Meandry farmakoterapii w okresie ciy i laktacji oraz

  • Slides: 73
Download presentation
 Meandry farmakoterapii w okresie ciąży i laktacji oraz w wieku rozwojowym i podeszłym

Meandry farmakoterapii w okresie ciąży i laktacji oraz w wieku rozwojowym i podeszłym Uwarunkowania genetyczne terapii Dr n. med. Melania Mikołajczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klinicznej UM w Łodzi

Odrębności farmakoterapii w okresie ciąży

Odrębności farmakoterapii w okresie ciąży

Pojęcie teratogenu Czynnik zewnętrzny, który oddziałując na tkanki we wczesnym okresie rozwoju powoduje powstawanie

Pojęcie teratogenu Czynnik zewnętrzny, który oddziałując na tkanki we wczesnym okresie rozwoju powoduje powstawanie odchyleń przekraczających granicę osobniczych zmienności fenotypowych lub defektów czynności metabolicznych definicja Landauera z 1972 roku

Okresy życia płodowego • Stadium blastocysty (do 16. dnia od zapłodnienia) • Organogeneza (od

Okresy życia płodowego • Stadium blastocysty (do 16. dnia od zapłodnienia) • Organogeneza (od 17. do 60. dnia) • Histogeneza i dojrzewanie funkcjonalne (od 60. dnia do porodu)

Rodzaje uszkodzeń płodu • gametopatie (są wynikiem uszkodzeń gamet przed zapłodnieniem, następstwem są aberracje

Rodzaje uszkodzeń płodu • gametopatie (są wynikiem uszkodzeń gamet przed zapłodnieniem, następstwem są aberracje chromosomalne) • blastopatie (może nastąpić obumarcie embrionu lub prawidłowy rozwój, wyjątek stanowi etanol – może pozostawić trwałe następstwa) • embriopatie ( wrodzone wady rozwojowe) • fetopatie (uszkodzenie narządów, ale nie ich wadliwe wykształcenie)

Klasyfikacja leków wg FDA pod względem ich stosowania u kobiet w ciąży • •

Klasyfikacja leków wg FDA pod względem ich stosowania u kobiet w ciąży • • • Kategoria A Kategoria B Kategoria C Kategoria D Kategoria X

Kategoria A • Kontrolowane badania kliniczne u kobiet w ciąży nie wykazały działania teratogennego

Kategoria A • Kontrolowane badania kliniczne u kobiet w ciąży nie wykazały działania teratogennego leku. • Lek bezpieczny w okresie ciąży.

Kategoria B • Badania doświadczalne na zwierzętach nie wykazały ryzyka działania teratogennego leku. •

Kategoria B • Badania doświadczalne na zwierzętach nie wykazały ryzyka działania teratogennego leku. • Nie przeprowadzono kontrolowanych badań u kobiet w ciąży.

Kategoria C • Badania doświadczalne na zwierzętach wykazały działanie teratogenne lub embriotoksyczne leku. •

Kategoria C • Badania doświadczalne na zwierzętach wykazały działanie teratogenne lub embriotoksyczne leku. • Brak potwierdzenia na podstawie kontrolowanych badań klinicznych u kobiet w ciąży. • Lek może być stosowany u kobiet w ciąży tylko wówczas, gdy korzyści z jego podania przewyższają ryzyko niekorzystnego wpływu na płód.

Kategoria D • Występuje potwierdzone ryzyko działania teratogennego na płód ludzki. • Lek może

Kategoria D • Występuje potwierdzone ryzyko działania teratogennego na płód ludzki. • Lek może być stosowany tylko w stanach zagrożenia życia matki w sytuacji, gdy nie ma alternatywnych leków z wyżej wymienionych kategorii lub gdy leki te są nieskuteczne.

Kategoria X • Lek o wysokim ryzyku działania teratogennego. • Stopień ryzyka zdecydowanie przewyższa

Kategoria X • Lek o wysokim ryzyku działania teratogennego. • Stopień ryzyka zdecydowanie przewyższa potencjalne korzyści ze stosowania leku. • Lek bezwzględnie przeciwwskazany u kobiet w ciąży

Leki o szczególnie wysokim ryzyku działania teratogennego Leki najczęściej stosowane w okresie ciąży •

Leki o szczególnie wysokim ryzyku działania teratogennego Leki najczęściej stosowane w okresie ciąży • • • • leki cytotoksyczne metale ciężkie tyreostatyki retinoidy leki przeciwpadaczkowe leki przeciwcukrzycowe leki przeciwkrzepliwe NLPZ antybiotyki leki hipotensyjne leki przeciwcukrzycowe leki przeciwkrzepliwe leki przeciwpadaczkowe

NLPZ w ciąży Paracetamol – lek z wyboru • ośrodkowy mechanizm działania – brak

NLPZ w ciąży Paracetamol – lek z wyboru • ośrodkowy mechanizm działania – brak hamowania syntezy PG na obwodzie • kategoria B wg FDA (z dodatkiem kofeiny - kategoria C) • dozwolony we wszystkich trymestrach ciąży • względnie bezpieczny, jeśli jest stosowany przez krótki okres w dawkach terapeutycznych • UWAGA na działanie nefrotoksyczne i hepatotoksyczne

NLPZ w ciąży Kwas acetylosalicylowy - standardowy teratogen dla zwierząt – nie udowodniono takiego

NLPZ w ciąży Kwas acetylosalicylowy - standardowy teratogen dla zwierząt – nie udowodniono takiego działania u płodów ludzkich - stosowany w dawkach wyższych niż antyagregacyjne stwarza wysokie ryzyko działań niepożądanych, zwłaszcza w III trymestrze i okresie okołoporodowym - kategoria C wg FDA - w III trymestrze i okresie okołoporodowym – kategoria D

NLPZ w ciąży Kategoria C wg FDA • Naproksen • Ibuprofen • Diklofenak (kat

NLPZ w ciąży Kategoria C wg FDA • Naproksen • Ibuprofen • Diklofenak (kat D w III trymestrze) • Ketoprofen (kat D w III trymestrze) • Indometacyna (kat D jeśli stosowana dłużej niż 48 godzin, po 34 hbd lub w okresie okołoporodowym) Kategoria D wg FDA • Fenylbutazon (? ) • Metamizol (? )

Antybiotyki z wyboru u kobiet w ciąży • Penicyliny • Cefalosporyny (zwłaszcza I i

Antybiotyki z wyboru u kobiet w ciąży • Penicyliny • Cefalosporyny (zwłaszcza I i II generacji) • Makrolidy: erytromycyna, azytromycyna – kat B (z wyjątkiem klarytromycyny – kat C)

Antybiotyki przeciwwskazane w ciąży • • • Fluorochinolony Tetracykliny Aminoglikozydy Sulfonamidy Nitrofurantoina (nie stosować

Antybiotyki przeciwwskazane w ciąży • • • Fluorochinolony Tetracykliny Aminoglikozydy Sulfonamidy Nitrofurantoina (nie stosować w I trymestrze oraz krótko przed rozwiązaniem) • Metronidazol (nie stosować w I trymestrze) • Kotrimoksazol (nie stosować w I trymestrze oraz krótko przed rozwiązaniem) • Chloramfenikol

Tetracykliny • • • Hipoplazja układu kostnego Zaburzenia wzrostu kości Niedorozwój i przebarwienia szkliwa

Tetracykliny • • • Hipoplazja układu kostnego Zaburzenia wzrostu kości Niedorozwój i przebarwienia szkliwa zębów Uszkodzenie wątroby płodu – żółtaczka jąder podkorowych mózgu Zwiększenie ryzyka wystąpienia stłuszczenia wątroby i uszkodzenia nerek u ciężarnych

Aminoglikozydy • Ryzyko uszkodzenia ucha wewnętrznego płodu → trwała głuchota

Aminoglikozydy • Ryzyko uszkodzenia ucha wewnętrznego płodu → trwała głuchota

Fluorochinolony • Ryzyko wystąpienia zaburzeń rozwoju chrząstek wzrostowych • Ryzyko wystąpienia artropatii

Fluorochinolony • Ryzyko wystąpienia zaburzeń rozwoju chrząstek wzrostowych • Ryzyko wystąpienia artropatii

Sulfonamidy • Wypieranie bilirubiny z połączeń z białkami →nasilenie żółtaczki jąder podkorowych mózgu

Sulfonamidy • Wypieranie bilirubiny z połączeń z białkami →nasilenie żółtaczki jąder podkorowych mózgu

Nitrofurantoina • Niedokrwistość hemolityczna u noworodka (w III trymestrze ciąży) ze względu na niedojrzałość

Nitrofurantoina • Niedokrwistość hemolityczna u noworodka (w III trymestrze ciąży) ze względu na niedojrzałość układu enzymatycznego wątroby

Metronidazol • przeciwwskazany w I trymestrze ciąży (ryzyko uszkodzenia OUN i układu krwiotwórczego, zaburzenia

Metronidazol • przeciwwskazany w I trymestrze ciąży (ryzyko uszkodzenia OUN i układu krwiotwórczego, zaburzenia czynności żołądka i jelit u płodu) • bezpieczniejsze jest stosowanie miejscowo działających preparatów

Chloramfenikol • aplazja szpiku u płodu • zapaść sercowo-naczyniowa u noworodka (zespół szarego dziecka)

Chloramfenikol • aplazja szpiku u płodu • zapaść sercowo-naczyniowa u noworodka (zespół szarego dziecka)

 Pytanie: Czy będziemy leczyć bezobjawowy bakteriomocz u kobiety ciężarnej?

Pytanie: Czy będziemy leczyć bezobjawowy bakteriomocz u kobiety ciężarnej?

Bezobjawowy bakteriomocz lub zakażenie pęcherza moczowego u kobiet w ciąży: Leki przeciwbakteryjne I rzutu

Bezobjawowy bakteriomocz lub zakażenie pęcherza moczowego u kobiet w ciąży: Leki przeciwbakteryjne I rzutu (3 -7 dni) • amoksycylina/kwas klawulanowy • cefaleksyna • cefuroksym • nitrofurantoina Leki przeciwbakteryjne II rzutu (jednorazowe podanie) • fosfomycyna ww leki kat B

Odmiedniczkowe zapalenie nerek u kobiet w ciąży: Antybiotyk (14 dni) • amoksycylina z kwasem

Odmiedniczkowe zapalenie nerek u kobiet w ciąży: Antybiotyk (14 dni) • amoksycylina z kwasem klawulanowym • cefuroksym • ceftriakson (nie należy zalecać nitrofurantoiny – do stosowania tylko w zapaleniu dolnych dróg moczowych) Rozważyć podaż antybiotyku dożylnie Wykonać posiew moczu Rozważyć hospitalizację W razie potrzeby nawodnić chorą

Nadciśnienia tętniczego w ciąży bezwzględnie przeciwwskazane są: • ACE inhibitory • sartany (kat D)

Nadciśnienia tętniczego w ciąży bezwzględnie przeciwwskazane są: • ACE inhibitory • sartany (kat D) • inhibitory reniny

Nadciśnienia tętniczego w ciąży doustnie: Leki I rzutu: • metyldopa (kat B) • labetalol

Nadciśnienia tętniczego w ciąży doustnie: Leki I rzutu: • metyldopa (kat B) • labetalol (kat C) • nifedypina (kat C) Leki II rzutu: można rozważyć betaadrenolityki i diuretyki

Nadciśnienia tętniczego w ciąży – stany nagłe Gdy SBP ≥ 170 mm. Hg lub

Nadciśnienia tętniczego w ciąży – stany nagłe Gdy SBP ≥ 170 mm. Hg lub DBP ≥ 110 mm. Hg • labetalol i. v (kat C) • nitrogliceryna i. v. (kat --) • nitroprusydku sodu i. v. (kat C) (przedłużone podawanie nitroprusydku sodu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zatrucia płodu cyjankami )

Cukrzyca w ciąży • insuliny ludzkie - bezpieczeństwo jest udowodnione w ciąży • insuliny

Cukrzyca w ciąży • insuliny ludzkie - bezpieczeństwo jest udowodnione w ciąży • insuliny analogowe - bezpieczeństwo stosowania insulin lispro i glarginy wykazano w szeregu badań obserwacyjnych, a insulin aspart i detemir także w badaniach randomizowanych (kat C)

Cukrzyca w ciąży • intensywna insulinoterapia metodą wielokrotnych wstrzyknięć • insulinoterapia metodą ciągłego podskórnego

Cukrzyca w ciąży • intensywna insulinoterapia metodą wielokrotnych wstrzyknięć • insulinoterapia metodą ciągłego podskórnego wlewu insuliny (CSII, continuous subcutaneous insulin infusion) ü kwalifikacja i prowadzenie chorych w ośrodkach diabetologicznych posiadających doświadczenie w terapii CSII ü terapię pompową najlepiej rozpocząć na etapie planowania lub we wczesnej ciąży (do 12. tygodnia)

Leczenie przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne w ciąży • Heparynę, zarówno HNF jak i HDCz, można

Leczenie przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne w ciąży • Heparynę, zarówno HNF jak i HDCz, można stosować w ciąży (kat. C ) - nie przechodzi przez łożysko. • Może powodować jednak rozwój osteoporozy oraz wystąpienie trombocytopenii u matek • Wykazano związek między stosowaniem heparyny a podwyższonym ryzykiem krwawień okołoporodowych

Leczenie przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne w ciąży Kwas acetylosalicylowy (kat C) 75 mg/dobę do końca

Leczenie przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne w ciąży Kwas acetylosalicylowy (kat C) 75 mg/dobę do końca I trymestru ciąży u kobiet ciężarnych obciążonych dużym ryzykiem tzn. stan przedrzucawkowy we wczesnym okresie ciąży, która zakończyła się przedwczesnym porodem lub więcej niż jedna ciąża powikłana stanem przedrzucawkowym

Leczenie przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne w ciąży • Pochodne kumaryny (acenokumarol, warfaryna) są przeciwwskazane w

Leczenie przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne w ciąży • Pochodne kumaryny (acenokumarol, warfaryna) są przeciwwskazane w ciąży (kat X) • Stosowane pomiędzy 6. a 9. tyg. ciąży mogą powodować hipoplazję nosa oraz zaburzenia rozwoju kostnego • Stosowane podczas II i III trymestru mogą powodować wylewy do OUN i stać się przyczyną ślepoty i głuchoty płodu oraz małogłowia, wodogłowia, czy atrofii nerwu wzrokowego. • Stosowanie tych leków 2– 4 tyg. przed porodem grozi okołoporodowymi krwawieniami u dziecka • Dopuszczalne stosowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych między 14. a 34. tygodniem ciąży ? ? ?

Leki przeciwpadaczkowe w ciąży • Badania wskazują, że ryzyko wystąpienia poważnych wad u płodu

Leki przeciwpadaczkowe w ciąży • Badania wskazują, że ryzyko wystąpienia poważnych wad u płodu wynosi około 3% w przypadku monoterapii i wzrasta do około 17% w przypadku stosowania dwóch lub więcej preparatów • Zaleca się monitorowanie terapii (TDM) –wzrost ryzyka działanie teratogennego wraz ze wzrostem dawki • Konieczność stosowania najniższej skutecznej dawki wyłącznie w monoterapii • Lek z wyboru – lamotrygina? (kat C) (obserwacje na podstawie małych liczebności prób)

Leki przeciwpadaczkowe w ciąży Wysokie ryzyko działania teratogennego • kwas walproinowy – defekty cewy

Leki przeciwpadaczkowe w ciąży Wysokie ryzyko działania teratogennego • kwas walproinowy – defekty cewy nerwowej (kat X) • fenytoina – rozszczep wargi i/lub podniebienia (kat D) • karbamazepina – rozszczep kręgosłupa i spodziectwo (kat D)

Odrębności farmakoterapii w okresie laktacji

Odrębności farmakoterapii w okresie laktacji

Współczynnik podziału mleko-osocze (M/P) Leki o współczynniku M/P powyżej 1 – w większym stopniu

Współczynnik podziału mleko-osocze (M/P) Leki o współczynniku M/P powyżej 1 – w większym stopniu przenikają do mleka i organizmu karmionego dziecka • 1. 2. 3. 4. 5. M/P zależy od: Rozpuszczalności leku w tłuszczach Masy cząsteczkowej leku Zdolności do wiązania z białkami Dawki leku i wielokrotności jej podawania p. H surowicy i mleka matki

Leki hamujące laktację • • Lewodopa Pirydoksyna Doustne środki antykoncepcyjne Atropina Bromokryptyna Kalcytonina Kodeina

Leki hamujące laktację • • Lewodopa Pirydoksyna Doustne środki antykoncepcyjne Atropina Bromokryptyna Kalcytonina Kodeina Leki moczopędne

Leki nasilające laktację • • Metoklopramid Cymetydyna Teofilina Amfetamina pochodne fenotiazyny Haloperidol Imipramina α-metyldopa

Leki nasilające laktację • • Metoklopramid Cymetydyna Teofilina Amfetamina pochodne fenotiazyny Haloperidol Imipramina α-metyldopa

Odrębności farmakoterapii w wieku rozwojowym

Odrębności farmakoterapii w wieku rozwojowym

Odrębności farmakodynamiki w okresie rozwojowym Przykłady: • kwas acetylosalicylowy ( 14 r. ż. Może

Odrębności farmakodynamiki w okresie rozwojowym Przykłady: • kwas acetylosalicylowy ( 14 r. ż. Może powodować zespół Reya) • fluorochinolony, glikokortykosteroidy (niekorzystny wpływ na chrząstki wzrostowe) • tetracykliny (niekorzystny wpływ na rozwój zębów)

Metody obliczania dawek dla dzieci przyjmują za podstawę: • Masę ciała • Powierzchnię ciała

Metody obliczania dawek dla dzieci przyjmują za podstawę: • Masę ciała • Powierzchnię ciała • Zależny od wieku odsetek dawki dla dorosłego

1. Reguła Fried’a dziecko <1 r. ż. = (wiek dziecka w miesiącach/150 miesięcy) *

1. Reguła Fried’a dziecko <1 r. ż. = (wiek dziecka w miesiącach/150 miesięcy) * średnia dawka dla dorosłego 2. Reguła Joung’a dziecko 1 -12 r. ż. = [(wiek dziecka w latach)/(wiek dziecka w latach +12)]*średnia dawka dla dorosłego 3. Regułą Clarka dawka dla dziecka= (waga dziecka w funtach/150)*średnia dawka dla dorosłego 4. Reguła powierzchni ciała dawka dla dziecka= (powierzchnia ciała w m²/1, 73)*średnia dawka dla dorosłego

Odrębności farmakoterapii w wieku podeszłym

Odrębności farmakoterapii w wieku podeszłym

Pacjent w wieku podeszłym • 65 latek różni się od 85 latka • ważny

Pacjent w wieku podeszłym • 65 latek różni się od 85 latka • ważny jest stan biologiczny a nie metryka pacjenta

Problemy terapeutyczne u pacjentów w wieku podeszłym • zmiana wrażliwości na działanie leków (obniżenie

Problemy terapeutyczne u pacjentów w wieku podeszłym • zmiana wrażliwości na działanie leków (obniżenie kwasowości soku żołądkowego, zmniejszenie powierzchni wchłaniania z jelit, spowolnienie perystaltyki jelit, stłuszczenie wątroby, obniżenie stężenia albumin w osoczu, spadek przepływu nerkowego) • polipatologia (wielochorobowość) • niespecyficzność objawów chorobowych • politerapia – wzrost ryzyka interakcji i działań niepożądanych • polipragmazja (niewłaściwa politerapia) • terapia prowadzona przez kilku lekarzy (brak przepływu informacji) • problemy z przestrzeganiem zaleceń lekarskich • niewykupywanie leków • nadużywanie leków OTC • letnie pogorszenie stanu zdrowia

Leczenie pacjenta w wieku podeszłym Próba odpowiedzi na pytania: • Czego nie zdiagnozowano •

Leczenie pacjenta w wieku podeszłym Próba odpowiedzi na pytania: • Czego nie zdiagnozowano • Ocena zasobów narządowych • Ocena funkcji mózgu, siły mięśniowej, prędkości chodu • Sprawdzenie czy pacjent realizuje zalecenia lekarskie INDYWIDUALIZACJA LECZENIA

Leczenie pacjenta w wieku podeszłym • Decydujemy które leki usuwamy a które zostawiamy •

Leczenie pacjenta w wieku podeszłym • Decydujemy które leki usuwamy a które zostawiamy • Podajemy leki o najmniejszym potencjale szkodliwości (pomocna Lista Beers’a) • Zaczynamy leczenie od małych dawek - start low go slow • Kontrolujemy pacjenta i dostosowujemy dawki leków do etapów chorób przewlekłych

Kaskady leczenia Przykłady: • ACEI/ARB + diuretyki pętlowe + NLPZ („Triple Whammy” potrójny cios)

Kaskady leczenia Przykłady: • ACEI/ARB + diuretyki pętlowe + NLPZ („Triple Whammy” potrójny cios) →niewydolnośc nerek →zgon • ACEI/ARB+AA → hiperkaliemia, niewydolność nerek → zgon • ACEI/ARB + α-bloker → ↓RR → upadki → złamania • Bóle osteoporotyczne → NLPZ → złamania • β-bloker →bóle kończyn dolnych → NLPZ → ↑ RR

Nadciśnienie tętnicze • 50% dawki stosowanej u ludzi młodych • Osłabienie odruchu z baroreceptorów

Nadciśnienie tętnicze • 50% dawki stosowanej u ludzi młodych • Osłabienie odruchu z baroreceptorów – ryzyko gwałtownych ortostatycznych spadków ciśnienia (niedokrwienie mózgu, serca, nerek) • Blokery kanału wapniowego (zaparcia, obrzęki kończyn dolnych) • β-blokery (niekorzystny wpływ na profil lipidowy, stany hipoglikemiczne o nietypowym obrazie klinicznym) • Preparaty zawierające rezerpinę (nasilenie depresji)

Zespół Wielofunkcyjnej Niewydolności Mózgu - ZWNM Współwystępowania u jednego pacjenta: • zespołu otępiennego •

Zespół Wielofunkcyjnej Niewydolności Mózgu - ZWNM Współwystępowania u jednego pacjenta: • zespołu otępiennego • zespołu parkinsonowskiego • zespołu depresyjnego

Leki działające na OUN preferowane u osób starszych Zespół otępienny • Inhibitory acetylocholinesterazy (Ch.

Leki działające na OUN preferowane u osób starszych Zespół otępienny • Inhibitory acetylocholinesterazy (Ch. Els): Donepezil, Riwastygmina, Reminyl • Antagonista receptora NMDA: Memantyna Zespół parkinsonowski • Agoniści dopaminy: Madopar, Nakom Sinemet, Bromokryptyna, Ropinirol Zespół depresyjny • Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) • Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) • Inhibitory monoaminooksydazy (MAO)

Leki działające na OUN preferowane u osób starszych Leki przeciwpsychotyczne • Preferowane neuroleptyki nowego

Leki działające na OUN preferowane u osób starszych Leki przeciwpsychotyczne • Preferowane neuroleptyki nowego typu: Quetiapina, Olanzapina, Risperidon • Unikamy starych neuroleptyków (Haloperidol, Promazyna, Fenactil – „nokaut mózgu”) Leki przeciwdrgawkowe • Preferowane: Depakina, Amizepin

Leki działające na OUN preferowane u osób starszych Leki nasenne Pochodne benzodiazepiny (BDZ) ü

Leki działające na OUN preferowane u osób starszych Leki nasenne Pochodne benzodiazepiny (BDZ) ü preferujemy BDZ o krótkim okresie półtrwania (zolpidem, zopiklon, oksazepam) ü unikamy stosowania leków o długim okresie półtrwania (diazepam, tranxene) ü zaczynamy od małych dawek ü u pacjentów przyjmujących przewlekle BDZ nie odstawiamy leków (zespół odstawienia) ü upośledzają funkcję poznawcze, osłabiają siłę mięśniową, upadki, depresja, uzależnienie

NLPZ • Wysokie ryzyko działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego i OUN • Unikać

NLPZ • Wysokie ryzyko działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego i OUN • Unikać leków silnie działających (indometacyna, fenylbutazon), o przedłużonym uwalnianiu (diklofenak) i długim okresie półtrwania (piroksykam) • W razie wskazań stosować pochodne kwasu fenylopropionowego (ibuprofen, naproksen)

Antybiotyki i chemioterapeutyki • Tetracykliny (działanie kataboliczne na białka) • Fluorochinolony (dezorientacja, splątanie, psychozy)

Antybiotyki i chemioterapeutyki • Tetracykliny (działanie kataboliczne na białka) • Fluorochinolony (dezorientacja, splątanie, psychozy) • Aminoglikozydy (działanie oto- i nefrotoksyczne)

Ogólne zasady farmakoterapii w okresie ciąży i laktacji oraz w wieku rozwojowym i podeszłym

Ogólne zasady farmakoterapii w okresie ciąży i laktacji oraz w wieku rozwojowym i podeszłym • unikanie politerapii • wybór prostych schematów dawkowania • stosowanie leków dobrze znanych, o udokumentowanej skuteczności i bezpieczeństwie • stosowanie najniższych skutecznych dawek leków • stosowanie z ostrożnością leków silnie działających o wąskim indeksie terapeutycznym

Uwarunkowania genetyczne terapii

Uwarunkowania genetyczne terapii

Farmakogenetyka wpływ czynników dziedzicznych na działanie leków w organizmie polimorfizm genu dla enzymu lub

Farmakogenetyka wpływ czynników dziedzicznych na działanie leków w organizmie polimorfizm genu dla enzymu lub genów regulacyjnych ↓ zmiana ilości lub aktywności enzymu ↓ zmiana w zakresie działania leków ↓ konsekwencje kliniczne

cd. Farmakogenetyka Rodzaje enzymopatii genetycznych: • ilościowe (brak lub niedobór enzymu) • jakościowe (zaburzenia

cd. Farmakogenetyka Rodzaje enzymopatii genetycznych: • ilościowe (brak lub niedobór enzymu) • jakościowe (zaburzenia syntezy) Odmienna reakcja na leki jako wynik: • zmian farmakodynamiki → zmieniony wpływ leków na organizm • zmian farmakokinetyki → zmieniony wpływ organizmu na losy leków Konsekwencje enzymopatii: • zmniejszona aktywność lub brak enzymu metabolizującego lek • występowanie enzymów atypowych (różne postaci cholinoesterazy) • obecność enzymów, które fizjologicznie wystepują (np. esteraza atropinowa)

Najczęstsze enzymopatie uwarunkowane genetycznie: • niedobór transferazy glukuronianowej • różna aktywność acetylotransferazy • niedobór

Najczęstsze enzymopatie uwarunkowane genetycznie: • niedobór transferazy glukuronianowej • różna aktywność acetylotransferazy • niedobór dehydrogenazy glukozo-6 -fosforanowej • niedobór reduktazy methemoglobinowej • niedobór lub nietypowe postacie cholinesterazy • zaburzenia syntezy porfiryn • różna aktywność izoenzymów CYP 450

Konsekwencje kliniczne: • objawy przedawkowania leku po małych dawkach leku • brak efektu terapeutycznego

Konsekwencje kliniczne: • objawy przedawkowania leku po małych dawkach leku • brak efektu terapeutycznego na skutek zbyt szybkiej dezaktywacji leku lub zmniejszonej zdolności aktywacji proleku • bardzo rzadki lub niezwykły objaw niepożądany • toksyczność • wpływ na częstość występowania niektórych chorób, zwłaszcza niektórych typów nowotworów

Niedobór transferazy glukuronianowej • zmniejszona zdolność do powstawania rozpuszczalnych w wodzie i nieaktywnych biologicznie

Niedobór transferazy glukuronianowej • zmniejszona zdolność do powstawania rozpuszczalnych w wodzie i nieaktywnych biologicznie mono- i diglukuronianów, a w konsekwencji objawy toksyczne po podaniu leków wydalających się tym sposobem: • leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (paracetamol…) • chemioterapeutyki (sulfonamidy…) • leki wpływające na OUN (opioidy…) • hormony (glikokortykosteroidy…) • witaminy (witamina K…) • inne (probenecyd…) Leczenie – fenobarbital

Niedobór dehydrogenazy glukozo-6 -fosforanowej • zaburzenie metabolizmu glukozy w krwinkach czerwonych – hemoliza po

Niedobór dehydrogenazy glukozo-6 -fosforanowej • zaburzenie metabolizmu glukozy w krwinkach czerwonych – hemoliza po podaniu leków takich jak: • leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (salicylany…) • chemioterapeutyki (sulfonamidy…) • pochodne chinoliny (chinidyna…) • inne (probenecyd…)

Niedobór reduktazy methemoglobinowej • methemoglobinemia po podaniu leków takich jak: • leki przeciwbólowe i

Niedobór reduktazy methemoglobinowej • methemoglobinemia po podaniu leków takich jak: • leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (paracetamol) • chemioterapeutyki (sulfonamidy…) • pochodne chinoliny (chinidyna…) • inne (sole bizmutu…)

Różna aktywność acetylotransferazy • zmniejszona aktywność → zmniejszenie stopnia metabolizmu izoniazydu → objawy zapalenia

Różna aktywność acetylotransferazy • zmniejszona aktywność → zmniejszenie stopnia metabolizmu izoniazydu → objawy zapalenia wielonerwowego po podaniu zwykłych dawek • zapobieganie: witamina B 6 Niedobór lub nietypowe postacie cholinesterazy • przedłużenie działania zwiotczającego po podaniu suksametonium (Chlorsuccilin) Zaburzenia syntezy porfiryn • porfiria wątrobowa po podaniu barbituranów, anksjolityków

Różna aktywność izoenzymów CYP 450 polimorfizm dotyczący CYP 2 D 6 (sparteiny-debryzochiny) • leki

Różna aktywność izoenzymów CYP 450 polimorfizm dotyczący CYP 2 D 6 (sparteiny-debryzochiny) • leki antyarytmiczne • neuroleptyki • opioidy polimorfizm dotyczący CYP 2 C 19 (mefenytoiny) • barbiturany • diazepam • omeprazol

Farmakogenetyka - diagnostyka Wskazania → objawy sugerujące enzymopatie genetyczne badanie genotypu • badanie DNA

Farmakogenetyka - diagnostyka Wskazania → objawy sugerujące enzymopatie genetyczne badanie genotypu • badanie DNA limfocytów krwi obwodowej badanie fenotypu • ocena stosunku stężeń substancji testowanej (metabolizowanej przez dany enzym) i jej metabolitów – pośrednia informacja o aktywności enzymów