MESLEK SEMNN ZLED SEYR Bengisu ILGIN STEK zel

MESLEK SEÇİMİNİN İZLEDİĞİ SEYİR Bengisu ILGIN İSTEK Özel Acıbadem Okulları PDR Bölüm Başkanı Mart 2011 İSTANBUL

BİRAZ GAZETELERE BİRAZ DA KİTAPLARA GÖZ ATALIM MI?

BASINDA MESLEK • MESLEK …

YGS öncesi. . . Şimdi gerçekler! Haşmet Babaoğlu • Mevsimi geldi yine. . Yine arkadaş ve aile ortamlarında üniversite mezuniyetiyle kariyer hesapları arasındaki bağlar konuşuluyor. Konuyla ilgili tv sohbetlerinde bol istatistiklere başvuruluyor! Tamam, istatistikler bazen yalan söyler ama bir de bakkal hesabı kadar düz rakamlar var. Mesela, arkeolojiyi alalım. . . 2010 yılında üniversitelerimizin arkeoloji bölümlerinde 1848 öğrenciye yer açılmıştı. Neyse ki, kontenjanlar yıllardır dolmuyor. Yine de arkeoloji hocalarının deyimiyle "Ortadoğu ve Balkanlar'a yetecek kadar işsiz arkeologumuz var!" Peki bugün bir genç üniversitede arkeoloji okumak istiyorsa, nasıl bir gelecek planlaması yapmalı? Buyurun, üzerinde çalışın!

• Arkeoloji çok marjinal bir örnek mi oldu? Peki!. . Siz onun yerine öğretmenlik, toplum bilimleri, fen bilimleri, eczacılık, hatta mühendislik bölümlerini koyun ve öyle düşünün. . . Tablo değişiyor mu? Hayır! Alalım, "tıbbi tanıtım" elemanlığı denen mesleği. . . Bir zamanlar eczacılık mezunlarının küçük görüp dudak büktüğü, şimdilerde pek revaçta olan meslek! Eczacılık, biyoloji, kimya gibi bölümlerden mezunların alındığı bu iş için istihdam imkânı nedir, bilen var mı? Ülkemizin en önemli ilaç şirketlerinden biri 2011'de "tıbbi tanıtım" kadrosuna 30 yeni mezun alacağını açıkladı geçenlerde. Diğer şirketlerin rakamları da pek farklı değil! Toplamı 200'ü geçmiyor! Bu bölümlerden yeni mezun sayısını ise sakın sormayın! Moraliniz fena bozulur!

• Yanlış nerede? Bundan 30 -40 yıl önce toplumun geleceğini üniversite eğitimine odaklayan sistemde. . . Artık sistem kördüğüm! Ne çözülüyor, ne de bu noktadan geri dönülebiliyor. Ve artık üniversite mezunu olmak 30 -40 yıl öncesinin lise mezunluğundan öte bir anlam taşımıyor. Tabii, adım gibi eminim ki. . . Şu an YGS'ye harıl hazırlanan birçok genç hiç değilse "iyi bir okul"dan mezun olmanın hayattan "yırtmayı" kolaylaştıracağını düşünüyor. Eh, haksız değiller! • Fakat son araştırma istatistikleri "iyi okul" ile "iyi kariyer" arasındaki bağın yüzde 38 oranını aşamadığını gösteriyor.

• Sonuç? Belki anne babalarını kızdırmak pahasına genç kardeşlerime her yıl aynı öneriyi yapıyorum. Üniversiteyi kazanmaya çalışın! Önce o harika arkadaşlık ortamı için, çayı, kahvesi için kazanmaya çalışın! Çünkü hayatta o tadın başka kaynağı yok! Sonra da okuduğunuz bölümün iyi hocalarının değerini bilip onlardan bir şeyler "kapmak" için. . . Üniversite işe yaramayacak mı? Mutlaka yarayacak! Ama bilin ki, bunda okuduğunuz bölümden ve edindiğiniz meslekten çok sizin kişisel çabanızın payı olacak!

MESLEK-MESLEK SEÇİMİ-İŞ • MESLEK: Bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkinlikler bütünüdür. • MESLEK SEÇİMİ: Bireyin kendine açık meslekleri çeşitli yönleri ile değerlendirip istenilir yönleri çok, istenmeyen yönleri az olan bir mesleğe karar vermesidir (Kuzgun 1982. s. 2) • İŞ: Belli bir iş yerinde sürdürülen benzer etkinlikler grubudur. Bir kimsenin mesleği olabilir ama işi olmayabilir.

İLGİ-YETENEK -MESLEKİ DEĞER • İLGİ: Kendisine bir ödül vaat edilmediği halde kişi kendiliğinden bazı etkinliklere girişiyor ve bundan doyum sağlıyorsa bu kişinin o etkinliklere karşı ilgisi olduğu söylenebilir. • YETENEK: Öğrenme gücü belli bir eğitimden yararlanabilme gücüdür. Yetenek; kalıtımla getirilen gizilgücün eğitim ve çevre etkisi ile geliştirilmiş kısmını ifade eder. • MESLEKİ DEĞER: Meslek faaliyetlerinin sonunda beklenen doyumdur. (Para, ün, yeteneklerini geliştirebilme, başkalarına yardım edebilme v. s).

MESLEK SEÇİMİ NEDEN ÖNEMLİDİR? • Günümüzün büyük bir bölümü iş ortamında geçmektedir. • Bireyin seçtiği meslek; gelecekteki yaşam standardını, tarzını ve sosyal yaşantılarını belirleyici bir rol oynamaktadır. • Mesleğe adım attıktan sonraki yaşam, genellikle seçilen meslek çevresinde gelişir. • İleriki dönemlerde meslek ya da iş değiştirme şansımız olsa bile, ülkemiz koşulları, bireysel kabullenmişlik ya da riski göze alamama gibi nedenlerle iş değiştirme alternatifini kullanan kişi sayısı oldukça azdır.

NEDEN BİR İŞTE ÇALIŞIRIZ? • ► Yaşamımızı sürdürebilmek için gerekli geliri kazanmak için, • ► Kişisel gelişimimiz için, • ► Bireysel kimliğe sahip olmak için, • ► Toplumda statü elde etmek için, • ► Sosyal ilişkilerde bulunmak için • , ► Mutlu ve başarılı bir yaşam sürmek için,

MESLEĞİ NE ZAMAN SEÇERİZ? • Yakın zamanlara kadar meslek seçimi, bir anda verilebilen bir karar olarak görülmekteydi. Mesleki gelişim çocukluk yıllarından başlayan ve yaşam boyu süren bir yolculuktur. • Anababalar, çocuklarının mesleki gelişimlerindeki rollerini yeterince fark etmeyebilirler. • Yapılan pek çok araştırma, çocukların ve gençlerin mesleki gelişimlerinde en fazla etkilendikleri kişilerin anababaları olduğunu göstermektedir.

MESLEKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ • 1) BÜYÜME EVRESİ (0 -14 yaş): 14 yaşa kadar fiziksel, psikolojik ve sosyal gelişim dönemidir. Bu aşamada çocuğun mesleki benlik kavramı çevresindekilerle etkileşimle gelişmeye başlar. • a) Hayal basamağı (4 -10 yaşlar) • b) İlgi basamağı (11 - 12 yaşlar) • c) Yetenek basamağı (12 -14 yaş)

MESLEKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ • 2) Araştırma Evresi ( 14 -24 yaşlar) : Bireyler bu aşamada kendilerini, meslek rollerini ve iş dünyasını keşfetmektedirler. İlk mesleki seçimler geçicidir. Hayaller, başkalarıyla yapılan tartışmalarla ve rol denemeleriyle sınanır. Bu evre üç alt basamaktan oluşmaktadır. Bunlar; • a) Değer basamağı (14 -17 yaşlar) • b) Geçiş basamağı (18 -21 yaşlar) • c) Sınama ve izleme basamağı (22 -24 yaşlar)

ERGENLİKTE MESLEKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ • • • Mesleki gelişim sürecinde Ginzberg’in “araştırma dönemi”, Super’in “deneme dönemi” diye adlandırdıkları dönemde yaşlara göre şöyle bir gelişimden söz edilmektedir: İLGİLER: 11 -12 yaşlarında meslek seçiminde ilgilerin önemi anlamaya ve tercihler ilgilere dayandırılmaya başlanır. YETENEK : Yetenek basamağı 12 -14 yaşları arasındadır. Bu yaşlarda genç, yetenekleri üzerine düşünür, meslek seçiminde yeteneklerin rolünü kavramaya başlar. DEĞER: 15 -16 yaşlar, değer basamağı olarak adlandırılmıştır. Bu yaşlarda topluma hizmet fikri belirir, toplumda bir yer edinme düşünülür. GEÇİŞ: Geçiş basamağı 17 - 18 yaşları içerir. Giderek bağımsızlığını kazanan genç, somut ve gerçekçi seçimler yapması gerektiğinin farkındadır. Bir iş ya da ileri eğitimi düşünmeye başlar. Mesleki gelişim için bu dönem; ilgi, gereksinme, yetenek, değer, fırsatların göz önüne alındığı geçici seçimlerin yapıldığı, bütün bunların tartışma, hayal, kurs ve iş yaşantılarıyla sınandığı bir dönemdir diyebiliriz. .

ERGENLİKTE MESLEKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ • 18 -21 yaşlarındaki gençlerin mesleki gelişimi ifade edilirken; -Geçmişteki birikimi ele alarak, verdiği kararları tekrar gözden geçirdiği, -Bir sürü uğraşıyı uygun olmayan olasılıklar olarak elediği, -Gerçek bir doyum getirecek uğraşıyı seçmenin önemini anladığı, -Kararın kesinleşmeye başladığı belirtilmektedir. • 22 -24 yaşlarında uygun bir çalışma ortamı bulunmuştur. Başlangıç olarak bir işe girilir ve genç bu işi hayatı kazanma yolu olarak denemeye başlar.

MESLEKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ • 3) Yerleşme Evresi(25 -44 yaş) : Bu dönemde genç yetişkin güvenli bir mesleki benlik oluşturmaya çalışırken bunalımlar da geçirebilir. Mesleki benlik kavramı kararlılık kazandıkça, iş dünyasında ilerlemek ve bir yer edinmek için daha çok çaba harcanır. İki alt basamaktan oluşmaktadır. • a) Sınama evresi (25 -30 yaşlar) • b) Sağlamlaştırma basamağı (31 -44 yaşlar)

MESLEKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ • 4) Koruma Evresi ( 45 -64 yaşlar) : Bu evrede birey; var olan mesleki benlik kavramını korumaya çalışmaktadır. Elde ettiği işi en iyi şekilde yapıp kendini geliştirme çabası içerisindedir.

MESLEKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ • 5) Çöküş Evresi ( 65 yaş ve sonrası): Bu evre fiziksel ve zihinsel süreçlerin yavaşlaması, enerjinin azalması ile belirginleşir. Çöküş aşamasında birey daha az yük ve daha az sorumluluk alabilir. Daha çok geçmiş deneyimlerinden ve bilgisinden yaralanma yolunu seçer. Bu evre iki alt basamaktan oluşmaktadır. Bunlar: • a) yavaşlama basamağı(65 -70 yaşlar) • b) emeklilik basamağı(71 yaş ve sonrası)

GELİŞİM GÖREVLERİ • Bireylerden yaşamı boyunca çeşitli gelişim evrelerinde farklı davranışlar beklenir. • Çocukluk ile yetişkinlik arasında uzanan ve yaklaşık olarak 13 ile 20 yaşları ergenlik döneminde; “bir meslek seçme ve hazırlanma” önemli bir gelişim görevidir.

MESLEKİ GELİŞİM ÖDEVLERİ ÖZETLE… • 14 -18 yaşlarında gencin meslek seçimini belirginleştirmesi, • 18 -21 yaşlarda meslek seçimini sınırlandırması ve belirlemesi, • 18 -25 yaşlarda seçimin uygulamaya konmasından söz edilmektedir

MESLEKİ OLGUNLUK BOYUTLARI • Ergenlik dönemine ilişkin; mesleki seçim sürecinin olgunluğunun boyutlardan en göze çarpıcı olarak üç değişken söz edilebilir. • Meslek seçimine yöneliş, • Tercih edilen meslek hakkında bilgi toplama ve planlar yapma, • Çalışma hayatına ilişkin tutumlar

MESLEĞE KARŞI GÖSTERİLEN OLUMLU TUTUM VE DAVRANIŞLAR - Seçimin tesadüflere bağlı olamayacağını bilmek, Araştırmaların gereğine inanmak, Ne istediğini bilmenin gereğine inanmak, Hayranlık duyduğu bir meslekte bulunduğunun hayalini kurmanın yeterli olmayacağının bilincinde olmak, Belirli bir meslekte çalışmaya istekli olmak, Meslekte başarı için yetenek ve çalışmanın ön koşul olduğunu bilmek, Çalışma hayatını can sıkıcı bulmamak ve çalışma hayatına karşı istekli olmak, Sabırlı ve kararlı olmak gereklidir. BUNLAR mesleğe ilişkin olumlu tutumların göstergesi sayılabilir.

MESLEKİ OLGUNLUK BOYUTLARI “MESLEK SEÇİMİNE YÖNELİŞ” • 1 -Ergenin bu boyuta ulaştığına karar verilebilmesi için; önce onun meslek seçme gereksinmesi duyup duymadığına bakmak gerekir. • 2 -Gencin seçme ve planlamalarının sorumluluğunu üstlenmesi ve meslek seçmede göz önüne alınması gereken faktörlerin bilincinde olması gerekir. Bu faktörler; • - genel faktörler, • -ilgiler, • -yetenekler, • - meslek değerleri • -seçme zamanından oluşur.

MESLEKİ OLGUNLUK BOYUTLARI “MESLEK HAKKINDA BİLGİ TOPLAMA VE PLANLAMALAR YAPMA” • Bir meslek için bilgi toplama ve planlamalar yapılabilmesi için ; -işin niteliği, -iş çevresi, -iş için aranan nitelikler, -mesleğe hazırlanmada gerekli olanlar, -çalışma şartları, -ilerleme olanakları, -kazanç, -yetenekleri kullanabilme ve geliştirebilme fırsatları gibi yönlerden incelenmesi gereklidir.

MESLEK SEÇİMİNDE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN FAKTÖRLER NELERDİR? 1 • Mesleği seçerken, yapmaktan hoşlanılan etkinlikleri ve bulunmayı tercih edilen ortamlar düşünülmelidir.

MESLEK SEÇİMİNDE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN FAKTÖRLER NELERDİR? 2 • Mesleki hedefleri belirlerken ve çevredeki fırsatları değerlendirirken, hobiler, katılınan eğitim etkinlikleri, kurslar göz önünde bulundurulmalıdır.

MESLEK GELİŞİME KATKISI OLAN ÇALIŞMALAR a. Gönüllü Çalışmalar Gönüllü çalışma yapmak, , ilgi duyduğumuz bir alanda karşılık beklemeden çalışmaktır. Bu çalışmalar hem bireysel gelişimimize, hem de topluma katkı sağlar. Pek çok alanda, ulusal ve uluslar arası sivil toplum kuruluşlarında gönüllü çalışmalara katılabilmek mümkündür.

GÖNÜLLÜ ÇALIŞMALARIN YARARLARI • ► Yeteneklerin farkına varılmasını sağlar. ► Farklı insanlarla tanışmayı ve iletişim ağını geliştirmeyi sağlar. ► Bir işte çalışmanın, bir projede yer almanın ne anlama geldiğinin öğrenebilmesine yardımcı olur. Çalışma koşulları hakkında fikir sahibi olunabilir. ► Gönüllü çalışma sayesinde kendini keşfetmek mümkün olabilir. Örneğin, ekip çalışmasına yatkın olup olunmadığı gibi. . ► İş hayatında bir sorunla karşılaşıldığında farklı çözüm yolları geliştirilebilir. ► Kendini geliştirmek için yeni fırsatlar yakalanabilir.

MESLEK GELİŞİME KATKISI OLAN ÇALIŞMALAR b. İş Deneyimi • İş deneyimi hayatımız boyunca, her hangi bir zaman diliminde ve herhangi bir alanda yaptığımız tam zamanlı ya da yarı zamanlı (part time) çalışmalar olabilir. Yaz tatillerinde yapılan sezonluk işler, bir restoranda yarı zamanlı çalışmak, bir ustanın yanında çıraklık yapmak, bilimsel bir projeye katılmak, gönüllü çalışmalar yapmak, okulunuzun kütüphanesinde ya da bilgisayar laboratuarında çalışmak birer iş deneyimi olarak mesleki gelişiminize ve meslek seçme sürecinize katkı sağlayabilir.

MESLEK GELİŞİME KATKISI OLAN ÇALIŞMALAR C. Transfer Edilebilir Beceriler • Bir alanda öğrenilen bilgi ve becerilerin başka alanlarda da kullanılabilir olmasıdır. • Transfer edilebilir becerileriniz ne kadar fazla olursa okulda ve iş yaşamınızda o kadar başarılı olunur. Bu beceriler çok yönlü olmayı ve verilen görevleri en uygun yöntemlerle yapılmasını sağlar. Sahip olunan bu beceriler birçok kişinin aynı işi yaptığı bir ortamda farklı olmayı sağlayabilir.

TRANSFER EDİLEBİLİR BECERİLERE BAZI ÖRNEKLER • • • • Etkili konuşma ve yazma Etkili dinleme Düşünceleri ifade edebilme Grup çalışmalarını kolaylaştırma, organize etme Müzakere edebilme becerisi Arabuluculuk Görüşme becerileri Yordama (ileriye dönük tahminde bulunabilme) becerileri Yeni fikirler oluşturabilme Sorunları tanımlayabilme Kaynakları tanımlayabilme İhtiyaçları tanımlayabilme Problem çözebilme

TRANSFER EDİLEBİLİR BECERİLERE BAZI ÖRNEKLER • Analiz edebilme • Strateji geliştirme • Ayrıntılarla baş edebilme • Mentörlük • Çatışma yönetimi, • Kriz yönetimi • Karar verebilme • Değişikliklere açık olma ve destekleme. • Yabancı dil bilgisi • Matematik bilgisi • Bilgisayar okur yazarlığı

AİLELERİN ROLÜ MESLEKİ GELİŞİM SÜRECİNDE VE BİR MESLEĞE YÖNELMEDE NEDEN ÖNEMLİDİR? • Çünkü anne ve babalar: • ► Gözlemleri ve görüşleri ile çocuklarının bir mesleği seçmelerini kolaylaştırıcı ve destekleyicidir. ► Aile içinde verdikleri mesajlarla çocuklarının meslekleri keşfetmelerine ve tanımalarına yardımcı olurlar. ► Çocuklarının ilgi, yetenek ve mesleki değerleri ile meslekler arasındaki ilişkileri anlamalarında önemli bir rol oynarlar. ► Çocuklarının özelliklerine uygun eğitim-öğretim ortamını hazırlamada önemli rol oynarlar. ► Bir işte çalışmanın gereği ve öneminin farkına varmalarını sağlamak için çocuklarına model olurlar. • ► Çocuk ve gençlerin mesleklere, eğitim-iş hayatı ve çalışmaya ilişkin olumlu ya da olumsuz tutum geliştirmelerine yol açarlar.

ANNE BABALARIN GÖREVLERİ • Çocuğumuz yaz tatilinde çalışmak istiyorsa onu yüreklendirmek, olanak yaratmak. • Kendini gerçekleştirebileceği, mutlu ve başarılı olabileceği bir mesleği seçebilmesi fırsat vermek, • Mesleğin seçilmesi sorumluluğunu çocuğumuza bırakmak, neyin iyi olduğuna kendimiz karar vermemek. Kendi geleceği için çaba harcamasına ve uygun alanı keşfetmesine fırsat tanımak, • Deneyimlerimizi çocuklarımızın önlerindeki engelleri, kaldırarak, bilgiye ulaşma yollarını göstermede kullanmak • Çocuğumuzun zayıf olduğu yönleri yerine, güçlü olduğu yönlerini vurgulamaya … • ÇALIŞMAKTIR.

ANNE BEKLENTİLERİ • Kendi devamını görmek, hayatta bir dayanağı olduğunu hissetmek, • Çocuğunu başarılı görmek, • Kişi ve aile ölçeğinde gurur duymayı istemek, • Özel beklentiler içinde olmak

BABA BEKLENTİLERİ • Aile gücünün devamını getirmek, • Hayallerini gerçekleştirmek, • Çabalarının boşa gitmediğini görmek, • Onun için yaptıklarının karşılığını görmek, • Onu görmek istediği gibi görmek, • Kendi gücüyle kıyaslamak. • OYSA;

OYSA Kİ GENÇ BEKLENTİLERİ • • Kendi bağımsızlığını yaratmak, • Bireysel kimliğini bulmak, • Toplumsal kimliğini bulmak, • Anne babadan farklı olmak, • Hayatını düzenleme gücü kazanmak, • Kendini toplum içinde sınamak, • Yarışmak ve Kazanmaktır.

ÇOCUĞUNUZU TANIYIN • sorulara CEVAP VERELİM • Çocukla birlikte zaman geçirmek ne demektir? • Yaşantı zenginliği ne demektir? • Çocuğunuz spor yapmayı mı seviyor maketler yapmayı mı? • Çocuğunuz okul yaşamı hakkında ne biliyorsunuz? • • Öğretmenleri ile en son ne zaman görüştünüz? • Çocuğunuzu tanımaya ne zaman başlayacaksınız? Sizin istediğiniz gelecek çocuğunuzun istediği gelecek mi?

ÇOCUKLA BİRLİKTE ZAMAN GEÇİRMEK NE DEMEKTİR? • • • Çocuğunuzla birlikte geçirdiğiniz zaman; Onun ihtiyaçlarına, isteklerine cevap verecek şekilde olmalıdır. Bir odanın içinde birlikte olup saatlerce oturup televizyon izlemek zamanı etkili paylaşmak anlamına gelmez. Çocuklar yetişkinlerin kendi dünyalarına aktif olarak katılıp zaman geçirmelerine, kendi dünyalarındaki heyecanlarını, duygularını paylaşmalarına ihtiyaç duyarlar. Birlikte sohbet edebileceğiniz, oyunlar oynayabileceğiniz ya da üzerinde konuşabileceğiniz etkinlikler yaparak zamanı değerlendirmeniz önemlidir. Çocukla geçirilecek zamanın içeriğinde hem çocuğunuzun bir takım becerilerin geliştirilmesine hem de sevdiği aktivitelere yer verilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

YAŞANTI ZENGİNLİĞİ NE DEMEKTİR? Çocuğunuzla farklı ortamlarda (ev, oyun alanı, okul, sinema, alışveriş vb. ) zaman geçirin, onun değişik etkinlikler yapmasını sağlayın. Böylece nelerden hoşlandığını, neyi daha rahat yapabildiğini ve hangi becerilere sahip olduğunu gözleyebilir, hayatında yeni ufuklar açmasına ve yenilikler katmasına yardımcı olabilirsiniz. Hatta bu etkinliklerden bir bölümüne birlikte katılabilir, yaptıklarınızı ve yaşadıklarınızı konuşabilirsiniz. Çocuğunuzu dinlerken, izlerken ve onunla sohbet ederken her bireyin birbirinden farklı olduğunu ve çocuğunuzun içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerini de unutmamalısınız.

ÇOCUĞUNUZUN OKUL YAŞAMI HAKKINDA NE BİLİYORSUNUZ? • Çocuklar günlerinin büyük bir bölümünü eğitim kurumlarında geçirmektedirler. Anne baba olarak sizler de çocuğunuzun hayatının bu bölümü hakkında bilgi sahibi olmalısınız. • Okuldaki ders başarısı, • Öğretmenleri ve arkadaşları ile ilişkileri, • Hoşlandığı ve hoşlanmadığı dersler, • Katıldığı sosyal etkinlikler hakkında bilgi edinin. Sizin öğretmenlerle kurduğunuz güçlü iletişim; çocuğunuzun okul başarısının, sosyal uyumunun ve öğrenmeye ilişkin motivasyonunun artmasına yardımcı olacaktır.

ÇOCUĞUNUZ SPOR YAPMAYI MI SEVİYOR MAKETLER YAPMAYI MI? • Çocuğunuzun serbest zamanlarında neler yapmaktan, nerelere gitmekten ve kimlerle vakit geçirmekten hoşlandığını gözleyin. • Onu serbest zaman etkinliklerine yönlendirirken bu etkinliklerin hem yaşına, uygun olmasına hem de bir takım becerilerini geliştirmesine yardımcı olmasına dikkat edin. • Yaşına ve özelliklerine uygun olarak neleri yapıp neleri yapamayacağı konusunda bilgi edinin. • İstemediği ya da yapamadığı etkinlikler için zorlamayın. • Sevdiği ve başarılı olduğu serbest zaman etkinliklerinin kendisini tanımasına ve yaşamının diğer alanlarında da (okul başarısı ve arkadaşlık ilişkileri) başarılı olmasına yardımcı olacağını unutmayın.

SİZİN İSTEDİĞİNİZ GELECEK ÇOCUĞUNUZUN İSTEDİĞİ GELECEK Mİ? • • Ana babalar bazen “çocuklarının iyiliği ve mutluluğu için kendi hayallerini çocuklarının gerçekleştirmesini isteyebilirler. Sık sık duyduğumuz “ben …. olamadım, çocuğum olsun” düşüncesi, yeterli potansiyeli olmayan bir çocuk için mutsuzluk kaynağı olabilir. Çocuklarınızın geleceğe ilişkin planlarını dikkate alın, Yapamayacakları ve hiç ilgilenmedikleri konularda onları zorlamayın. Örneğin; matematik ve fen derslerinde başarılı olamayan bir çocuğun mühendis veya doktor olması konusunda zorlanmaması gerektiği gibi. Zorlanan çocuk kendini kanıtlama çabası içine girecek ve yapabileceklerini göz ardı ederek kendisi için ulaşılması zor hedefler koyacaktır. Önemli olan çocuğun neler yapabileceğini belirleyip ondan o ölçüde başarı beklemektir. Çocuğunuzu kendine güvenen, başarılı ve mutlu birey olarak yetiştirmek istiyorsanız onu karşılaştığı zorlukları aşması için desteklemelisiniz. Aileler seçenekleri görmesinde çocuklarına yardımcı olmalı ancak seçimi ve kararı çocuklarına bırakmalıdır. Ancak kararı çocuğa bırakmanın karar anında çocuğu yalnız bırakmak olmadığı unutulmamalıdır.

MESLEK SEÇİMİNDE BAZI OLUMSUZ ANNE VE BABA TUTUMLARI • Ben olamadım sen olacaksın/olabilirsin” : Eğer böyle bir anlayışınız varsa belki kendi hayal kırıklığınızı çocuğunuza da yaşatıyor olabilirsiniz. • “ ………. . çocuğu oldu ama. . . ” : Komşularımızın , akrabalarımızın, arkadaşlarımızın çocukları ile bizim çocuğumuzun farklı olduğunu kabul etmeliyiz. Çocuğumuz akranları ile rekabet edebilir, bu onun yaşantısı ancak biz yetişkinler çevremizle rekabetimizde çocuklarımızı kullanmamalıyız. Bu rekabet çocuğumuzun benlik saygısının düşmesine neden olabileceği gibigerçek yeteneklerini ve kapasitesini ortaya koymasına da engel olabilir. • “ Bak kardeşin” : Bak kardeşin. . . ” diye başlayan her cümle onların kıskançlığını kışkırtacak, biri bir süre hep başarılı olurken diğeri sürekli başarısızlığa doğru sürüklenecek, başarısız olan kendisini toplamaya başladığında, başarılı olanın birden başarısının düştüğünü göreceksiniz. • Ancak senin gibi bir ……. . bu alanı seçer. . . ” : Çocuğunuzu küçümsemek, değersiz görmek , alay etmenin onun yaşamla mücadelesini zayıflatmanın dışında bir etkisi olmaz.

GENÇTE HEDEF OLUŞTURMAK İÇİN SİZLER NELER YAPABİLİRSİNİZ? • Kendi beklentilerinizi değil onun beklentilerini konuşabilirsiniz. Hayattan ne istiyor? Beklentileri var mı? Onunla konuşarak ileriyi görmesine yardımcı olabilirsiniz. • Her zaman bizim açımızdan hayata bakmak zorunda değiller. Onun fikir ve görüşlerine değer verebilir, böylece çocuğunuzu tanımış olursunuz. • Onların dürüst çabalarını ödüllendirebilir takdir edebilirsiniz. Başarılarını değil, dürüst çabalarını ödüllendirmek çok önemlidir. Böylece emek harcamanın değerini öğretmiş oluruz.

GENÇTE HEDEF OLUŞTURMAK İÇİN SİZLER NELER YAPABİLİRSİNİZ? • Çocuklarınıza örnek olabilirsiniz. • Çocuklarımıza verebileceğimiz en büyük armağanın sağlam bir kişilik olduğunu unutmayabilirsiniz. • Sizin için kendisinin önemli olduğunu ona hissettirebilirsiniz. • Çocuklarımıza sizi de eleştirebileceklerini öğretebilirsiniz. • Hayatın herkesin kendi oyunu olduğunu kabul ederek çocuğunuzu hayata hazırlıklı olarak yetiştirmeyi düşünebilirsiniz

ÇOCUĞUMUN MESLEKİ GELİŞİM SÜRECİNE NASIL DESTEK OLABİLİRİM? ► bilinçli olmayım, ► çocuğumun ihtiyaçlarını, ► ilgi duyduğu alanları, ► yeteneklerini bilmesine yardımcı olmalıyım. • • • ► İlk ve ortaöğretim yıllarında ilgi ve değerlerin sıklıkla değişebileceğini bilmeliyim. ► Okuldaki öğretmenleriyle sıkı işbirliği içinde olmalıyım ve dersleri ile meslekler arasında bağlantı kurması için destek vermeliyim. ► Okulun rehber öğretmeni ile görüşmeliyim, okulda verilen mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinden en iyi biçimde yararlanması için destekleyelim. ► Günümüzün iş dünyasında ne gibi yenilikler ve değişimler olduğunu takip etmeli ve yeri geldikçe çocuğumla konuşmalıyım. ► Lisede ders seçimi, üniversite sınavında bölüm seçimi gibi önemli kararlarında onunla birlikte araştırma yaparak ve konuşup paylaşarak bu sürece etkili biçimde katılmalıyım.

TEŞVİK EDİCİ SÖZLER • • • Bu işi yapabileceğini biliyorum… Çaba gösterdikçe başarılı olduğunu görüyorum… Bu yaptıklarını takdir ediyorum… Kararına güveniyorum… Bu konuyu ayrıntılı düşündüğün belli oluyor… Eminim ki bu biçimde çalışmayı sürdürürsen başarılı olacaksın… Teşvik sözlerinde ne akıl verme ne de ödül vardır. Sadece çabanın fark edilmesi, çocuğun yaptığı işe güven duyması ve takdir edilmesi vardır. Teşvik sözleri ile ulaşacağımız nokta; çocuğumuzun kendi geleceğine sahip çıkması, çaba ve gelişmelerinin fark edilmesi ve olumlu yönlerinin vurgulanmasıdır.

KAYNAKLAR • Akay Bengisu. ”Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyleri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi, 1983. • Babaoğlu Haşmet. “YGS Öncesi… Şimdi Gerçekler”. Sabah Gazetesi. 21. 03. 2011 • Baymur, Feriha. Genel Psikoloji. İlaveli 2. Baskı, İstanbul: 1973. • Crites, J. O. Vocational psychology, The Study of Vocational Behavior and. Development, Mc Graw-Hill B. Comp, New York: 1969. • Crites, J. O. The Maturity of Vocational Attitutes in Adoloscence, Washington: 1971. • Kuzgun, Yıldız. Mesleki Rehberliğin Bireylerin Yetenek ve İlgilerine Uygun Meslekleri Tanımlamalarına Etkisi: Ankara: A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları No: 118, 1982 • Mesbil. Mesleki Eğitim Bilgi Merkezi • Türkiye İş Kurumu web sayfası www. iskur. gov. tr • Ulusal Mesleki Bilgi Sistemihttp: //mbs. meb. gov. tr/

ANNE-BABALAR İÇİN ÖNERİLEN KAYNAKLAR ► Füsun AKKÖK - İlköğretimde Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi Ana - Baba El Kitabı - Özgür Yayınları ► Füsun AKKÖK - Bayan Perşembeler - Özgür Yayınları ► Şule YAZGAN, Yankı YAZGAN- Çocuğunuz Sizden Ne Bekliyor- Kapital Medya A. Ş. ► Yankı YAZGAN - Düşe Kalka Büyümek- Doğan Kitapçılık ► Yankı YAZGAN- Hiperaktif Çocuk Okulda -Evrim Yayınevi ► Elisa MEDHUS- Kahraman çocuklar yetiştirmek- Optimist yayıncılık ► Elisa MEDHUS Kendi başına düşünen çocuklar yetiştirmek- Optimist yayıncılık ► Haluk YAVUZER- Çocuk Eğitimi El Kitabı – Remzi kitabevi ► Haluk YAVUZER -Çocuğu tanımak ve anlamak- Remzi kitabevi ► Sabiha PAKTUNA KESKİN -Anne iş’te çalışan anne ve çocuğu- Boyut yayınları ► Binnur YEŞİLYAPRAK- Siz Başrolü Seçtiniz-Morpa Kültür Yayınları ► Binnur YEŞİLYAPRAK- Çalışan Anne ve Çocuk Siz Başrolü Seçtiniz-Morpa Kültür Yayınları ► Özlem ERSOY, Neslihan AVCI, Ayşe TURLA- Çocuklar İçin Erken Uyarıcı Çevre- Morpa Kültür Yayınları ► Özlem ERSOY, Neslihan AVCI, Ayşe TURLA- Çocuklar Hakkında En Çok Sorulan Sorular- Morpa Kültür Yayınları ► Alev ÖNDER- Ailede iletişim- Morpa Kültür Yayınları ► Doğan CÜCELOĞLU- Başarıya Götüren Aile- Sınav Döneminde Anababalık- Remzi kitabevi ► Doğan CÜCELOĞLU- “Mış Gibi Yaşamlar”- Remzi Kitabevi ► Türk PDR Derneği (Komisyon)- Eyvah Çocuğum Zor Durumda Ne Yapabilirim? - Nobel Yayın Dağıtım ► Gloria DEGAETANO Çeviren: Nilüfer Pembecioğlu Öcel Medya Çağında İyi Anne Baba Olmak- Nobel Yayın Dağıtım ► Üstün DÖKMEN- Küçük Şeyler- Remzi Kitabevi

GELDİĞİNİZ İÇİNTEŞEKKÜRLER İLETİŞİM Bengisu ILGIN İSTEK Acıbadem Okulları PDR Bölüm Başkanı Tel: 0216 3253075 dahili 1409 Mail: bilgin@istek. org. tr