Merkezi Bte Programnda Su Yatrmlar Mustafa BULUT Cumhurbakanl
Merkezi Bütçe Programında Su Yatırımları Mustafa BULUT Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Sektörler ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü Tarım Dairesi Başkanı V. 03/09/2019
İçindekiler v Kavram ve Tanımlar v Kamu Yatırım Sürecini Yönlendiren Temel Mevzuat v Türkiye’de Yatırım Programlama Süreci v Yatırım Programındaki Su Yatırımları 2
Kavram ve Tanımlar 3
Yatırım v Sabit sermaye yatırımı, bir ekonomideki üretim faktörlerinin; mal ve hizmet üretimini çoğaltmak, özellikle gelecek dönemlerde tüketim ve ihracat imkanlarını artırmak amacıyla, belli bir dönem içinde reel sermayenin artırılması, korunması ve düzenlenmesi için kullanılmasıdır. v Diğer bir deyişle belirli mal ve hizmetlerin üretimine yönelik tesisler oluşturmak üzere kaynak tahsis edilmesi, üretim gücüne ve sermaye stokuna ilaveler yapılmasıdır. 4
Sabit Sermaye Yatırımı v Belirli üretici birimlerin mülkiyetinde olan, v Üretim sürecinde kullanılan, v Bir yılı aşkın bir süre kullanılabilen, v Sürekli ve tekrarlı bir şekilde kullanılabilen, v Yukarıdaki koşulların tümünü sağlamış olsa bile belli bir bedelin üzerinde olan mal ve hizmetler (yatırımlar) veya diğer bir deyişle sabit sermaye stokuna ilavelerdir. 5
Proje v Proje, en geniş anlamda, “belirli bir sorunu çözmeye yönelik eylemler bütünü” ya da “belirli bir ihtiyacı karşılamaya yönelik yöntem veya iş akış çizelgesi” olarak tanımlanabilir. v Projelerin temel özelliği, belirli bir zamanda başlayarak ve tahsis edilmiş kaynakları (sermaye, insan gücü vb. ) kullanarak verilen süre içinde önceden belirlenmiş, özgün bir hedefe ulaşmayı amaçlamalarıdır. v Projeler, plan hedeflerini gerçekleştirmek için yapı taşlarıdır. 6
Yatırım Programındaki Yapılarına Göre Proje Türleri v Müstakil Projeler: Yatırım Programında münferit olarak proje numarası alan, bağımsız alt projeleri bulunmayan ve müstakil olarak fizibilite etüdü gerektiren projeler (Yusufeli Barajı ve HES vb. ) v Toplu Projeler: Alt harcama kalemleri ayrı bir proje niteliğini haiz olmayan ve proje adı ve/veya karakteristiği; makine-teçhizat, bilgisayar yazılım ve donanımı, idame-yenileme, bakım-onarım, büyük onarım, tamamlama, taşıt alımı, etüd-proje ile yayın alım ve basımı olan veya bunların bileşiminden oluşması uygun görülen projeler, v Toplulaştırılmış Projeler : Benzer nitelikli alt projelerden oluşan ve amaç ve kapsamı itibarıyla toplu ödenek tahsis edilmesi uygun görülen projeler (Hükümet Konakları, Okullar, Sağlık Tesisleri vb. ), v İz Ödenekli Projeler : Ekonomik konjonktür itibarıyla durdurulmasına karar verilen, yatırım programında 1. 000 TL ödenekle muhafazasında yarar görülen projeler. 7
Yatırım Projelerinin Sahip Olması Gereken Temel Özellikler v Uygunluk (relevance); Projelerin bir bütün olarak ilgili oldukları plan ve program amaçlarına uygun, onlarla ilgili olmaları, proje bileşenlerinin ve müdahale mantığının da birbiriyle uyumlu, ilgili ve tutarlı olmasıdır. v Yapılabilirlik (feasibility); Projelerin, teknik, finansal ve ekonomik olarak yapılabilir, maliyet etkin ve faydası maliyetini aşan ve mevcut kaynakla en yüksek faydayı sağlayacak olan, alternatifleriyle karşılaştırıldığında öncelikli, yeterli talebi olan projeler olmasıdır. v Sürdürülebilirlik (sustainability); Proje tamamlandıktan, üretime, işletmeye ve hizmete alındıktan sonra sürekli olarak beklenen yararları üretebilir durumda olması, proje sahibi kuruluşun teknik, finansal, kurumsal açıdan projeyi aktif şekilde işletmede tutabilecek kapasitede olmasıdır. 8
Fizibilite Etüdünün İşlevi v Fizibilite etüdünün en genel üç işlevi; ü Bir proje hakkında detaylı bilgi verir. ü Bir projenin kaynak tahsis etmeye veya uygulamaya geçirilip geçirilmemesi kararına temel teşkil eder. ü Uygulama aşamasında da temel oluşturur. v Proje maliyeti 10 Milyon TL ve üzerinde olan yeni yatırım projesi tekliflerinde projelerin ticari, finansal, ekonomik ve sosyal yapılabilirliğinin, önceliğinin ve çevreye etkilerinin fayda-maliyet veya maliyet etkinlik analizi ile ortaya konulduğu Fizibilite Etüdünün hazırlanması zorunludur. 9
Kamu Yatırımlarında Genel Öncelikler v Kamu yatırımları; v büyümeye, v özel kesim yatırımlarını desteklemeye, v bölgelerin gelişme potansiyelini harekete geçirmeye, v üretimi, istihdamı ve ülke refahını artırmaya katkı sağlayacak alanlara yönlendirilecektir. v Kamu ve özel kesim yatırımlarının birbirlerini tamamlayacak şekilde bütüncül bir bakış açısıyla ele alınacaktır. v Kamu yatırımlarının, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyecek ekonomik ve sosyal altyapı alanlarında yoğunlaştırılacaktır. 10
Kamu Yatırım Sürecini Yönlendiren Temel Mevzuat 11
Kamu Yatırımları Sürecini Yönlendiren Temel Mevzuat Ø 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Ø 13 numaralı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Ø 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu Ø Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Ø Cumhurbaşkanlığı Yatırım Genelgesi ve Yatırım Programı Hazırlama Rehberi Ø Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararı 12 12
Plan-Program-Bütçe Sürecinde Kurumsal Roller Ø TBMM (Plan ve Bütçenin son onayı) Ø Cumhurbaşkanı (OVP, Yılık Program ve Yatırım Programının onayı) Ø Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı (Uzun Vadeli Planlar, Orta Vadeli ve Yıllık Program ve Yatırım Programlarının hazırlanması, izlenmesi) + (OVMP, Merkezi Yönetim Bütçesi Genel Faaliyet Raporu hazırlanması, bütçe uygulamasının izlenmesi) Ø Hazine ve Maliye Bakanlığı (Nakit ve borç yönetimi) Ø Bakanlıklar-Kuruluşlar (Stratejik plan ve performans programları, bütçe ve yatırım teklifleri, fizibilite etütleri, faaliyet ve izleme raporlarının hazırlanması) Ø Sayıştay (Dış denetim) 13
Türkiye’de Yatırım Programlama Süreci 14
Türkiye’de Temel Politika Belgeleri UZUN VADELİ STRATEJİ KALKINMA PLANI Orta Vadeli Program OVMP Bölgesel Gelişme Planları Yıllık Program Bütçe Kurumsal Stratejik Planlar Kamu Yatırım Programı Sektörel ve Tematik Stratejiler 15
Yıllık Bütçe ve Yatırım Programı Süreci OVP, OVMP (Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı) Taslak makro ve kamu bütçe büyüklüklerinin son hale getirilmesi Bütçe Çağrısı ve Eki Bütçe Hazırlama Rehberi (Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı) Bütçe Tasarısının TBMM’ye sunulması Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ve Eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi (Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı) Yılı Programının Resmi Gazete’de yayımlanması (Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı) Bütçe ve Yatırım Programı Teklifleri Bütçenin TBMM’de kabulü ve Resmi Gazete’de yayımı Bütçe ve Yatırım Görüşmeleri (Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Kuruluş) Yılı Program Kararnamesi ve Yatırım Programının Resmi Gazete’de yayımlanması (Bütçe yürürlüğe girdikten sonra 15 gün içinde) 16
Kamu Yatırım Programının Kapsamı v Proje A GENEL DEVLET SOSYAL GÜVENLİK KURULUŞLARI ve DÖNER SERMAYELER GENEL BÜTÇELİ İDARELER MERKEZİ YÖNETİM KİT’ler İLLER BANKASI ve MAHALLİ İDARELER (Dış Proje Kredi ve Hibeli Projeler) ÖZEL BÜTÇELİ İDARELER DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR 17
Kamu Yatırım Programının Kapsamı v Yatırım Programı, Merkezi Yönetim Bütçesinde kapsanmayan; İller Bankası, KİT, Özelleştirme Kapsamındaki Kuruluşlar, Döner Sermayeli Kuruluşlar, Sosyal Güvenlik Kuruluşları ve dış proje kredi ve hibesi kullanan mahalli idarelerin projelerini de kapsamaktadır. v Bütçede sermaye giderlerine dahil olan gayri menkul alımları ve kamulaştırmalar yatırım programında yer verilmemektedir. v Kapsam dışı olan işler: Ø Milli Savunma Bakanlığı ve TSK’nin savunma amaçlı projeleri Ø Mahalli İdarelerin yurtiçi kaynakları ile yürüttükleri projeler Ø Kamu Bankaları (Ziraat Bankası, Halk Bankası) projeleri Ø Özel statülü diğer kurum ve kuruluşların projeleri (PTT, TÜRKSAT AŞ vs. ) 18
Yıllık Kamu Yatırım Programının Ana Sektörleri A. Tarım B. Madencilik C. İmalat D. Enerji E. Ulaştırma-Haberleşme F. Turizm G. Konut H. Eğitim I. Sağlık K. Diğer Kamu Hizmetleri 19
Bütçe Türleri İtibarıyla 2019 Yılı Kamu Yatırımları KİT ve Özelleştirme 21. 2% Döner Sermaye + SGK 1. 1% Merkezi Yönetim Bütçesi 77. 7% 20
2019 Yılı Yatırım Programı Sektörel Dağılımı 21
Yatırım Programında Su Yatırımları 22
Su Yatırımlarını İçeren Sektörler v. Tarım – Sulama v. Enerji v. DKH Sosyal – İçmesuyu ve Kanalizasyon 23
Kuruluşlar v. DSİ GN. MD. v. BÖLGE KALKINMA İD. BŞK vİLLER BANKASI v. KGM A. Ş. GN. MD. v. MİLLİ SAVUNMA BAK. v. TARIM VE ORMAN BAK. v. JANDARMA GENEL vÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAK. KOMUTANLIĞ v. T. SU ENST. BŞK. v. MAHALLİ İDARELER v. KÜLTÜR VE TURİZM BAK. 24
Sektörel Proje Maliyetleri (Milyon TL) 200000 180000 176, 313 169, 504 169, 034 168, 396 160000 147, 170 145, 840 140000 159, 845 159, 087 153, 794 150, 111 120000 Sulama 100000 İçmesuyu Enerji 80000 73, 090 60000 54, 479 53, 717 52, 900 47, 867 40, 113 40000 0 2010 24, 092 21, 565 20, 633 20000 2011 2012 18, 596 2013 2014 23, 242 19, 833 18, 381 17, 153 2015 2016 2017 26, 867 18, 366 25, 962 18, 082 22, 658 16, 398 2019 25
Sektörel Su Yatırımları Yıllık Ödenekleri (Milyon TL) 10000 9, 332 9000 8, 897 8, 496 8000 8, 473 8, 424 8, 140 7, 800 7, 481 7, 784 7000 6000 Sulama 5000 İçmesuyu Enerji 4, 214 4000 3, 699 3, 734 3, 386 2000 1, 955 3, 371 3, 261 3000 1, 696 1, 686 1, 558 3, 011 1, 626 2, 923 2, 789 1, 945 1, 728 1, 581 1, 864 1, 549 1, 122 788 1000 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 26
Kuruluş Bazında Su Yatırımları Kuruluş ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAK. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 51 44 28 27 25 17 9 9 8 5 86 85 66 74 66 33 6 5 11 10 9 DAP BKİ. BŞK. DOKAP BKİ. BŞK. DSİ GN. MD. 13083 JANDARMA GN. KOM. 12816 13709 14118 12941 12386 13095 13829 10859 5132 7 15 12 9 4 4 4 3 2 2 35 35 36 33 28 12 148 142 133 131 140 50 40 35 18 KGM KOP BKİ. BŞK. KÜLTÜR VE TURİZM BAK. MİLLİ SAVUNMA BAK. 16 17 16 T. SU ENST. BŞK. TARIM VE ORMAN BAK. Genel Toplam 13134 12883 16 16 17 16 14 11 2 2 2 1 19 50 48 47 43 42 35 18 13789 14373 13311 12732 13414 14200 11197 5281 27
Tarım ve Orman Bakanlığı Yatırımları (Milyon TL) 350 304 300 266 254 250 228 222 200 185 173 150 107 100 50 50 48 47 43 42 35 19 0 2012 18 2013 2014 2015 Proje Maliyeti 2016 2017 2018 2019 Yatırım Ödeneği 28
Tarım ve Orman Bak. Su Yatırımları v. Ulusal Su Bilgi Sistemi v. Havza Yönetim Projeleri v. Havza Yönetim Planları Ekonomik Analiz ve Su Verimliliği Çalışması v. Türkiye'de Yeraltı Suyu Yön. Kapasitesinin Gelişt. v. Havza İzl. ve Referans Noktaları Belirleme v. Su Kaynaklarının Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi ve İyileştirilmesi Projesi v. Kurak Dönem Yönetim ve Eylem Planları Hazırlanması vİklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi 29
Toplama Dahil Olmayan Projeler vİLBANK Projeleri v. SUKAP v. Uluslararası Finans Kuruluşlarının İLBANK aracılığı ile finanse edilen projeler v. Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) Projeleri v. Belediyelerin Dış Kredi Yürüttükleri Projeler v. KÖYDES 30
TEŞEKKÜRLER. . . 31
- Slides: 31