MENTALNA HIGIJENA 1 ULOGA DUEVNOG BOLESNIKA STIGMATIZACIJA DUEVNO

MENTALNA HIGIJENA 1 • ULOGA DUŠEVNOG BOLESNIKA • STIGMATIZACIJA DUŠEVNO POREMEĆENOG PONAŠANJA 23. 3. 2012.

ULOGA DUŠEVNOG BOLESNIKA 2 Funkcionalistički pristup Talkota Parsonsa: društvena obeležja bolesnika u somatskoj medicini (Opalić, 139 -140) : 1. Loše fizičko stanje – legitimno saosećanje drugih 2. Legitimno oslobađanje od obaveza 3. Nesposobnost da se brine o sebi – pomoć drugih 4. Neodgovornost za nastalo stanje, odgovornost za njegovo poboljšanje 5. Nužna saradnja u cilju ozdravljenja – prihvatanje Eskulapovog autoriteta lekara, obeležja: Mudrosno: skup medicinskih znanja Moralno: poštovanje lekarske etike Harizmatsko: pretpostavka o kontroli života i smrti od strane lekara Odbijanje uloge – duže boluje, rizik da umre, razgradnja socijalnih odnosa; rizik za invaliditet. 23. 3. 2012.

Socijalna uloga duševnog bolesnika 3 Krajem 18. veka dobili status pacijenta – psihijatrija. Prihvatanje uloge bolesnika traži uvid u vlastito stanje (Opalić, 140 -142). Oslobađanje društvenih obaveza: većina pre i posle bolesti delimično potpuno sposobna za posao. Stavovi društvene zajednice – trajno i potpuno nesposobni. Briga o bolesniku, ali i kontrola i nadzor nad celokupnim ponašanjem, a neretko i mišljenjem i osećanjima pacijenta Nema društvene saglasnosti da li je pacijent odgovoran za poremećaj Saradnja u lečenju ne žele da im se pomogne, ne smatraju se bolesnima -da li svi, uvek? podrazumeva preuzimanje uloge i etikete duševnog bolesnika. Priroda duševnog poremećaja često ugrožava društvenost Društvo teži izolaciji duševnih bolesnika. Duševni bolesnik gubi osećanja za moralno ponašanje? 23. 3. 2012.

Uloga duševnog bolesnika kroz istoriju 4 Podela Opalića (str. 142 -148) 1. Duševno poremećeni kao grešnik (religiozna uloga) Demonološki period - posledica ogrešenja o tabu, magiju ili lica sa magijskim sposobnostima Srednji vek – ogrešenje o božje zakone; kazna Boga za učinjeno zlo; posednutost demonom 2. Mentalno poremećeni kao žrtva postupaka drugih (moralistička uloga) sistemska porodična terapija, antipsihijatrijski pristup, psihoanaliza, žrtve zlostavljanja - zanemarivanja 3. Mentalno poremećeni kao izabranik grupe ili zajednice (vrednosna uloga) ponekad imaju privilegovani status (“jurodivi”, epileptičari u starom Rimu, Leingovi shizofreničari, humanističko shvatanje neuroze) 23. 3. 2012.

Uloga duševnog bolesnika kroz istoriju 5 4. Naučno shvatanje uloge duševnih bolesnika Vrednosna neutralnost – ubeđenje u objektivnost naučnog pristupa jer: § procena objekta ne zavisi od subjekta; § naučni pristup kao ontološki superiorniji od religioznog/ moralnog/ vrednosno-socijalnog U ovom okviru -nekoliko shvatanja uloge duševnog bolesnika. 23. 3. 2012.

Naučno shvatanje uloge duševnih bolesnika Vrednosna neutralnost – nastavak 6 1. Sociološko objašnjenje: uloga devijanta § Zavisi od definicije duševnog poremećaja i načina kontrole § Traganje za propustima socijalizacije; proces etiketiranja § Pacijent nije oslobođen odgovornosti za bolest § Negiranje subjektivne patnje obolelog 2. Biološko objašnjenje: uloga fizički obolelog - materijalna (organska, genetska) predestiniranost 3. Psihološki pristup: produkt traumatskih životnih iskustava 4. Socijalno-filozofsko objašnjenje: metafora ljudske nemoći - negativne mogućnosti čoveka , strah od ludila, ruši omnipotenciju. 23. 3. 2012.

STIGMATIZACIJA DUŠEVNO POREMEĆENOG PONAŠANJA/1 7 Kecmanović, 1552 - 1555: 1. Duševni poremećaj kao devijantno ponašanje: napad na socijalnu stabilnost i sigurnost represivne mere – pružanje sigurnosti 2. Duševni poremećaj kao duševno bolesno ponašanje Star – kriterijumi: 1) potpuni slom spoznajnih funkcija, 2) gubitak samokontrole, 3) neprimerenost Pretpostavka: da su fundamentalna obeležja čoveka racionalnost, samokontrola i odgovornost za vlastite postupke Duševno bolesno ponašanje ugrožava neizvesnošću, nepredvidljivošću i iracionalnošću koja obezvređuje sankcije izolacija, odbacivanje 23. 3. 2012.

Stigmatizacija duševno poremećenog ponašanja/2 8 3. Društveno poremećeni kao “žrtveni jarac”- simboličko oslobađanje krivice svih drugih, skretanje agresije od moćnika i uticajnih 4. Duševni poremećaj i socijalno obezvređivanje – efekat bolesti na individualni i socijalni prestiž – kod više i visoke klase - ruši idealizovanu sliku o sebi, preti sistemu uloga i statusa 5. Duševno poremećeni i mefistelovski pristup – strah od ludila 23. 3. 2012.

UDURŽENJE “DUŠA” 9 Gosti – članovi Udruženja 23. 3. 2012.

LITERATURA 10 Opalić, P. (2008), Psihijatrijska sociologija. Beograd, Zavod za udžbenike, str. 142 -148. Kecmanović, D. , Prevencija duševnih poremećaja. Psihijatrija, Tom II; str. , 1552 - 1555. 23. 3. 2012.