MENAXHIMI I OPERACIONEVE MENAXHIMI I REZERVAVE Dr Sokol

MENAXHIMI I OPERACIONEVE MENAXHIMI I REZERVAVE Dr. Sokol Krasniqi

PERMBAJTJA q Në përgjithësi për rezervën q Funksionet e rezervës q Roli, lloji dhe funksioni i rezervës q Menaxhimi dhe kontrolli i rezervës q Vendimet në lidhje me rezervës q Sistemet dhe analiza e rezervës Dr. Sokol Krasniqi

NË PËRGJITHËSI PËR REZERVËN q q q Pjesë e operacioneve është edhe menaxhimi i rezervës Rezerva zakonisht është punues dhe përcjellës, mirëpo më tutje me rezervës do të quajmë rezervën punues e jo atë përcjellës me të cilin realizohet puna Rezerva në industri (fig më poshtë) përbëhet: prej të hyrave, pjesëve që janë në proces të prodhimit dhe produkti final para se ti shitet konsumatorit Dr. Sokol Krasniqi

NË PËRGJITHËSI PËR REZERVËN q q Se cila është sasia e rezervës përcaktohet nga shkalla e furnizimit dhe shkalla e kërkesave Arsyja për mbajtjen e rezervës dhe për niveli i tij varet nga shumë faktorë të cilët do të përshkruhen më vonë Shkalla e furnizimit Niveli i rezervës Dr. Sokol Krasniqi Shkalla e kërkesës

FUNKSIONET E REZERVËS q q q q Plotësimi i kërkesës së parashikuar të klientit Për të niveluar kërkesat për prodhim Për të shkëputur operacionet Për tu mbrojtur ndaj mburimit të rezervës Për të përfituar nga porositë periodike Për tu mbrojtur ndaj rritjes së çmimeve Për të lejuar funksionimin Për të fituar nga diskauntet Dr. Sokol Krasniqi

QENDRIMI I KORPORATAVE q q q Edhe pse madhësia e rezervës në shumë organizata është e konsiderueshme , menaxhimit dhe kontrollit të rezervës nuk i kushtohet rëndësi e madhe Fillimisht duhet të rritet rezerva shumë ashtu që kompania ti kushtoj rëndësi më vonë Zakonisht më shumë rëndësi i kushtohet menaxhimit të paisjeve të procesit se sa rezervës, për këto arsye: § rezerva është pjesë e operacioneve të një kompanie dhe vështirë të përcillet § Gjërat që blihen një herë është më lehtë të përcillen § Kontrolli i rezervës nuk shihet si obligim i ekzekutivit § Kompanite nuk bëjnë dallimin në mes të kontrollit dhe shënimeve të rezervës Dr. Sokol Krasniqi

ROLI, LLOJET DHE FUNKSIONI REZERVËS q q Në këtë kapitull do të shqyrtojmë më shumë rezervën me të cilin qarkullon një kompani se sa atë i cili i shërben asaj për pregaditjen e tij Pra përbëhet prej: të hyrave, shërbimeve dhe materialeve që përdoren, pjesët të përfunduara pjesërisht dhe produktet finale Roli i rezervës q Roli i rezervës është që të bëjë ndarjen e pjesëve të ndryshme të procesit të prodhimit apo dërgesës që secili prej tyre të punoj në mënyrë të pavarur Dr. Sokol Krasniqi

ROLI, LLOJET DHE FUNKSIONI REZERVËS Llojet e rezervës q Ekzistojnë dy lloje të rezervës : § Rezerva për procesin e prodhimit, është pjesa e rezervës e cila mirret drejtpërdrejt me ofrimin e shërbimit apo prodhimit dhe atë si: • Materiali i papërpunuar • Materiali në procesin e prodhimit • Produkti final § Rezerva përcjellëse , është pjesë e rezervës që nuk prodhohet mirëpo është esencial në punën e kompanive q Zakonisht, ato kompani të cilat merren me prodhim kanë më shumë rezerva dhe duhet të bëjnë më shumë në Dr. Sokol Krasniqi kontrollin e tij.

LLOJET E REZERVAVE q • • • Presioni për të mbajtur nivele të ulëta të rezervës Interesi apo kosto oportune Kosto e magazinimit dhe e lëvizjes Taksat, siguracionet dhe pakësimet Presioni për të mbajtur nivele të larta të rezervës Shërbimi ndaj klientëve Kosto e porositjes Kosto e pregaditjes së makinerisë Përdorimi i fuqisë punëtore dhe paisjes Kosto e transportit Pagesat për furnitorët Dr. Sokol Krasniqi

ROLI, LLOJET DHE FUNKSIONI I REZERVËS Funksioni i rezervës q Për nga ana e funksionit ekzistojnë dy lloje të rezervës : § Rezervë e korporatave është rezerva e cili nuk është pjesë e funksionit të operacioneve. Llojet e funksionit të rezervës të korporatave janë: • Inventari i shitjes që është si rrjedhojë e shitjeve më të vogla se sa ato të parashikuara • Rezerva e sigurisë për korporata, kur parashikohet një mungesë e mundshme e furnizimit (greva nacionale etj) • Blerja e inventarit shtesë si blerje me lirim për sasi me të mëdha • Rezerva e marketingut që përdoret për aktivitete promovuese • Rezerva për shkurtimi e kohës së punës sipas nevojave të tregut Dr. Sokol Krasniqi

ROLI, LLOJET DHE FUNKSIONI REZERVËS § Rezerva e operacioneve në procesin e prodhimit është inventarë i cili është pjesë e funksionit të operacioneve. Llojet e funksionit të inventarit të operacioneve janë: • Deçiftëzimi i rezervës i cili e ndan një proces nga tjetri. Pra merr rezerven nga një proces dhe e pregaditë për procesin tjetër (mbanë atë në work-in-progress dhe mund të përdoret nëse makina prishet apo nuk prodhon mjaft) • Rezerva ciklorë që parqet prodhimin masovik (lot, batch etj) në kohën e caktuar dhe në bazë të kërkesave të konsumatorëve. Me këtë zvoglohet koha dhe shpenzimet e pregaditjes e sidomos nëse prodhohen dy lloje të produkteve në të njejtën kohë • Rezerva në gyp (pipeline), i ashtuquajturi tranzit rezerva, është rezerva për punën në të cilin kompania vendos të nënkontraktoj dikë nga jashtë. Ky proces mund të ndodhë vetëm në fund të prodhimit nga prodhuesi fillestarë Dr. Sokol Krasniqi

ROLI, LLOJET DHE FUNKSIONI I REZERVËS § Rezerva i operacioneve në procesin e prodhimit (vazhdon) • Rezerva e kapacitetit bënë transferimin e rezervës nga një kohë në tjetrën në formë të rezervës, p. sh. kërkesa sezonale për fishekzjarret dhe petardat është gjatë vitit të ri apo ditës së flamurit dhe pavarësisë. Me këtë pjesë mirrët kjo pjesë e operacioneve • Rezerva (buffer) aplikohet për rastet kur kërkesa është më e madhe se ajo mesatare (e parashikuar). Për këto raste korporatat mbajnë rezerva • Rezerva i operacioneve në shërbime • E njejta ndodh edhe kur kemi të bejmë me Rezerva e operacioneve në shërbime • Dallimi i vetëm është se në operacionet e ofrimit të shërbimeve nuk shqyrtohen produktet fizike (prekshme) por atë informative (paprekshme) Dr. Sokol Krasniqi

OBJEKTIVAT E MENAXHIMIT TË REZERVAVE Objektivi kryesor në menaxhimin e rezervës sigurimi i dëshiruar i shërbimit ndaj klientit, kryerja e operacioneve efiçiente në lidhje me koston , minimizimi i investimeve në rezervën § Shërbimi ndaj klientit § Përqindja e porosive të shpërdara sipas skedulit § Përqindja e artikujve të shpërndatrë sipa skedulit § Përqindja e volumit në vlerë të shpërndatrë sipas skedulit § Koha e harxhuar kot për shkak të mungesës së materialeve apo komponentëve Dr. Sokol Krasniqi

KOSTO QË LIDHEN ME REZERVËN q q q q Kosto e artikullit Kosto e mbajtjes Kosto e kapitalit Kosto e magazinimit Kosto e riskut Kosto e porositjes Kosto e mbarimit Dr. Sokol Krasniqi

PËRCAKTIMI I SASISË TË POROSITUR q q Sasi për sasi Sasia fikse e porosisë Sistemi minimum maksimum Porosi për , , n” periudha Dr. Sokol Krasniqi

IDENTIFIKIMI I ARTIKUJVE KRITIKË TË REZERVËS NËPËRMJET ANALIZËS ABC Analiza ABC proçesi i ndarjes së artikujve në tre klasa në përputhje me përdorimin e tyre në vlerë, fokusimi në artikujt me vlerë. (Pareto) o Artikujt e klasës A 20 % të artikujve , 80% vlerës o Artikujt e klasës B 30 % të artikujve , 15% vlerës o Artikujt e klasës C 50 % të artikujve , 5% vlerës o Menaxhimi i nivelit të rezervës A kontroll më rigoroz Dr. Sokol Krasniqi

Dr. Sokol Krasniqi

MENAXHIMI DHE KONTROLLI I REZERVËS – NË PËRGJITHËSI Menaxhimi dhe kontrolli i rezervës nuk do të thotë se përfundon me numrimin dhe sigurimin e tij q Rezerva ndikon edhe në shkallën e profitit. Në raste kur shitja është më e vogël se e parashikuar, atëherë zgjidhjen duhet kërkuar në ndarjen e shpenzimeve të përgjithshme duke prodhuar rezervën tjetër, apo duke shikuar mundësinë e prodhimit të produkteve të reja q Shpenzimet në lidhje me rezervën, përbëhet nga kostoja e produkteve, pregaditjeve dhe porosive, mbajtjes së rezervës dhe mungesës së rezervës q E rëndësishme për korporatat është se a dëshiron të: Prodhon sipas porosisë Monton sipas porosisë Prodhon të deponoj q Dr. Sokol Krasniqi

MENAXHIMI DHE KONTROLLI I REZERVËS – ÇËSHTJET SPECIFIKE q Janë dy principe specifike sa i përket këkesave për produkte: § Produktet (items) e kërkesave të varura janë ato komponente apo materiale të cilat përdorur në proces për të mbarua produktin final (rrotat e automjetit) § Produktet e kërkesave të pavarura janë produktet dhe shërbimet finale të cilat i ofron kompania (automjeti) q Pareto analiza e inventarit ka parasyshë ligjin 80/20 sa i përket rezervës Vlera e 80%-shit të rezervës përbëhet nga 20%-shi i rezervës në stok § Vlera Vjetore e Kërkesave (VVK), është një element që del nga Pareto ligji i cili llogaritet me prodhimin e vlerës njësi dhe numrit vjetor të kërkesave (VVK tenton të zbatoj ose afrohet ligjin 80/20) Dr. Sokol Krasniqi

MENAXHIMI DHE KONTROLLI I REZERVËS – ÇESHTJET SPECIFIKE q Sasia Ekonomike e Porosisë (SEP) është pjesë e rëndësishme e operacioneve dhe menaxhimit të rezervës § Sa duhet të porositet, ose më mirë cila sasi rezulton në koston më të vogël të shpenzimeve q Në të njejtën kohë është e rëndësishme të dihet se kur dhe sa të ripërsëritet apo të ashtuquajturi niveli i riporosisë. Përveç sasisë së riporositur, duhet të vendoset edhe për kohën e riporositjes Dr. Sokol Krasniqi

VENDIMET NË LIDHJE ME REZERVËN q Vendimet kryesore që kanë të bëjnë me rezervën janë: § çfarë produkte të mbahen në stok, dhe § Sa produkte me i mbajtë dhe sa dhe kur të porosisim q Faktorë që ndikojnë se çfarë produkte të mbahen në stok janë: § Prodho sipas porosisë (make-to-order) ku zakonisht prodhohen porosi që nuk përsëriten (speciale) § monto sipas porosisë (assemble-to-order) ku pjesët prodhohen paraprakisht dhe montohen kur të bëhet porosia, dhe § prodho të deponoj (make-to-stock) ku prodhohet paraprakisht sipas parashikimeve dhe deponohet dhe pret porosinë § Rregulla 80/20 § Produktet e kërkesave të varura/pavarura § Rezerva e korporatës, ku zakonisht mbahet rezerva si rrjedhojë e kontratave me konsumatorët dhe stoku i sigurisë i korporatave (gjatë grevave) Dr. Sokol Krasniqi

VENDIMET NË LIDHJE ME REZERVËN q Sa produkte me i mbajtë dhe sa dhe kur të porosisim janë pjesë të integruara dhe si të tilla analizohen së bashku § Parashikimi i kërkesave dhe horizonti i planifikimit kohor , janë elemente që i kemi përmendur më heret § Prodho sipas porosise, ku kompanitë që ofrojnë shërbime dhe produkte speciale përdorin porositë e konsumatorëve së bashku me parashikimin e shitjes për të caktuar sasine dhe materialet e nevojshmetë cilat janë porositur § Shërbimet dhe produktet standarde ku kompanitë duhet të vendosin se sa stok duhet të mbahet dhe sa dhe kur të porositet. Kompanitë që ofrojnë produkte dhe shërbime standarde dhe të cila prodhojnë sipas porosisë apo për deponim, në bazë të porosive të bëra nga klientët vendosin se sa the kur të realizohet porosia § Pika e riporosisë dhe rezervën (buffer), është momenti kritik kur duhet të bëhet porosia dhe kjo bëhet si për produktin final ashtu edhe për pjesët tjera Dr. Sokol Krasniqi përfshirë edhe materialin bazë

VENDIMET NE LIDHJE ME REZERVËN Niveli i rezervës (njësi) Kontrolli i një pjese individuale sipas sistemit të porosisë Pika e porosisë Niveli i riporosisë 125 Inventari rezervë 100 Shfrytëzimi mesatar 0 Koha Dr. Sokol Krasniqi Niveli rezervës

VENDIMET NE LIDHJE ME REZERVËN Kontrolli i një pjese kritike (mbiporosia dhe pa stok/stock-out)të porosisë Pika e porosisë Niveli i i rezervës (njësi) Pika e porosisë Niveli i riporosisë 125 Inventari rezervë 100 Periudha e rrezikshme Shfrytëzimi mesatar Mbiporosia 0 Pa stok Koha Dr. Sokol Krasniqi

SISTEMI I REZERVËS q q Puna me rezervë të ndryshëm të furnizuar nga furnizues të ndryshëm dhe mbulimi i kërkesave të konsumatorëve të ndryshëm është problem kompleks Që të përballohen këto nivele të komplaksitetit duhet që: § Të dihet se niveli i kontrollit duhet të reflektoj SEP-it (sasia ekonimike e porosisë) § Të selektohet dhe zhvillohet një sistem i kontrollit, i koordinuar me sistemet tjera (planifikimi kohor etj) dhe natyrën e produktit (varur/pavarur) § Ndërmiren kontrolla të rregullta të nivelit të rezervës që ti përshtatet sistemit dhe sipas nevojës edhe të identifikohen dhe bëhen ndryshime q Se çfarë sistemi të përdoret varet nga shumë faktorë sikurse: § Sistemi i planifikimit kohor të operacioneve § Produktet e kërkesave të varura § Rregulla 80/20 Dr. Sokol Krasniqi

SISTEMI I REZERVËS Kontrolli i rezervës të korporatave q Zakonisht, disa kompani mbajnë 20 -25% të inventarit për qëllime të korporatave e jo për operacione. Forma e përdorimit të atij inventari është dhënë më herët. Kontrolli i rezervës të operacioneve q q Operojnë me 75 -80% të rezervës. Ky inventarë është për qëllime operacionale forma e përdorimit të të cilit është shpjeguar më herët Në Sistemin e vazhdueshëm të mbikqyrjes, kujdeset për mbajtjen e nivelit të vazhdueshëm të inventarit (i njohur me emrin Q-sistemi) Dr. Sokol Krasniqi

SISTEMI I REZERVËS Sistemi periodik i mbikqyrjes kujdeset për mbikqyrjen e kohëpasëkohëshme të rezervës (në periudha të caktuara) q Varësisht nga gjendja e rezervës bëhet porosia e ardhshme e cila bazohet ne ndryshimin e parashikimeve të shtijes për atë periudhë me gjendjen e rezervës(i njohur me emrin P-sistemi) Qasjet dhe sistemet shtesë (suplementare) q Ofron mundësi alternative/shtesë në menaxhimin e kërkesave të ndryshme të inventarit, dhe atë: q § Menaxhimin e inventarit VVK, ku kërkohet të bëhet zvoglimi i shpenzimeve të mirëmbajtjes të inventarit por edhe të mos mbetemi pa stok § Kërkesat sezonale, ku kërkesat sezonale rrisin edhe nevojat për rezervën. Edhe pse rritet rezerva (me të edhe shpenzimet e mirëmbajtjes), arsyetimet janë të mëdha për shumë arsye. § Rezerva me jetë të shkurtë në rafte Dr. Sokol Krasniqi

ANALIZAT E REZERVËS q q Secila kompani duhet të zgjedhë sistemin më të përshtatshëm të menaxhimit të rezervës Rekomandohet që niveli i rezervës të mbahet në minimum Gjithashtu, mbikqyrja e rezervës është esenciale, si ajo e vazhdueshme ashtu edhe ajo periodike (së paku një herë në vit) Me rezervën nënkuptohet, materialet, rezervës në procesin e prodhimit dhe produkti final Dr. Sokol Krasniqi

Furnizu esit Material et dhe kompon entet Proce si i punë s Dr. Sokol Krasniqi Proce si i punë s Prod ukti final Konsuma tori

Faleminderit për vemendje e-mail: sokolkrasniqi@gmail. com Dr. Sokol Krasniqi