyen yaralar, insanlarda el, ayak, göğüs ve başta iyileşmeyen yaralar, susama, mukoz zarların tuğla kırmızısı renk alması, nabızda hafif düzensizlik ve zayıflama

Arsenik zehirlenmesi (tabanda gangren)

Arsenik-Otopsi l l l Çok belirgin bulgular mevcuttur GI mukozası baştan sona kadar inflamasyon kızarıklık, ödemli, kanamalı Epitelial ve subepitelyal doku nekrozu GI içerik sulu, kötü kokulu, kanlı, epitel parçaları Karaciğer, böbrekler ve diğer iç organlarda diffüz inflamasyon var. Dermal maruz kalınması durumunda, cilt nekroz ve kuru veya köseleleşmiş

Arsenik-Tanı Karaciğer, böbrek ve GI içerikte arsenik tayini (8 -10 ppm den fazla) l Ani başlayan sancı, kanlı ve mukoza parçaları olan diare ve otopside kanamalı mide-bağırsak yangısı, organlarda dejenerasyon görülmesi akla arsenik zehirlenmesini getirmeli l Bu hızda ve şiddette mide-bağırsak bozukluğu sadece irkiltici bitkiler, klorat, üre ve bazı bağırsak hastalıklarında görülür (bunlar, anamnez ve olay yeri incelemesi ile elenebilir) l İleri derecede kurşun zehirlenmelerinde de benzer tablo vardır ama kurşunda sinirsel belirtiler de bulunur l

Arsenik-Tedavi l l l Akut zehirlenmelerde % 1 Sodyumbikarbonatla mide yıkanması çok önemli (Karnivorlarda önce kusturucu) Süt, yumurta akı veya 1– 5 g of sodium thiosulfate (herbivorlarda % 10 luk solusyon) kullanılabilir. Sindirim kanalının boşaltılmasını tamamlamak için köpeklerde sabunlu suyla kalın bağırsağın irrigasyonu çok yararlı Kaolin gibi sarıcı-örtücü-koruyucu maddeler verilmeli En güvenilir antidot dimerkaprol (British Anti Lewisite-BAL); 10 gün boyunca günde 2 -4 kez I. M Sodyum tiyosülfat IV günde 2 -4 kez

Bakır l Bakır tuzları veteriner hekimlikte ve tarımda antelmentik, sümüklü böceklerle, mantarlarla mücadele vb. amaçla geniş ölçekte kullanılır l Bitkilere bulaşmış bakır bileşiklerinin alınması hayvanlarda zehirlenme meydana getirebilir l Ayrıca bakır işletmeleri önemli bir zehirlenme kaynağı

Bakır-Toksikokinetik l İnce bağırsaklardan absorbsiyon (rum. Özellikle koyunda kalın bağ. Emilim) l Albumin veya transkuprine bağlanır l Tüm vücuda dağılır. (beyin böbrek karaciğer de yüksek düzeyde birikim) l K. ciğerde lizozomlarda depolanır. l Ana atılım safrayla (Genetik defekt varsa sorun)

Bakır-Zehirlilik l En duyarlı hayvan koyun (safrayla atılım sınırlı bakır sülfatın zehirli miktarı 20 mg/kg) l Bedlington terierleri karaciğerde Cu birikimi için genetik yatkın l Yaş ve tür farklılığı, stres, molibden, çinko ve demir noksanlığı, karaciğer zehirleri (mikotoksinler gibi) zehirliliği artırır.

Bakır-Etki Mekanizması l Özellikle karaciğerde yüksek olmak üzere yumuşak dokularda birikir l Sülfidril grubu ihtiva eden proteinlerle birleşir (metallothonein gbi) l Karaciğer görevleri bozulur, nekroz şekillenir l AST (aspartat amino transferaz), laktik dehidrojenaz ve billuribun düzeyi artar

Bakır-Etki Mekanizması l Karaciğerden dolaşıma Bakır ve yükseltgeyici md. Salınır l Depolardan alyuvarlar salınır l Cu Hb ni m. Hb ne çevirir. l m. Hb yükseltgeyici faktörlerle HEİNZ cisimlerine dönüşür l Hemolitik kriz l Hb le böbrek tubulerinin tıkanmasıyla yetmezlik

Bakır-Klinik belirti ve lezyonlar Akut, subakut, kronik zehirlenme l Akut durumlarda, hızlı şekilde ortaya çıkan bulantı, kusma, tükürük artışı, şiddetli karın sancısı, diare, güçsüzlük, anoreksi, ayak ve bacaklarda soğuma, felç, kollaps, dışkıda mukus ve koyu yeşil renk, 1 -4 günde ölüm l Düşük düzeyde bakıra maruz kalma karaciğerde tehlikeli düzeyde bakır birikmesine neden olur l Belli düzeye ulaşınca, salıverilir ve akut belirtiler ortaya çıkar (etiyolojik açıdan kronik, belirtiler açısından akut olay) l

Bakır zehirlenmesi (karın organlarında şiddetli sarılık)

Bakır zehirlenmesi (koyunda karaciğer ve böbreğin tipik rengi)

Bakır-Tanı l Hayvanın normalken sarılık, karın sancısı, mide-bağırsak yangısına işaret eden belirtiler ve idrarda Hb bulunması hallerinde öncelikle kronik bakır zehirlenmesi akla gelmeli l Kesin tanı laboratuvar analizleriyle

Bakır-Tedavi l l l Şok, dehidrasyon ve GI hasara yönelik destekleyici tedavi, kan nakli Erken uygulanması koşuluyla koyunlarda kronik bakır zehirlenmesinde amonyum molibdat ve sodyum sülfatın 3 hafta verilmesi yararlıdır Akut olaylarda mide-bağırsak kanalını sarıcıyumuşatıcı maddeler, emilmemiş bakıra karşı kimyasal antidot olarak magnezyum oksit, kükürt ve potasyum ferrosiyanür, yüzeyde tutucu madde olarak kömür yararlı Rasyondaki Mo 5 ppm e yükseltilebilir Çinko ilave edilebilir emilimi azaltmak için Penisillaminin bakır yükünün azaltılmasında yararı olabilir

Civa Normal sıcaklıklarda sıvı halde bulunan tek metaldir, çok kolay buharlaşır l Klor alkali fabrikaları, pil, ampul gibi elektrik cihazları, boyalar, termometre, kağıtçılık sanayi, tarımda fungusid, diş hekimliğinde amalgam yapımı, tıpta merhem, antiseptik ve işetici olarak kullanılır ve bunlar zehirlenme sebepleridir l Metilciva halinde su ürünlerinde biyoakümülasyon l 1953 -1960 yılları arasında Japonya’da Minamata körfezinde cıva ile kontamine balık ve istridyeleri yiyen halkta görülen epidemik zehirlenme olayı (Minamata Hastalığı) l

Civa-Etki şekli l Sülfidrilli enzim ve proteinlere bağlanarak hücre zarını bozar birçok biyokimyasal tepkime engellenir böylece protoplazmik zehir olarak etkir l Kan-beyin bariyerini hasara uğratır. l Beyin ve beyincikte nöronları tahrip eder

Civa l l l l Birikici bir madde, en çok beyinde birikir En duyarlı hayvan sığırlardır, bunu koyun, keçi ve kanatlılar izler Akut, subakut, kronik seyredebilir Akut zehirlilikte irkiltici-dağlayıcı özelliğinden dolayı şiddetli mide bağırsak yangısına bağlı belirtiler, MSS semptomları, körlük Sığırlarda bazen klinik belirti olmadan ani ölüm Kronik olaylarda bağırsak ve böbreğe ait bulgular Otopside özellikle beyinde dejenerasyon bulguları Tanı lab. bulguları ile

Civa-Tedavi l Aktif karbon etkili l Etkin tedavisi yok, semptomatik ve genel tedavi; dimerkaprol kimyasal antidot l Dimerkaprol organik civa zehirlenmelerinde etkisi az l Penisilamin ve dimerkaptosüksinik asit daha etkili

Flor l Diş ve kemikler başta olmak üzere (%95 buralarda) tüm hayvansal dokularda var l Su ve toprakta fazla miktarda olması nedeniyle kronik flor zehirlenmesi (florozis) görülür l En duyarlı buzağılar sonra sırasıyla süt inekleri, diğer sığırlar, koyunlar, atlar ve kanatlılar

Flor-Etki Şekli l Flor diş ve kemiklerde Ca un yerleşmesini sağlar. l Fazla Flor kemiklerde birikmesi gereken yerlerde birikimini bozarak osteoporoza birikmemesi gereken alanlardada Ca toplanmasına osteoskleroza neden olur. l Diş ve kemiklerde hidroksiapatitdeki kristal yapıyı bozar

Flor-Etki Şekli l Kemik ve dişlerin şekillenmesindeki bazı enzimlerin etkinliğini engeller l Askorbik asit metabolizması ve glikoz kullanılmasını da bozar

Flor-Klinik bulgular l l l Akut ve kronik (florozis) Güçlü dağlayıcı ve yakıcı, mide-bağırsak yangısı, kusma, karın sancısı, diare (bir çok zehirle karışır) 6 ay-1 yıl gibi uzun süre maruziyet sonucu florozis gelişir, ilk belirti topallıktır. Topallık ani ya da hafif şekilde başlar, önce tek sonra iki bacakta görülür Özellikle kalça olmak üzere kemik bozuklukları oluşur Aynı zamanda diş bozuklukları meydana gelir

Dişlerde parlaklık kaybolur yer çukurluklar oluşur hasarlı mine kısımlarında koyu renkli pigment birikir

Fluoroziste bacak kemiklerinde deformiteler

Flor-Otopsi l Kanamalı mide-bağırsak yangısı, karaciğer ve böbrekte tubul epitelinde dejeneratif değişikler l Kemiklerin normal rengini kaybedip tebeşir beyazı, yüzeyleri pürüzlü, kanlı, kalınlaşmış l Kemik iliğinde jelatinimsi dejenerasyon

Flor-Tanı ve Tedavi l Tanı diş lezyonları, topallık, idrarda yüksek flor klinik ve otopsi bulguları flordan zengin bitki veya toprak olmasıyla birleştirilerek konur l Özel bir sağaltım yok l Kalsiyum, fosfor, vit D ve alüminyum sülfat ve alüminyum klorürün birlikte verilmesi yararlı olabilir l Vit C takviyesi

Kadmiyum l Doğada çinkoyla birlikte bulunur l Metal kaplama, nikel-kadmiyum pil ve akümülatör, boya ve cam endüstrisi, metal arıtma tesisleri, pestisid üretimi gibi sanayide çok yaygın kullanılır

Kadmiyum-Etki Şekli l Sülfidril içeren enzimlerin etkinliğini engelleyerek etki gösterir l Serum proteinlerinin metabolizmasını bozar l Testis ve böbrekte hasara yol açar l Mikrositik-hipokromik anemiye sebep olur l Mutajenik ve karsinojenik etk. var

Kadmiyum-Klinik belirtiler, Tanı, Tedavi l Böbrek, kan yapımı, solunum yolları, mide ve bağırsak, kemik doku, dolaşım sistemini etkiler ve bunlara ilişkin semptomlar görülür l Tanı lab. muayeneleri ile konabilir l Tedavide Ca. Na 2 -EDTA yararlı l Dimerkaprolle birleştiğinde böbreklere zararlı olduğundan kullanılmamalı

Kurşun l Evcil hayvanların zehirlenmelerinde en önemli metal, sanayide, evlerde ve çevrede çok yaygın kullanılır l Boya, akümülatör, şehir su şebekesi, seramik, kauçuk üretimi, mobilyacılık, pestisid, oyuncak vb. alanlarda l Hayvanların en çok zehirlenme nedeni yemlik ve sulukların kurşunlu boyalarla boyanması (yeme bulaşma, doğrudan yalama) l Kurşun saçmalarından zehirlenme de söz konusu

Kurşun-Toksikokinetik l Emilim yağlı diyet ve mineral eksikliğinde (Ca, Fe, Zn) artar l Vücuda girdikten sonra %85 -90 kadarı alyuvarların zarına bağlı olarak taşınır ve %90 -98’i kemiklerde bulunur l Kıllar da fazla miktarda kurşun ihtiva eder l Önemli kısmı dışkıyla atılır l Sütle insan ve yavru için zararlı olabilecek miktarlarda atılabilmekte

Kurşun-Etki şekli, l Sülfidrilli ve diğer nükleofilik yapıları bağlayarak birçok enzimin etkinliği engellenir. l Ca/Vit D metabolizmasını bozar. l Oksidatif strese neden olur. l Hem sentezini engelleyerek anemiye l Kan-beyin engelinin yapısını bozar l Dopamin, Ak, GABA gibi NM madde salınımını değiştirir

Kurşun-Etki şekli, Zehirliliği l Sinir, kan, kas, kapillar damar ve metabolizma zehiri l Buralarda enzim veya biyokimyasal tepkimeyi etkiler l Kan-beyin engelini hasara uğratır l Alyuvarların ömrünü kısaltır ve anemiye ve mitokondiral enzim eksikliğine sebep olur l sığır ve koyunlar daha duyarlı

Kurşun-Etki şekli, Zehirliliği l Memeli, kuş ve sürüngenlerde zehirlenme olabilir l Genç hayvanlar daha duyarlı (%90 emilim) l En çok sığır ve köpeklerde zehirlenme bildirilmiş (boya, pil, küçük objeleri yeme vs)

Kurşun-Klinik bulgular Akut, subakut, kronik zehirlenme GIS (abdominal ağrı, diare, anorexi, kusma) MSS (depresyon, güçsüzlük, ataksi, kaslarda titreme, öz. Rum da kafa basıncında artma, körlük, nöbet benzeri akt. Ve ölüm) l Hematopoietik sistem l Atlarda larinks felçi, kükreme-böğürme arası ses çıkarma, kolik, nöbet benzeri l Kuşlarda periferik nöropati l l l

Kurşun-Klinik bulgular l l l Sığırlarda daha çok akut tip Karın sancısı ve sürekli böğürme, tükürük ve gözyaşı artışı ilk belirtiler Sonra süt veriminde azalma, kabızlık, koyu renkli pis kokulu dışkı, sık ve ağrılı işeme Daha sonra MSS belirtileri, kuduza benzer semptomlar, titremeler, kas spazmları, diş gıcırdatma, çırpınma, çevredeki eşyalara saldırma, amaçsız hareketler 12 -24 saat içinde ölüm Diğer hayvanlarda bu kadar şiddetli olmamakla birlikte benzer semptomlar

Kurşun-Klinik bulgular Subakut zehirlenmede benzer bulgular 3 -4 gün içinde ortaya çıkar, kabızlığı takiben yeşil renkli şiddetli diare görülür l Kronik zehirlenmede sinir, sindirim sistemi ve kan yapıcı organlar ile ilgili bulgular ortaya çıkar l Anemi, zayıflama, iştahsızlık, verim azalması, kusma, kabızlık, sancı, dişlerde kurşun pervazı, eklem ve kaslarda ağrı, şişlik, topallık, kısmi veya tam felç, yutak ve tek taraflı gırtlak felci, çırpınmalar, körlük ve psişik uyarılar l Otopside genel bulgular, göğüs kaslarında atrofi l

Kurşun-Tanı l Klinik bulgular, kurşun kaynağının bulunması, kan (0. 35 ppm üstü), dışkı ve organlarda kurşun düzeylerinin bir arada değerlendirilmesi ile l Klinik bulgular kuduz, beyin yangısı, kan kalsiyum düzeyinin azalması, OF ve OK insektisid ve üre zehirlenmeleri ile karışır

Kurşun-Tedavi l l l l İlk amaç ağızdan alınmışsa emilmemiş kurşunun emilmeyecek halde bağlanması: tannik asit, süt, yumurta akı vb Kusturucu ve sürgütlerle atılmasının sağlanması Kelat yapıcı madde olarak Ca. Na 2 -EDTA (kalsiyum versanat), bu özellikle kemiklerdeki kurşunu bağlar Kalsiyum, fosfor, Vit D yararlı, burada kurşun yerine kemiklerde Ca depolanması amaçlanır Kemiklerdeki kurşunun sökülüp atılması için sodyum iyodür, potasyum iyodür Tiamin dokulardakini azaltır. Uyarılara karşı yatıştırıcılar, analeptikler, antibiyotikler ve glikokortikoidler kullanılabilir

Molibden Doğada genelde bakır cevherleriyle birlikte bulunur, bakır işletmelerinde yan ürün l Bitkilerde kışın en düşük seviyededir, nisandan itibaren artmaya başlar, sonbaharda en yüksek seviyededir l Molibden madeni işletmeler, demir-molibden çeliğinin üretilmesi sırasında partikül halinde çevreye yayılır ve toprak ve bitkilerde tehlikeli düzeylerde birikir l

Molibden-Toksikokinetik Vücutta tutulması ve atılması yemdeki inorganik sülfat miktarıyla ilişkili; inorganik sülfat yüksekse kandaki molibden yoğunluğu düşer, idrarla atılan molibden artar l Bakır ve fosfor metabolizmasıyla ilişkili l Yemde fazla molibden bulunması karaciğerde bakırın birikmesini önemli derecede azaltır, bakır noksanlığına neden olur l

Molibden-Klinik belirtiler l En belirgin semptom gaz kabarcıklarıyla dolu diare. Genelde otlağa çıkmayı takiben 8 -10 günde başlar, bir ay sonra da görülebilir l Hayvanlarda giderek zayıflama, kıl örtüsünün renk değiştirmesi görülür l Kemiklerde bozukluklar dikkati çeker

Molibden-Tanı, Tedavi l Klinik belirtilerle tanı zor, yem ve bitkilerdeki molibden miktarına bakarak asıl tanı l Tedavide en iyi yöntem bakır uygulamak (yalama taşlarına katılabilir) l Tek midelilerde sülfat verilebilir

Selenyum l Bazı bitkilerin yapısında birikir, hayvanlar için asıl tehlike budur l Bunun yanında hekimlikte deri hastalıkları, kepek sağaltımı, insektisid olarak kullanılır l Endüstride güneş pilleri, cam, seramikçilik, boya ve vernik üretimi, çelik yapımında kullanılır l Bunlara bağlı zehirlenmeler oluşur

Selenyum-Toksikokinetik l Tek midelilerde biyoyararlanım daha yüksek l Tüm vücuda dağılır, karaciğer, böbrek ve dalakta en yüksek l Uzun süre alınırsa kıl ve tırnaklarda yüksek düzeyde birikir l Plesantayı geçerek yavruda şekil bozukluklarına yol açar l Yemlerdeki miktarları çok önemli, 2 -5 ppm (hayvan türüne göre değişir)güvenli sınır kabul edilir

Selenyum-Etki mekanizması l Sülfidrilli enzimlerin etkinliğini engelleyerek ATP şekillenmesini bozar l Vit A ve C metabolizmasını bozar l Dokularda bulunan indirgenmiş Glutasyon(GSH) düzeyini azaltır. Glutasyonun hücre metabolizmasındaki görevleri nelerdir

Selenyum-Klinik bulgular l l l Akut, Subakut (kör sendeleme), kronik (alkali hastalığı) Akut zehirlenme selenyumdan yüksek bitki ve yemlerin fazla miktarda alınmasıyla Birkaç saat ve 1 -2 gün içinde şiddetli sancı, timpani, koyu renkte sulu diare, sık işeme, ateş (39 -40 o. C), pupillerde genişleme, baş ve kulakların düşmesi, nabızda hızlanma ve zayıflama, mukoz zarlarda siyanoz, akciğer ödemi nedeniyle solunum güçlüğü, kanlı burun akıntısı 1 -2 günde ölüm

Selenyum-Klinik bulgular l l l Subakut zehirlenme (kör sendeleme) koyun ve sığırlarda Önce iştah azalması, amaçsız hareketler, sürünün gerisinde kalma, durgunluk, dengesizlik, ön bacaklarda güçsüzlük Hayvan dizleri üzerinde ileri doğru yürümeye çalışır!!! İştahın tamamen kaybolması, göz kapaklarında şişme, körlük, yutma güçlüğü Tam felç, solunum güçlüğü, koma ve birkaç saat içinde ölüm

Selenyum-Klinik bulgular Kronik zehirlenme (alkali hastalığı) at, sığır ve domuzlarda l Kısmi körlük, parezis, dengesizlik, tırnak ve kıl örtüsünde bozukluk, topallık çok belirgin! l Atlarda deri ve kıl örtüsü normal canlılığını yitirir, donuklaşır, uzun kıllar dökülür l Sığırlarda tırnakların şekli bozulur, uzar ve yukarı doğru kıvrılır, derin çatlaklar oluşur l

Selenyum zehirlenmesi-TanıTedavi l Klinik bulgular ve bölgedeki bitkilerde, yemde ve mide-bağırsak içeriği ile organlarda selenyum yoğunluğunun belirlenmesi l Metiyonin, sistein, kobalt ve B 12 verilmesi Selenyumun vücutta daha az zehirli bileşiğe dönüştürürler. l Akut zehirlenmelerde bakır ve molibden (selenyumu çözünmeyen şekle dönüştürür

AĞIR METAL ZEHİRLENMELERİNDE ANTİDOT KULLANIMI Antidot: Zehirin zararlı etkisini engelleyen ortadan kaldıran md. Panzehir l Ağır metaller toksik etkilerini fizyolojik fonksiyonlar için gerekli ligantlarla birleşerek gösterdikleri için, ağır metal antagonistleri olarak, metaller ile kompleks yapma yeteneği olan ve ligantlarla metal katyonlarının bağlanmasını önleyebilir veya tersine çevirebilir özelliği olan maddeler kullanılır (Şelat yapıcı maddeler). l

l Şelasyon (kelasyon): Belli metal iyonları ile suda çözünür kompleksler oluşturmak l Metallerin depolandığı yerlere ulaşabilme yeteneği l Kalsiyum, çinko, bakır ve demir iyonlarına affinitesinin az olması l Başlıcaları dimerkaprol, Ca. Na 2 -EDTA, Penisilamin vb.

Dimerkaprol (BAL): l İkinci dünya savaşı sırasında sinir gazı Lewisite karşı oluşturulmuş-British Anti Lewisite l Hücrelerde esansiyel sülfidril (-SH) grupları için yarışarak etki gösterir l I. M. olarak kullanılır. l Arsenik, civa zehirlenmelerinde

Yan etkileri: l Sistolik ve diyastolik kan basıncında artma, taşikardi, baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, ürtiker, lakrimasyon l Renal kadmiyum konsantrasyonunu arttırdığı için kadmiyum toksisitesinde kullanımından kaçınılır.

Kalsiyum Disodyum EDTA (Kalsiyum Disodyum Versenat): I. M. veya I. V. kullanılır. l Özellikle kurşun zehirlenmesinde kullanılır. l Renal toksisitesine dikkat edilmelidir. l

D-Penisillamin l Organik cıva ve demirin vücuttan uzaklaştırılmasında etkilidir. l Oral yolla etkilidir. l Alerjik reaksiyonlar oluşturabilir (Anafilaksi, deri reaksiyonları, lökopeni)

2, 3 -Dimerkaptosüksinik Asit (DMSA) l BAL’ın suda çözünen bir türevidir. l Organik civa zehirlenmesinde l Çocuklar için oral yolla kullanılabilecek kurşun şelatörüdür. l Oral yolla kullanılması ve yan etkilerinin olmaması nedeniyle EDTA’ya göre avantajlıdır.

İNORGANİK MADDELER

Nitrat-Nitrit Nitrat ve nitritin en önemli kaynağı azot dolanımı l Tarımda azotlu gübrelerin yaygın kullanımı, insan, hayvan ve endüstriyel atıklar (lağım suları), yabani ot ilaçları toprak ve bitkilerdeki azot, dolayısıyla nitrat ve nitrit miktarını arttırır ve zehirlenmelere yol açar l Yer altı ve yer üstü suları da aynı şekilde kirlenerek nitrat ve nitrit zehirlenmelerine neden olabilir l

Nitrat-Nitrit; Toksikokinetik, Zehirlilik l l l Nitratlar ağızdan alındıktan sonra nitrite indirgenir, esas zehirlenmeyi nitrit oluşturur Yavruya da geçer ve abort ve anomalilere neden olur Özellikle domuzlar için çok zehirlidir Diğer hayvanlar ve insanlar için kronik zehirlenme önemlidir Kronik zehirlenme özellikle işletmeler için büyük ekonomik öneme sahiptir Klinik belirti olmasa da verim düşüklüğü, tiroid fonksiyon bozukluğu, vit A ve E noksanlığı ve gelişme geriliği yapabilir

Nitrat-Nitrit; Etki şekli l Fazla miktarda nitrat alınması, nitratın amonyağa çevrilmesinde bozukluk sonucu nitrit birikmesine neden olur l Buna bağlı olarak aşırı ölçüde m. Hb şekillenir, oksijen taşınamaz l Damar düz kasları gevşer l Siyanoz belirtileri, doku organlarda enerji açığı ve ölüm şekillenir

Nitrat-Nitrit; Klinik belirtiler l 30 dk ile 4 saat arasında başlar ve m. Hb miktarına göre hipoksi belirtileri ile seyreder l Nitrat irkiltici olduğundan başlangıçta karın sancısı, kusma ve diare görülür l Sonra solunum güçlüğü, siyanoz, nabız hızlanması l Çırpınmalar, koma, ölüm

Nitrat-Nitrit; Klinik belirtiler l Sığırlarda kronik nitrat zehirlenmesinde anoreksi, durgunluk, ağırlık kaybı, süt veriminde azalma, yavru atma veya zayıf yavru doğumu l Nitratlı yem alınmaya devam edilirse ölüm

Nitrat-Nitrit; Otopsi l Hipoksi ve boğulma belirtileri l m. Hb’den dolayı kan çikolata renginde ve mukozalar siyanotik

Nitratla zehirlenmesinde kanın rengi koyu kahverengi

Nitrat-Nitrit; Tanı l Klinik belirtiler yol gösterebilir l Klorat gibi diğer m. HB’ye yol açan zehirlerle karışabilir l Bu nedenle yem ve suda nitrat/nitrit kanda nitrit tayini kesin tanıya yardımcı

Nitrat-Nitrit; Tedavi l l l Amaç uygun bir indirgeyici ile m. Hb’ni Hb’ne en kısa zamanda dönüştürmek Kan basıncını yükseltmek için sempatomimetikler gerekli En çok kullanılan indirgeyici metilen mavisi (FTS içinde); bunun yanında askorbik asit ve tuzları da kullanılabilir Tuzlu ve yağlı sürgütler, sindirim kanalında etkili antibiyotikler (oksitetrasiklin, neomisin vb) Kronik durumlarda Vit A içeren premiksler çok faydalı

Tuz l l l Hayvan yemlerinde normal olarak var, su, mineral karışımlarda mevcut Tadı sevildiğinden bazen çok miktarda tüketilip zehirlenmeye neden olabilir Kanatlı ve domuzlar çok duyarlı Kanatlılarda yeterli su alınamazsa toplu ölümler olabilir (özellikle civcivlerde) Çünkü kanatlıların tat duyuları zayıf, glomerüllerden süzülme daha sınırlı, plazmada protein miktarı düşük ve ödem eğilimi fazla

Tuz-Etki şekli Etkisi vücut elektrolit dengesinin bozulmasına dayanır l Özellikle beyin gibi hayati organlarda sodyumun fazla olması çok tehlikeli l Beyinde hasarlı damarlardan kan sıvısının sızması ve suyun beyin-omurilik sıvısına ve beyin hücrelerine çekilmesi sonucu beyin ödemi oluşur l Beyin ödemi oluştuktan sonra hayvanın su içmesi mevcut beyin ödeminin kötüleşmesine neden olur ve bu durum artık dönüşümsüzdür l

Tuz-Klinik belirtiler Akut ve kronik zehirlenmede belirtiler benzer 1 -2 saat içinde MSS belirtileri (motor, davranış ve sinirsel) l Otonomik belirti olarak tükürük ve burun akıntısı artışı, önce fazla sonra az işeme, önce sürgün sonra peklik, sancı, kusma l Sinirsel belirti olarak sinirlilik, kısmi veya tam körlük ya da sağırlık, kas tremor ve seyirmeleri, çırpınmalar, diş gıcırdatması l l

Tuz-Klinik belirtiler Motor belirti olarak ise dairesel hareketler, geriye doğru yürüme, sıçrama, çit gibi yerlere tırmanma, ataksi, dengesizlik, yatma l Davranış bozuklukları; susama suyu reddetme, yiyememe, içememe, çevreye ilginin azalması l Kurtulan hayvanlarda motor, duyu ve huy bozuklukları kalabilir l

Tuz-Tanı l Klinik belirtiler l Kurşun, üre vb. zehirlenmeler, çeşitli beyin hastalıklarıyla karışabilir l Vücut içerik ve sıvılarında sodyum ve klor yoğunluğuna bakılarak ayırıcı tanıya gidilebilir

Tuz-Tedavi l En uygun tedavi vücuttaki sodyum ve suyun çekilmesi ama pek mümkün değil! l Bu nedenle semptomatik tedavi (yatıştırıcılar) l Kurtulma şansı %50; hayvanlar çırpınıyorsa veya boylu boyunca yatıyorsa yapacak fazla bir şey yok!!

Asit-alkaliler Çok güçlü asit ve alkaliler şiddetli yerel ve sistemik zehirlenmelere neden olabilirler l Tedavide ters olarak sulu asit ve alkaliler kullanılır l Asit zehirlenmelerinde %2 sodyum bikarbonat, magnezyum oksit veya hidroksit, kireç suyu l Alkali zehirlenmelerinde %5 asetik asit, sitrik asit, sirke l