MEHMET RN DENETM STANDARTLARI DARES BAKANI Kilit Terimlerin

MEHMET ŞİRİN DENETİM STANDARTLARI DAİRESİ BAŞKANI

Kilit Terimlerin Belirlenmesi 861 KELİME 2

Kilit Terimlerin Belirlenmesi � MATERİAL � SİGNİFİCANT ÖNEMLİ ? ? � İMPORTANT � MAJOR 3

Kilit Terimlerin Belirlenmesi � MONİTOR � REVİEW GÖZETİM? ? ? � SUPERVİSE � OVERSEE � OVERSİGHT 4

Kilit Terimlerin Belirlenmesi � 5 Significant risks of Material Misstatement

Bağımsız Denetim Standartları 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 6 Kilit Terimlerin Belirlenmesi Metnin Çevrilmesi İlk Uzman Kontrolü Çapraz Kontrol – İkinci Uzman Kontrolü Metnin Danışma Komisyonlarına Gönderilmesi Uzmanlardan Oluşan Ekiplerce Kontrolü Metnin Denetim Dairesi Başkanınca Kontrolü KGK Başkanlığınca Metnin Kontrolü Metnin Gözden Geçirme Komitesi ve Kurul Üyelerine Sunumu Kamuoyuna Duyurulması Görüşlerin Alınması ve Değerlendirilmeleri Son Kontroller, Kurul Kararı ve Metnin Yayınlanması

Türkiye Denetim Standartları �Çalışma ve danışma komisyonları: Bağımsız denetim konusundaki bilgi ve deneyimlerinden yararlanmak amacıyla uygulama alanında uzmanlaşmış kamu görevlileri, öğretim elemanları ile uygulayıcılar geçici çalışma ve danışma komisyonlarında görevlendirilmiştir. TDS Kapsamında 5 Komisyon Kurulmuştur. 7

Türkiye Denetim Standartları �Çalışma 1) 2) 3) 4) 5) ve danışma komisyonları: Kilit Terimlerin Türkçe karşılıklarının belirlenmesi Etik Kurallar ve Eğitim Standartları Bağımsız Denetim Standartları 200 ler grubu Bağımsız Denetim Standartları 300, 400 ve 500 ler Bağımsız Denetim Standartları 600, 700 ve 800’ler grubu TDS Kapsamında 5 Komisyon Kurulmuştur. 8

Bağımsız Denetim Standartlarının Yapısı �Kapsam �Yürürlük tarihi �Amaç �Tanımlar �Hükümler �Uygulama 9 ve Diğer Açıklayıcı Bilgiler Bölümü

KALİTE KONTROL STANDARDI 1 10

KKS’nin NİTELİĞİ VE KAPSAMI Denetim şirketi tarafından oluşturulacak kalite kontrol sisteminin niteliği ve kapsamı; � denetim şirketinin büyüklüğüne, � operasyonel � denetim özelliklerine, şirketinin bir denetim ağının parçası olup olmamasına göre değişir 11

SORUMLULUK Denetim şirketinin tüm çalışanları ve yöneticileri; � kalite kontrol sistemini kurmaktan ve � bu sistemin devamlılığını sağlamaktan Çeşitli düzeylerde sorumludur. 12

Kalite Kontrol Sistemi İlk Aşama Bir Kalite Kontrol Sistemi Oluşturmak 13 Politika ve Prosedürleri Yazılı Hale Getir (Kalite Kontrol Rehberi) Personele Bildirme ve Uygulama

KKS’nin AMACI KKS 1 11 inci paragraf: Denetim şirketinin amacı aşağıdaki hususlara ilişkin kendisine makul güvence sağlayan bir kalite kontrol sistemi kurmak ve bu sistemin devamlılığını sağlamaktır; (a) Denetim şirketinin ve personelinin, mesleki standartlara ve yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygunluk sağladığı, (b) Denetim şirketi veya sorumlu denetçi tarafından düzenlenen raporların, içinde bulunulan şartlara uygunluğu. 14

KKS 1 - Kalite Kontrol Sisteminin Unsurları 15 1. • Denetim şirketi bünyesinde kaliteye ilişkin liderlik sorumlulukları. 2. • İlgili etik hükümler. 3. • Müşteri ilişkisinin ve denetim sözleşmesinin kabulü ve devam ettirilmesi. 4. • İnsan kaynakları. 5. • Denetimin yürütülmesi (Denetimin Kalitesine Yönelik Gözden Geçirme dahil). 6. • İzleme

Denetim şirketi bünyesinde kaliteye ilişkin liderlik sorumlulukları Liderlik Sorumlulukları (Nihai Sorumluluk Yönetim Kurulunun) Kalite Odaklı bir İç kültür Kalite Kontrolden sorumlu kişilerin belirlenmesi (Kalite Kontrol Yöneticisi ve diğer ) Denetim şirketinin tüm iletişim ve bildirimlerinde kalite kontrol ilişkin eylem ve mesajların yansıtılması 16

Denetim şirketi bünyesinde kaliteye ilişkin liderlik sorumlulukları § Kalite Kontrol Sisteminden sorumlu Kişi belirlendi mi? § Denetim şİrketinin Yapısını ve hizmetlerini yansıtan GÜNCEL bir Kalite Kontrol Rehberi Mevcut Mu? § Geliştirme, Güncelleme, Belgelendirme için Yeterli Kaynak ayrıldı mı? § Kalite Kontrol sisteminin unsurlarına ilişkin operasyonel sorumluluklar - Yeterli ve uygun tecrübeye - Gerekli yetkiye sahip kişilere verildi mi? 17

KALİTEYE ÖNCELİK VERME Ticari kaygılar yönetimin kaliteye sorumluluklarının önüne geçemez 18 ilişkin

İlgili Etik Hükümler Şirket ile bütünleşik: § Dürüstlük, § Tarafsızlık, § Mesleki yeterlik ve özen, § Sır saklama § Mesleğe uygun davranış. * Aykırılık durumlarının tespit edilmesi ve gerekli işlemlerin yapılmasını sağlamaya yönelik politika ve prosedürlerin oluşturulması 19

İlgili Etik Hükümler § Bağımsızlık tüm güvence denetimlerinin ön koşuludur. § Tehditlerin ve alınabilecek önlemlerin anlaşılması (Kurum tarafından yayımlanacak Etik Kurallar bu konuda rehberlik sağlayacaktır. § Bağımsızlığı yönelik tehditlerin tespit edilmesi, belgelendirilmesi ve uygun bir şekilde yönetilmesi: - Firma düzeyinde: Bağımsızlık taahhütleri - Her bir denetim Düzeyinde: Bağımsızlık taahhütleri Çıkar Çatışmalarının tespiti ve gereğinin yapılması Sır Saklama prosedürlerinin oluşturulması § § 20

İlgili Etik Hükümler �Denetim Şirketi Etik Hükümlere ilişkin Politika ve Prosedürler oluşturdu mu? � Bu Politika ve Prosedürler örneğin, - çalışanların etik hükümlerle ilgili olarak bilgilendirilmelerini sağlıyor mu? - Mevcut ve potansiyel tehditlerin tespiti ne imkan veriyor mu? - Sorumlu denetçilerin ve diğer kişilerin gerekli bildirimleri yapmalarını gerektiriyor mu? - Bağımsızlık Taahhütlerinin zamanında alınmasını sağlıyor mu? - Aykırılıklar sorumlu denetçilere zamanında bildiriliyor mu? - Denetlenen İşletmelerin (iştirakler…) Listesi bildidirilmiş mi? oluşturulmuş ve denetçilere - Rotasyon hükümleri, Ücret, Denetimin Kapsamı, Denetlenen işletmeyle çıkar ilişkisinin olduğunu gösteren durumlara karşı…… 21

Müşteri İlişkisinin ve Denetim Sözleşmesinin Kabulü ve Devam Ettirilmesi Kabul ve Devam prosedürlerinin uygulanması (Etik Hükümler ve Yeterliliğin değerlendirilmesi 22 Kabul veya devam edip etmeme kararının verilmesi (Müşterinin Dürüstlüğü ve riskler Risk faktörlerin Listelenmesi

Müşteri İlişkisinin ve Denetim Sözleşmesinin Kabulü ve Devam Ettirilmesi Aşağıdaki hususlarda denetim şirketinin politika ve prosedürleri denetim firmasına güvence sağlamalıdır: q q Denetimin yürütülmesi konusunda yetkin olmak, zaman ve kaynaklar dâhil denetimi yürütmek için gerekli beceri ve kapasiteye sahip olmak Etik hükümlere uygunluğu sağlayabilmek Ayrıca risklerin ve alınan önlemlerin yeterli bir şekilde belgelendirilmesi lazım. Gerektiğinde mevzuat izin vermesi halinde denetim çekilme ve bunun nedenlerinin yeterli bir şekilde belgelendirilmesi 23

İnsan Kaynakları Aşağıdaki alanlarda politika ve prosedürlerin geliştirilmesi: q İşe alma. q q q Performans değerlendirmesi. Verilen görevleri yerine getirme süresi dâhil kabiliyetler. Yeterlik. Kariyer gelişimi. Terfi etme. Ücret ve sair haklar. Personel ihtiyacının tahmini. Bu hususlar çalışanların motivasyon (etik hükümlere uyum dahil) ve gerekli yeterliğe sahip olmalarını sağlayarak yapılan denetimlerin kalitesini artırır. q 24

İnsan Kaynakları 25

Denetimin Yürütülmesi § § § Denetimin yürütülme kalitesinin tutarlılığını sağlayan politika ve prosedürler oluşturma Bu tutarlılık, genellikle yazılı veya elektronik rehberler, yazılımlar veya diğer standart belgelendirme biçimleri ile sektöre veya denetimin konusuna özgü rehberlerin oluşturulması suretiyle sağlanır. Sorumlu Denetçinin tanımlanmış sorumlulukları olmalıdır. Etkin planlama, yönlendirme ve gözetim ile gözden geçirme prosedürleri İstişare Prosedürleri (Kim, Ne zaman, Nasıl …. . gerektiğinde dışardan temin) Görüş Ayrılıklarının çözümüne yönelik prosedürler gibi. . 26

Denetimin Yürütülmesi 27

Denetimin Yürütülmesi Denetimin Kalitesine Yönelik Gözden Geçirme Denetimin kalitesine yönelik gözden geçirme nedir? Denetim ekibinin vardığı önemli yargıların ve raporu oluştururken ulaştığı sonuçların ve raporun uygunluğunun tarafsız olarak değerlendirilmesidir. Ne zaman yapılır? � Rapor 28 tarihinde veya öncesinde

Kalite kontrol sisteminin gözden geçirilmesi sırasında neler yapılır? � Denetim sırasında belirlenen önemli riskler ve bu risklere karşı yapılacak işler. � Özellikle önemli risklerle ve önemlilikle ilgili olarak varılan yargılar. � Denetim sırasında tespit edilen düzeltilmiş veya düzeltilmemiş yanlışlıkların önemi ve yapısı. � Yönetime, üst yönetimden sorumlu olanlara ve gereken hâllerde düzenleyici kurumlar gibi diğer taraflara iletilecek olan hususlar. 29

Denetimin Yürütülmesi Denetimin Kalitesine Yönelik Gözden Geçirme § Kurum tarafından belirlenen işletmeler ile borsada işlem gören işletmelerin finansal tablolarının bağımsız denetimlerde zorunlu § Diğer denetimlerin hangilerine yönelik uygulanacağına yönelik denetim şirketinin prosedürler oluşturması Asgari olarak kapsam belirlenmelidir. Uygun niteliklere sahip denetimin kalitesini gözden geçiren Kişinin atanması (Kurum içi – Kurum dışı) Teknik beceriye sahip olmalı Gerekli yetki ve deneyime sahip olmalı Tarafsız olmalı § § § 30

Denetİmİn Yürütülmesİ-Görüş Farklılıkları � Aşağıdaki kişiler arasındaki görüş farklılıklarının ele alınması ve çözüme kavuşturulması denetim şirketinin sorumluluğudur: � denetim ekibi içindeki � istişare edilen kişilerle olan � ilgili durumlarda sorumlu denetçi ile denetimin kalite kontrolünü gözden geçiren kişilerle. Sorun çözüme kavuşturuluncaya kadar rapora tarih verilemez ve ulaşılan sonuçlar belgelendirilerek uygulanır. 31

İzleme § Kalite Kontrol Sisteminin üzerinde bir İzleme Programı oluşturmak Teftiş Prosedürleri oluşturmak (denetim tamamlandıktan sonra) - dönemsel olarak mutlaka her bir sorumlu denetçinin çalışması teftiş kapsamına girmeli Gerektiğinde mutlaka dışardan birilerine yaptırılması - Resmi raporlama § Eksiklerin bildirilmesi ve önlemlerin alınması § Şikayet ve iddiaları ele alan prosedürlerin oluşturulması § 32

İzleme izleme süreci sonunda tespit edilen eksiklikler & uygun düzeltici adımlara yönelik tavsiyeler ilgili sorumlu denetçilere ve diğer uygun personele bildirilir 33

İzleme Tespit edilen eksikliklere karşı atılacak düzeltici adımlar nelerdir? � Tek bir denetim veya tek bir personele ilişkin uygun düzeltici adımların atılması, � Bulguların, eğitim ve mesleki gelişimden sorumlu kişilere iletilmesi, � Kalite kontrol politika ve prosedürlerinde değişiklik yapılması ve � Şirket tarafından disiplin işlemlerinin uygulanması (özellikle bu davranışı birden fazla tekrarlayanlar hakkında). 34

İZLEME-TESPİT EDİLEN EKSİKLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ, BİLDİRİLMESİ VE DÜZELTİLMESİ İzleme prosedürlerinin sonuçları: Denetim raporunun uygun olmayabileceğine veya Denetimin yürütülmesi sırasında bazı prosedürlerin atlandığına İşaret ediyorsa; denetim şirketinin mesleki standartlara ve mevzuata uygunluğunun sağlanabilmesi için atılması gereken ilave adımlara karar vermesini ve hukuki danışmanlık alıp almama hususu değerlendirilir. 35

İZLEME-TESPİT EDİLEN EKSİKLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ, BİLDİRİLMESİ VE DÜZELTİLMESİ Denetim şirketi, izleme sonuçlarını : � sorumlu denetçilere � denetim şirketinin genel müdürüne veya � uygun hallerde yönetim kurulu da dahil şirketteki diğer uygun kişilere � Yılda en az bir kere bildirir. 36

Belgelendirme § § Kalite Kontrol Politika ve Prosedürleri Denetim Dosyaları Kalite Kontrol Gözden Geçirmeleri Saklama ve erişim 37

Belgelendirme § § Kalite Kontrol Politika ve Prosedürleri Denetim Dosyaları Kalite Kontrol Gözden Geçirmeleri Saklama ve erişim 38

KKS 1 ve BDS 220 arasındaki bağlantı q KKS 1 11 inci paragraf denetim şirketi seviyesinde kalite kontrol sisteminin amacını tanımlar BDS 220 6 ıncı paragraf her bir denetim düzeyindeki amacı tanımlar: Yürütülen her bir denetimle ilgili olarak denetçiye, (a) Denetimin mesleki standartlar ile yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygun olduğuna ve (b) Düzenlenen denetçi raporunun içinde bulunulan şartlara uygunluğuna ilişkin makul güvence sağlayan kalite kontrol prosedürlerini uygulamaktır q 39

Bağımsız Denetim Standartları BDS’ler risk bazlı bir yaklaşım üzerine kurulmuştur. BDS 200, BDS ler kapsamındaki bir denetimden ne anlaşılması gerektiği hususunda da açıklamalar yapar q Riskleri Değerleme a) Planlama (ön denetim çalışmaları dahil) b) Risk Değerlendirme Prosedürlerini Uygulama q Risklere Karşılık Verme a)Müteakip Denetim Prosedürlerini tasarlama b) Bunları uygulama q Raporlama: a) Denetim kanıtlarını Değerlendirme b)Denetim raporunu hazırlama q 40

Bağımsız Denetim Standartları GENEL İLKE VE SORUMLULUKLAR BDS 200 Bağımsız denetçinin genel amaçları ve bağımsız denetimin bağımsız denetim standartlarına uygun olarak yürütülmesi BDS 210 Bağımsız denetim sözleşmesinin şartları üzerinde anlaşmaya varılması BDS 220 Finansal tabloların bağımsız denetiminde kalite kontrol BDS 230 BDS 240 Bağımsız denetimin belgelendirilmesi Finansal tabloların bağımsız denetiminde bağımsız denetçinin hileye ilişkin sorumlulukları BDS 250 Finansal tabloların bağımsız denetiminde ilgili mevzuatın dikkate alınması BDS 260 Üst yönetimden sorumlu olanlarla kurulacak iletişim İç kontrol eksikliklerinin üst yönetimden sorumlu olanlara ve yönetime bildirilmesi BDS 265 41

Bağımsız Denetim Standartları RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE DEĞERLENDİRİLMİŞ RİSKLERE VERİLECEK KARŞILIKLAR BDS 300 BDS 315 Finansal Tablo Bağımsız Denetiminin Planlanması İşletmeyi ve Çevresini Tanımak Suretiyle Önemli Yanlışlık Risklerinin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi BDS 320 Bağımsız Denetimin Planlanması ve Yürütülmesinde Önemlilik BDS 330 bağımsız denetçinin değerlendirilmiş risklere karşılık yapacağı işler Hizmet kuruluşu kullanan bir işletmenin bağımsız denetiminde dikkate alınacak hususlar Bağımsız denetimin yürütülmesi sırasında belirlenen yanlışlıkların değerlendirilmesi BDS 402 BDS 450 42

Bağımsız Denetim Standartları BAĞIMSIZ DENETİM KANITLARI BDS 500 BDS 501 Bağımsız denetim kanıtları Bağımsız denetimi kanıtları belirli kalemler için dikkate alınması gereken özel hususlar BDS 505 Dış teyitler BDS 510 İlk bağımsız denetimler- açılış bakiyeleri BDS 520 Analitik prosedürler BDS 530 BDS 540 Bağımsız denetimde örnekleme Gerçeğe uygun değere ilişkin olanlar dâhil muhasebe tahminlerinin ve ilgili açıklamaların bağımsız denetimi BDS 550 İlişkili taraflar BDS 560 Bilanço tarihinden sonraki olaylar BDS 570 İşletmenin sürekliliği BDS 580 Yazılı açıklamalar 43

Bağımsız Denetim Standartları BAŞKALARININ ÇALIŞMALARININ KULLANILMASI BDS 600 Özel hususlar-topluluk finansal tablolarının bağımsız denetimi (topluluğa bağlı birim denetçilerinin çalışmaları dâhil) BDS 610 İç denetçi çalışmalarının kullanılması BDS 620 Uzman çalışmalarının kullanılması Bağımsız denetimin sonuçları ve raporlama BDS 700 Finansal tablolara ilişkin görüş oluşturma ve raporlama BDS 705 BDS 706 BDS 710 Bağımsız denetçi raporunda olumlu görüş dışında bir görüş verilmesi Bağımsız denetçi raporunda yer alan dikkat çekilen hususlar ve diğer hususlar paragrafları Önceki dönemlere ait karşılık gelen bilgiler ve karşılaştırmalı finansal tablolar BDS 720 Bağımsız denetçinin denetlenmiş finansal tabloları içeren dokümanlardaki diğer bilgilere ilişkin sorumlulukları 44

Bağımsız Denetim Standartları ÖZEL ALANLAR BDS 805 Özel hususlar – özel amaçlı çerçevelere göre hazırlanan finansal tabloların bağımsız denetimi Özel hususlar – tek bir finansal tablonun bağımsız denetimi ile finansal tablolardaki belirli unsurların, hesapların veya kalemlerin bağımsız denetimi BDS 810 Özet finansal tablolara ilişkin rapor vermek üzere yapılan denetimler BDS 800 45

Teşekkürler 46