MESLEK KAS SKELET SSTEM HASTALIKLARINI NLEMEDE BR ERGONOMK

MESLEKİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINI ÖNLEMEDE BİR ERGONOMİK YAKLAŞIM MODELİ Dr. Altan KOLTAN EGE SERAMİK San. ve Tic. A. Ş.

• 1975 yılında kurulan işletmemiz, İzmir’in Kemalpaşa ilçesinde 1176 işçinin sürekli üretim tarzında ve üç vardiya halinde çalışması ile yılda 24 milyon metrekare yer ve duvar karosu üretmektedir.

İşyeri Sağlık Birimi Verileri Hasta sayısı Başvuru sayısı Tedavi verilenler Hastaneye sevk edilenler Toplam istirahat (gün) Yer Değişikliği Yapılan işçi sayısı Mesleki Kas İskelet Hastalığı Prevalans hızı 9 21% BEL AĞRISI 44 61 30 31 78 BOYUN, OMUZ vb 34 47 38 9 37 TOPLAM 78 108 68 40 115 16% 9 37%

Revize NIOSH Kaldırma Denklemi • Önerilen Kaldırma Limiti (ÖKL), belirli koşullar altında, tüm sağlıklı işçilerin, bir zaman periyodu boyunca (8 saate kadar) bel rahatsızlığı riski olmadan kaldırabilecekleri yük miktarıdır. • ÖKL = (LC) x (HM) x (VM) x (DM) x (AM) x (FM) x (CM)

Kaldırma Eşiti (KE) • KE = Kaldırılan Yük / ÖKL • Kaldırılan yükün ağırlığı, formülde hesaplanan ÖKL’den büyük olduğu durumlarda(oranın 1’den büyük olması) ergonomik düzenlemeler yapılması gereklidir.

İstasyon Kaldırma Eşiti 1. Hol 1. Paketleme 2, 35 1. Hol 2. Paketleme 2, 31 2. Hol 1. Paketleme 2, 64 2. Hol 2. Paketleme 3, 72 3. Hol 1. Paketleme 2, 61 3. Hol 2. Paketleme 1, 69 4. Hol 1. Paketleme 2, 26 4. Hol 2. Paketleme 1, 98 4. Hol 3. Paketleme 2, 27 4. Hol 4. Paketleme 2, 3 5. Hol 1. Paketleme 2, 57 5. Hol 2. Paketleme 2, 89 5. Hol 3. Paketleme 2, 63 5. Hol 4. Paketleme 2, 9 6. Hol 1. Paketleme 1, 12 6. Hol 2. Paketleme 0, 31 7. Hol 1. Pak. Özel 2, 57 7. Hol Dekor 2. Pak. 1, 8 8. Hol 1. Paketleme 4, 14 9. Hol 1. Paketleme 2, 58 9. Hol 2. Paketleme 2, 84 9. Hol 3. Paketleme 2, 26 9. Hol 4. Paketleme 5, 16 10. Hol Mozaik 2, 39

Kaldırma eşiti oranlarının İşyeri Sağlık Birimi verileri ile karşılaştırılması

NIOSH ergonomik çözüm önerileri • Kaldırma eşitinin tüm iş istasyonlarında 1’den büyük olması üzerine NIOSH’un önerdiği ergonomik çözüm önerileri gözden geçirilmiştir. Ancak yapılan işin özellikleri ve ağırlığı nedeniyle öneriler yetersiz bulunmuştur. Bu yüzden paketleme işlemini tamamen değiştiren, kaldırma ve taşıma işlemi içermeyen yeni bir ergonomik tasarım arayışına gidilmiştir.

Yeni ergonomik tasarımda dikkate alınan kriterler • Kolgücü faktörü ve tekrarlayıcı ve zorlayıcı hareketler en aza indirgenmelidir, • İşçilerin işlerini kaybetmelerine sebep olmamalıdır, • Maliyetleri kabul edilebilir sınırlarda olmalıdır, • İstifleme hızını ve kalitesini bozmamalıdır, • Paketleme işçileri projeye dahil edilmelidir, • Yeni düzenlemeler ile risklerde oluşan azalma, ölçülebilir olmalıdır.

Arayış • Uzun düşünce egsersizleri sonunda; çok da iyi bilinen bir güç kaynağını yeniden keşfettik. Bu güç, ironik bir şekilde kaldırma işleri sebebiyle kas iskelet sistemimize zarar veren ancak yeryüzünün bize ücretsiz olarak cömertçe sunduğu yerçekimi kuvveti olmuştur.

Yeni tasarım • Konveyör bantlara gerekli eğim ve eklentiler yapılarak kutuların yerçekimi sayesinde kaldırma, taşıma işlemi yapılmadan paletin üzerine gelmesi sağlanmıştır. • Palet üzerinde ki her kat için aynı işlemin yapılabilmesi için palet altına iner-kalkar hidrolik platform konulmuştur.

Eski ve yeni düzeneğin karşılaştırılması • Bel omuruna ters yönde etkileyen kuvvetlerin karşılaştırılması • Zaman etüdü yapılarak dinlenmelerin karşılaştırılması • Kalp atış frekansında ki artışların karşılaştırılması • İş kazası olasılıklarının değerlendirilmesi

Bel omuruna ters yönde etkileyen kuvvetlerin karşılaştırılması • Yeni düzenekte kaldırma işlemi artık yapılmadığı için eski ve yeni düzenekte bel omuruna etkileyen kuvvetler Newton’un 3. Hareket kanunu ile karşılaştırılmıştır.

Bel omuruna ters yönde etkileyen kuvvetlerin karşılaştırılması F 4 F 2 F 4 d F 1 c a b F 3

Sürtünme katsayısının hesaplanması A=16, tan 16=0. 28 A

Kaldırma anında bel omuruna etkiyen kuvvetler F 2=W a F 1 =F 2 x b/a F 1 etki b F 1 tepki

İtme anında bel omuruna etkiyen kuvvetler a c F 4 =F 3 x c / a F 4 etki F 3=Wx F 4 tepki

Kaldırma ve itme esnasında bel omuruna binen yükler • • • F 1 = F 2 X b / a= 122 N F 3 = W X = 3. 4 N F 4 = F 3 X c / a = 23. 8 N • Bel omuruna etkiyen kuvvette azalma oranı: % 80

Zaman etüdü / Yorgunlukların karşılaştırılması Yapılan iş Eski yöntemde geçen süre (sn) Yeni yöntemde geçen süre (sn) Palet getirme 4. 5 En alt kata naylon getirme ve yerleştirme 4 1 1. kalite istifi 60 40 2. kalite istifi 10 10 Iskarta istifi 8 8 Çember bağlama işi 15 7, 5 Karton besleme işi 8 4 TOPLAM SÜRE 109, 5 sn 75 sn

Dayanak 1: Fiziksel bir deney • Lehmann, Karrasch ve Müller tarafından yapılan bisiklet deneyinde gösterildiği gibi; bir işin kısa aralıklarla ve bölümler halinde yapılması dolayısıyla sık aralıklarla dinlenilmesi ile daha az yorgunluk hissedilmektedir.

Dayanak 2: Anadolu’dan ergonomik bir öğüt • Büyüklerimizin sıkça dile getirdikleri bir tavsiye; “ Dinlene dinlene yap ”

Kalp atış frekansları artışlarının karşılaştırılması ESKİ YÖNTEM YENİ YÖNTEM DİNLENME HALİ DEVAMLI ÇALIŞMA DURUMUN DA FARK 1. İşçi 78 108 30 78 84 6 2. İşçi 81 104 23 80 88 8 3. İşçi 76 104 28 76 88 12 4. İşçi 92 110 18 90 92 2

Kalp atış frekansları artışlarının karşılaştırılması • Eski yöntemde ortalama 25 puanlık artış söz konusu iken yeni düzenekte bu artış 7 puandır. • Kalp atış frekansları artışlarında % 72 oranında azalma olduğunun gösterilmesi ile yine % 72 oranında daha az yoruldukları kabul edilmiştir.

İş kazası olasılıklarının değerlendirilmesi • Yeni düzenek ile bel yaralanmaları, ayağa kutu düşmesi, konveyör bantın altından / üstünden karşıya geçişlerde düşme vb iş kazası sebepleri tamamen önlenmiştir. • Yapılan düzenlemeler ile 2006 yılında Paketleme bölümlerimizde oluşan 20 iş kazasından 14’ü nün (%70) önlenebileceği görülmüştür.

Çalışma düzeni ve molalar • Eski yöntemde mola sistemi, üç saat aralıksız istif, bir saat aralıksız kalite kontrol yapılması şeklindedir ve amaca hizmet etmemektedir. • Yeni düzenleme ile Fırın girişi ve çıkışında çalışan iki işçinin de dönüşümlü çalışmaya katılması ile çalışan sayısı 2’den 4’e çıkartıldı.

• Yeni ergonomik düzenleme ve dönüşümlü çalışan işçi sayısının 4’e çıkarılması ile; 1. Vardiya süresince bir işçinin bel omuruna binen yük toplamda % 93 oranında azaltılmıştır. 2. Monoton çalışma önlenmiştir.

Çevresel etkenlere yönelik iyileştirmeler • • • Aydınlatma Gürültü Termal konfor Beslenme Örgütsel stres

Aydınlatma • • • Ortam ölçümleri Aydınlatma şiddeti Işık yoğunluğu ve refleksiyon derecesi Görme keskinliği ve derinliği Göz muayeneleri

Gürültü • • • Ortam ölçümleri Gürültü kaynaklarının tespiti Gürültünün oluşmasının engellenmesi Gürültünün yayılmasının önlenmesi Kişisel koruyucu kullanımı

Termal konfor • Ortam ölçümleri (ısı, nem, hava akım hızı) • Kış mevsimi yapılan ölçümlerin İzmir’in iklimi göz önüne alınarak yaz aylarında tekrarlanması

Beslenme • Kalori ihtiyacının hesaplanması, • Fizyolojik ve psikolojik doyum için yapılan düzenlemeler • Ortalama 300 Kcal artış • Molalarda çay, ayran, bisküvi vb • Porselen tabak • Zeytinyağı, baharat vb • Bitki, tablolar vb

İşe giriş ve işe uygunluk değerlendirmeleri • • • Uygun BMI, İşbaşı öncesi eğitimler, Erken kontrol muayeneleri Hafta tatili kullanımı, mesaiye kalma Yer değişikliğinde işyeri hekimi onayı

Örgütsel stres • Anket sonuçları değerlendirildiğinde; istifleme işçilerinin işlerini tekdüze görseler de anlamlı bularak sevdikleri, yatay ve dikey ilişkilerinde önemli çatışma bulguları olmadan katılımcılığa yakın düzen içinde çalıştıkları, yoğun tempoda çalışmalarına rağmen yükselme ve takdir görme beklentilerine yeterince destek bulamadıkları, genel olarak kendilerini sinirli ve tükenmiş hissettikleri saptandı. • Endüstriyel psikolog istihdamı gerçekleştirildi.

Yine Anadolu’dan bir ergonomik temenni: • KOLAY GELSİN !!