MEDKAL MKOLOJ Mantarlarn Snflandrlmas ve Morfolojik zellikleri Prof

  • Slides: 46
Download presentation
MEDİKAL MİKOLOJİ Mantarların Sınıflandırılması ve Morfolojik Özellikleri Prof. Dr. Aydın Karaarslan 1

MEDİKAL MİKOLOJİ Mantarların Sınıflandırılması ve Morfolojik Özellikleri Prof. Dr. Aydın Karaarslan 1

 • (Fungi) alemi • Fungus • Yeryüzünde çok fazla tür tanımlanmış • Mantarların

• (Fungi) alemi • Fungus • Yeryüzünde çok fazla tür tanımlanmış • Mantarların azalmasıyla ekosistem bozulur • Roma Kralı Neron’un oğlu, annesi, muhafız alayı komutanı ve arkadaşları mantar zehirlenmesinden hayatlarını kaybetmişlerdir

 • Budizm kurucusu • Mantarlar bünyelerinde ağır Siddhaerta Gotama, metal biriktirmeleri ile de

• Budizm kurucusu • Mantarlar bünyelerinde ağır Siddhaerta Gotama, metal biriktirmeleri ile de önem 1534 yılında Papa taşırlar ( bakır, cıva, çinko, Klemens VII, 1740 gümüş, kadmiyum, kobalt, yılında Bavyere Kralı kurşun, mangan, molibden, Karl VII, bunlardan nikel, selenyum, sezyum, başka Fördere stronsiyum, talyum, uranyum). Mozarts kendisi, karısı, çocukları ve arkadaşları ile birlikte bilmeyerek yedikleri zehirli mantarlardan hayatlarını kaybetmişlerdir

 • Makromantarların antibiyotik, antibakteriyal, antifungal, antiviral, antiprotozoal etkilerinin yanı sıra bağışıklık sistemi düzenleyici,

• Makromantarların antibiyotik, antibakteriyal, antifungal, antiviral, antiprotozoal etkilerinin yanı sıra bağışıklık sistemi düzenleyici, karaciğer koruyucu etkileri vardır

 • Bazı şapkalı mantarların yenmesi sonucunda, içerdiği zehirliği bileşiklerin neden olduğu hastalık “mantar

• Bazı şapkalı mantarların yenmesi sonucunda, içerdiği zehirliği bileşiklerin neden olduğu hastalık “mantar zehirlenmesi” ya da “miçetismus” olarak adlandırılır

 • • • Mantarlar organik materyalleri parçalar Saprofit Simbiyotik Komensal Paraziter 6

• • • Mantarlar organik materyalleri parçalar Saprofit Simbiyotik Komensal Paraziter 6

 • Mantarlar – Sitrik asit, – etanol, – gliserol – Antibiyotik – Aflatoksin

• Mantarlar – Sitrik asit, – etanol, – gliserol – Antibiyotik – Aflatoksin gibi metabolitler oluştururlar 7

 • Bağışıklık sisteminde yetmezlikbozulma(AIDS’liler, transplant olguları, kanser / kemoterapi alanlarda • Altta yatan

• Bağışıklık sisteminde yetmezlikbozulma(AIDS’liler, transplant olguları, kanser / kemoterapi alanlarda • Altta yatan ciddi bir hastalık nedeniyle hastaneye yatırılanlarda – Mantar enfeksiyonları belirgin bir derece de artış göstermiştir 8

 • Doğada çok yaygın (toprak, hava, su, çürümüş organik materyallerde) • Yaklaşık 250000

• Doğada çok yaygın (toprak, hava, su, çürümüş organik materyallerde) • Yaklaşık 250000 tür • İnsanlarda hastalık oluşturan ~150 9

 • Mantarların sınıflandırılması daha çok – Morfoloji – Spor oluşturma şekline dayanır –

• Mantarların sınıflandırılması daha çok – Morfoloji – Spor oluşturma şekline dayanır – Bunların yanında – Elektron mikroskobik özellikler – Biyokimyasal – Moleküler özelliklerden de yararlanılmaktadır 10

Mantarların morfolojik sınıflandırılması • Maya • Küf 11

Mantarların morfolojik sınıflandırılması • Maya • Küf 11

MAYA – Tek hücrelidirler. – Mikroskobik: yuvarlak-oval şekil (çap. 3 -15 m, boy 2

MAYA – Tek hücrelidirler. – Mikroskobik: yuvarlak-oval şekil (çap. 3 -15 m, boy 2 -50 m). – Tomurcuklanarak ya da fizyonla ürerler (Yavru hücreye blastokonidiyum denir) 12

– Yalancı hif oluştururlar. (blastokonidiyumların ana hücreden ayrılmadan birbirlerine bağlı bir şekilde uzamalarıyla meydana

– Yalancı hif oluştururlar. (blastokonidiyumların ana hücreden ayrılmadan birbirlerine bağlı bir şekilde uzamalarıyla meydana gelen yapı). 13

MAYA • Makroskobik: yumuşak kıvamlı, kremsi, bakteri kolonisine benzer. 14

MAYA • Makroskobik: yumuşak kıvamlı, kremsi, bakteri kolonisine benzer. 14

KÜF • Çok hücreli • Mikroskobik: Hif yapısı (2 -10µm), 15

KÜF • Çok hücreli • Mikroskobik: Hif yapısı (2 -10µm), 15

 • Makroskobik: Koloni yüzeyi pamuksu, granüler, kadifemsi • Koloni rengipigmentasyonu 16

• Makroskobik: Koloni yüzeyi pamuksu, granüler, kadifemsi • Koloni rengipigmentasyonu 16

KÜF • Filamentöz özellik gösterirler • Hif: Bu tür mantarların en küçük birimi ve

KÜF • Filamentöz özellik gösterirler • Hif: Bu tür mantarların en küçük birimi ve ana yapısıdır. • Hifler, dallanma gösteren tüp şeklindeki yapılardır. • Hif : Septa varlığı (septalı, septasız); şekil (raket, spiral, nodüler, ayaksı çıkıntı) 17

KÜF TANIMI • Bölmesiz hiflerde protoplazma hif boyunca akar, bölmeli hiflerde ise septum üzerinde

KÜF TANIMI • Bölmesiz hiflerde protoplazma hif boyunca akar, bölmeli hiflerde ise septum üzerinde bulunan deliklerporlar aracılığı ile akış gerçekleşir. 18

MİÇEL: Miçel : a- Vejetatif b- Aeriyal • Katı besiyerlerinde, küf mantarının kolonisini meydana

MİÇEL: Miçel : a- Vejetatif b- Aeriyal • Katı besiyerlerinde, küf mantarının kolonisini meydana getiren, hiflerden oluşmuş yapı miçeldir. • Miçel, aynı zamanda besleyici ortamdan mantarın beslenmesini (vejetatif miçel) ve sporları-konidyumları üzerinde taşıyarak (aeriyal miçel) çoğalmasını sağlar. 19

 • Konidyumlar ya blastik (tomurcuklanma) ya da tallik şekilde oluşur. – tallik tek

• Konidyumlar ya blastik (tomurcuklanma) ya da tallik şekilde oluşur. – tallik tek hücre olacak şekilde ayrılır(artokonidyum) – Konidyumlar havada taşınırlar, mantar yayılır. – Konidyumların – Büyüklüğü – Şekli » Cins/tür düzeyinde tanımlamaya yardımcıdır 20

Dimorfik mantarlar • Doğal ortamlarında ve oda ısısındaki besiyerlerinde küf, 37 C’de ve in

Dimorfik mantarlar • Doğal ortamlarında ve oda ısısındaki besiyerlerinde küf, 37 C’de ve in vivo koşullarda ( insan vücudunda ) maya ya da sferül şeklinde bulunan mantarlara ısı dimorfizmi gösteren mantarlar denir. • Bu durum farklı çevre koşullarında da olabilir (besin, karbondioksit) 21

 • Dimorfik mantarların tanımlanmasında her iki formun gösterilmesi ve birbirlerine dönüşümün tespit edilmesi

• Dimorfik mantarların tanımlanmasında her iki formun gösterilmesi ve birbirlerine dönüşümün tespit edilmesi gereklidir. 22

 • Coccidioides immitis maya yerine, içinde endosporların bulunduğu kese görünümündeki sferül adı verilen

• Coccidioides immitis maya yerine, içinde endosporların bulunduğu kese görünümündeki sferül adı verilen yapıya dönüşür. 23

Dimorfik Mantarlar • • • Blastomyces dermatitidis Paracoccidioides brasiliensis Histoplasma capsulatum Coccidioides immitis Sporothrix

Dimorfik Mantarlar • • • Blastomyces dermatitidis Paracoccidioides brasiliensis Histoplasma capsulatum Coccidioides immitis Sporothrix schenckii Penicillium marneffei 24

Mantarların Bazı Subsellüler Yapıları • Kapsül ( yalnızca bazı mantarlarda) • Hücre duvarı •

Mantarların Bazı Subsellüler Yapıları • Kapsül ( yalnızca bazı mantarlarda) • Hücre duvarı • Hücre membranı • Sitoplazma: Çekirdek, çekirdek zarı, çekirdekcik, ER, mitokondri, vakuoller 25

Kapsül • Polisakkarit yapıdadır. Antifagositik ve virülans faktörüdür • Bazı mantarlarda vardır (Cryptococcus neoformans,

Kapsül • Polisakkarit yapıdadır. Antifagositik ve virülans faktörüdür • Bazı mantarlarda vardır (Cryptococcus neoformans, kapsüllü bir mayadır) 26

Hücre Duvarı • Antijenik özelliktedir • Çok katlıdır: polisakkarit (%90); protein ve glikoproteinler (%10)

Hücre Duvarı • Antijenik özelliktedir • Çok katlıdır: polisakkarit (%90); protein ve glikoproteinler (%10) • Fonksiyon: Mantarın şeklini verir, rijiditesini sağlar, osmotik şoklardan korur 27

Mantar hücre duvarındaki en önemli polisakkaritler • Polimer Kitin Sellüloz Mannan Glukan • Monomer

Mantar hücre duvarındaki en önemli polisakkaritler • Polimer Kitin Sellüloz Mannan Glukan • Monomer N - Asetil glukozamin D - glukoz Dmannoz 28

Hücre membranı • Çift tabakalı: Fosfolipidler, Steroller(ergosterol, zymosterol) • Görevi; sitoplazmayı korumak, madde alış

Hücre membranı • Çift tabakalı: Fosfolipidler, Steroller(ergosterol, zymosterol) • Görevi; sitoplazmayı korumak, madde alış verişi kapsül ve hücre duvar sentezini kolaylaştırmak 29

Mantar sporları • Sporlar mantarların üreme elemanlarıdır • 1 - Seksüel(eşeyli) üreme – mayoz.

Mantar sporları • Sporlar mantarların üreme elemanlarıdır • 1 - Seksüel(eşeyli) üreme – mayoz. Seksüel sporlar • 2 - Aseksüel (eşeysiz) üreme – mitoz- Aseksüel sporlar 30

 • Mantarın eşeyli sporlar oluşturan şekli telemorf • Mantarın eşeysiz sporlar oluşturan şekli

• Mantarın eşeyli sporlar oluşturan şekli telemorf • Mantarın eşeysiz sporlar oluşturan şekli anamorf • Klinikte, izole edilen mantarların eşeysiz adları kullanılır telemorf yapı özel lab. koşullarında ortaya çıkar 31

 • • Mantarlarda üreme Mantarlar eşeysiz ve/veya eşeyli şekillerde üreme gösterirler 32

• • Mantarlarda üreme Mantarlar eşeysiz ve/veya eşeyli şekillerde üreme gösterirler 32

Eşeysiz Üreme(Aseksüel) • Üreme tek bir ana hücreden tomurcuklanma ve bölünme (mitoz) ile meydana

Eşeysiz Üreme(Aseksüel) • Üreme tek bir ana hücreden tomurcuklanma ve bölünme (mitoz) ile meydana gelir. 33

Eşeysiz üreme sporları • 1 - Sporangiospor (Zygomycetes-Rhizopus ve Mucor türleri • 2 -

Eşeysiz üreme sporları • 1 - Sporangiospor (Zygomycetes-Rhizopus ve Mucor türleri • 2 - Konidiyum – Artrokonidiyum (artrospor) – Klamidiokonidiyum (klamidiospor) – Blastokonidiyum (blastospor) – Makrokonidiyum – Mikrokonidiyum. 34

 Eşeyli üreme (Seksüel): • İki uyumlu mantarın (haploid) bir araya gelmesi (plazmogami), çekirdeklerin

Eşeyli üreme (Seksüel): • İki uyumlu mantarın (haploid) bir araya gelmesi (plazmogami), çekirdeklerin birleşmesi (karyogami) ve çekirdeğin bölünmesi (mayoz) sağlanan üreme şeklidir. 35

Seksüel Sporlar • Askospor • Basidiospor • Zigospor 36

Seksüel Sporlar • Askospor • Basidiospor • Zigospor 36

 Mantarların Sınıflandırılması • Mantarlar temel olarak • • üreme biçimleri, koloni görünüşü, mikroskobik

Mantarların Sınıflandırılması • Mantarlar temel olarak • • üreme biçimleri, koloni görünüşü, mikroskobik morfolojisi, biyokimyasal ve moleküler özelliklerine • hastalık etkeni olma sıklığına göre sınıflandırılır 37

Mantarların Taksonomik Sınıflandırılması • Tıbbi önemi olan mantarların taksonomik sınıflandırılması seksüel sporların tipine göre

Mantarların Taksonomik Sınıflandırılması • Tıbbi önemi olan mantarların taksonomik sınıflandırılması seksüel sporların tipine göre yapılır 38

 • Zygomycetes – Geniş, septumsuz hifleri, rizoit denen kök benzeri yapıları olan küflerdir.

• Zygomycetes – Geniş, septumsuz hifleri, rizoit denen kök benzeri yapıları olan küflerdir. Seksüel ve aseksüel üreyebilirler. Sporangiospor, zigospor. Örn. Mucor, Rhizomucor, Rhizopus ve Absidia türleri bu grupta incelenir. 39

 • Basidiomycetes - Seksüel üreme gösterirler. Bazidiyospor yapısı ile karakterizedirler(doğada ve hastalarda görülmez).

• Basidiomycetes - Seksüel üreme gösterirler. Bazidiyospor yapısı ile karakterizedirler(doğada ve hastalarda görülmez). Anamorfik mayalar: Cryptococcus neoformans, Malassezia ve Trichosporon türleri 40

 • Archiascomycetes- Pneumocystis jirovecii bulunur bu sınıfta. Eşeyli ve eşeysiz üreyebilirler. ikiye bölünerek

• Archiascomycetes- Pneumocystis jirovecii bulunur bu sınıfta. Eşeyli ve eşeysiz üreyebilirler. ikiye bölünerek ya da zigot oluşturarak üreyebilir(seksüel; kist içinde spor varlığı şeklinde) 41

 • Hemiascomycetes- Candida ve Saccharomyces bulunur. Tomurcuklanan mayalar, yalancı hifler. Eşeyli üreme görülmez

• Hemiascomycetes- Candida ve Saccharomyces bulunur. Tomurcuklanan mayalar, yalancı hifler. Eşeyli üreme görülmez ya da çok nadirdir. 42

 • Euascomycetes- Dermatofitler, Histoplasma, Aspergillus, Fusarium, Scedosporium cinsleri bulunur. Tomurcuklanan mayalar, septumlu hifler,

• Euascomycetes- Dermatofitler, Histoplasma, Aspergillus, Fusarium, Scedosporium cinsleri bulunur. Tomurcuklanan mayalar, septumlu hifler, eşeysiz konidiumlar özel yapıların üzerinde taşınır. Eşeysiz, bir anne hücreden tomurcuklanma ile konidyumların üretilmesi. Eşeyli; askus denilen özel bir yapı içerisinde askosporlar oluşturulur. 43

 • En sık hastalık etkeni olarak izole edilmelerine göre sınıflandırılmaları – Aspergillus türleri

• En sık hastalık etkeni olarak izole edilmelerine göre sınıflandırılmaları – Aspergillus türleri 44

 • Dermatofitler – Microsporum türleri – Trichophyton türleri – Rhizopus türleri – Absidia

• Dermatofitler – Microsporum türleri – Trichophyton türleri – Rhizopus türleri – Absidia türleri – Penicillium türleri – Scapulariopsis türleri – Fusarium türleri 45

 - Alternaria türleri – Curvularia türleri – Exophilia türleri – Wangiella türleri •

- Alternaria türleri – Curvularia türleri – Exophilia türleri – Wangiella türleri • Mayalar – Candida türleri – Cryptococcus türleri – Trichosporon türleri 46