Mavzu Temur va Temuriylar davri madaniyati Tuzuvchi katta

Mavzu: Temur va Temuriylar davri madaniyati Tuzuvchi: katta o’qituvchi Yu. Xusanboyeva 2013 y.

Reja: § Temur va temuriylar davlatining ijtimoiy-iqtisodiy, madaniymaishiy taraqqiyoti. § Me’morchilik va tasviriy san’at. § Ilm-fan va adabiyot.

Amir Temur (1336 -1405)

Ma’lumki, Amir Temur va temuriylar davri (XVI asr ikkinchi yarmi va XV asr) Movarounnahr va Xuroson o`lkalarida madaniy rivojlanishning yuksak darajaga erishuvi, ma’naviy hayotning takomillashuvi bilan izohlanadi. Amir Temur markazlashgan feodal davlatga asos soldi. Amir Temur birinchi bo`lib qishloq xo`jaligini rivojlanishga ahamiyat bergan, angor kanalini qazitib shaharni suv bilan ta’minlagan. Samarqand atrofida Bog’dod, Sheroz, Sultoniya qishloqlarini qurdirgan. Uning davrida tog`-kon ishlari rivojlangan, turli xil ma’danlar ishlab chiqarilgan. Dehqonchilik , pillachilik sohalari ham yuksak darajada rivojlangan.

Amir Temur davrida ichki va tashqi savdo rivojlangan. 1. Amir Temur yo`l xavfsizligini ta’minlagan. 2. Boj solig`ini joriy etgan. 3. Buyuk ipak yo`li tarmog`ini Yevropagacha kengaytirgan.

§Tangalarning old tomoniga Qur`ondan kalima yozilgan, atrofiga 4 xalifa Abu Bakr, Umar, Usmon, Alining nomlari yozilgan. Tanganing orqasida Amir Temur nomlari yozilgan. Ular asosan kumushdan og`irligi 6 gr. 1. 5 gr mis tangalar Amir Temur nomi bilan chiqqan.

§ 4 qulloqlik qozon og`irligi 2 t, aylanasi 2 m 45 sm, bo`yi 1 m 62 sm. Yetti hil qotishmasidan ishlangan. (Oltin, kumush, mis, qalay, temir, qo`rg`oshin, rux) sig`imi 3000 l.

Temuriylar davrida naqqoshlik, o`ymakorlik rivojlangan, binolarni bezashda girix usuli, ya’ni cho`pli chiziq va naqsh usulidan foydalanilgan. Imoratlarni peshtoq qismiga koshin burun ya’ni, rangdor mozayka uslubi qo`llanilgan.

Bizning kuch-qudratimizni bilmoqchi bo’lsangiz, biz qurgan imoratlarga boqing

Go`ri Amir maqbarasi Bu maqbara XV asrda Temur tomonidan nabirasi Muhammad Sultonning fojeali o`limidan so`ng qurishga farmon berilgan. Bu maqbaraga sohibqironning o`zi uning o`g`illaridan Umar Shayx, Mironshox, Shoxrux va nabirasi Muhammad Sulton va Ulug`bek va boshqalar dafn qilingan. Sohibqironning bosh tomonida pirlari Mir Sayid Baraka yotipdi.

Ulug’bek madrasasi XV asr. Amir Temurning nevarasi, Movarounnahr hukmdori Mirzo Ulug’bek tomonidan 1417 -yili qurib bitkazilgan. Uning peshtoqida A. Temur davrida eronda keltirilgan ustaning avlodi Ismoil ibn Tohir nomi saqlanib qolgan. U o’rta asrlada yirik madaniyati va marifat maskani vazifasini o’tagan

Bibixonim madrasasi

Shohizinda XI-XV asr

Registon maydoni XV-XVII asr

Bunday bunyodkorlik ishlari Prezidentimizning qarori asosida yanada izchil va keng ko’lamda davom etishi shubhasizdir.

Oqsaroy binosi § Oqsaroy binosi. Saroy 1380 – 1404 yillarda barpo qilingan. Bizgacha ulkan peshtoqning ikki chekkasi va saroyning bir qismi yetib kelgan. Peshtoq eni 22, 5 m, umumiy balandligi 50 m. dan ortiq. Bino turli nomlar bilan bezatilgan. Oqsaroy peshtoxiga qo`yilgan dastlabki oltin g`ishtlar qumdan tayyorlangan.

Xo`ja Ahmad Yassaviy maqbarasi § Bino XIV asrning oxirida Amir Temur buyrug`iga binoan qurilgan. Axmad Yassaviyning qabri ustiga qo`yilgan. Maqbaralar balandligi 37, 5 m. turli hildagi 35 ta xona mavjud. Maqbaraning g`arb tomonida masjid, sharqda mehmonxona, bundan tashqari kutubxona, oshxona bor. Ziyoratxona o`rtasiga qo`yilgan 4 kulloli qozon ham san`at asari hisoblanadi. Og`irligi 2 t, aylanasi 2 m 45 sm, bo`yi 1 m 62 sm. Yetti hil qotishmasidan ishlangan. (Oltin, kumush, mis, qalay, temir, qo`rg`oshin, rux) sig`imi 3000 l.

AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA BUNYOD ETILGAN ME’MORIY OBIDALAR VA BOG’LAR Hirot va uning SAMARQANDDA: 1. Toshkentda: atrofida 1. Go’ri Amir atrofida maqbarasi 1. Gavharshod qurilgan 2. Shohi Zinda bagim Zangiota ansambli majmui maqbara madrasasi majmui 3. Ko’k saroy 4. Bo’stonsaroy 5. Bibixonim masjidi va madrasasi 6. Ulug’bek madrasasi 7. Ulug’bek rasadxonasi 2. Ixlosiya madrasasi 3. Xalosiya xonaqonasi 2. Turkistonda: Ahmad Yassaviy maqbara malmui

Bog`lar § Amir Temur yaratgan bog`lar: § 1. Bog`i naqshi Jahon, 2. Bog`i baland, § 3. Bog`i shamol, 4. Bog`i Bexshit, 5. Bog`i Chinor, 6. Bog`i Dilkisho, 7. Bog`i Bo`ldu, § 8. Bog`i Zog`on, 9. Bog`i amirzoda Shoxrux, § 10. Bog`i Davlatobod, 11. Bog`i Jahonnamo

Mirzo Ulug`bek § Amir Temur vorisi sifatida Movarounnahr yurtini 40 yil boshqargan hamda bu davlat taraqqiyotida muhim o`rin tutgan Mirzo Ulug`bek ayni chog`da ilm-fan rivojiga, madaniyat yuksalishiga ham bebaho hissa qo`shgan buyuk siymodir. U tashkil etgan boy kutubxonada turli fan sohalariga oid 160 mingdan ortiq kitoblar mavjud bo`lgan.

§ Ulug`bek qalamiga mansub “Zijji ko’ragoniy”, “To’rt uls tarixi” asarlari mansubdir.

Qozizoda Rumiy § Ulug`bek davri fan peshvolari Qozizoda Rumiy “Hisobga doir risola”, “Astronomiya asoslariga sharx” kabi noyob asarlari bilan ilm-fan va madaniyat rivojiga samarali hissa qo`shgan.

Alisher Navoiy § O`zbek adabiyotining yanada yuksak darajaga ko`tarilishi uchun ko`p jihatdan she’riyatimiz sultoni Alisher Navoiy ijodi bilan bog`liqdir. Alloma ijodida yuksak insonparvarlik, vatanparvarlik, erksevarlik g`oyalari aks etadi. U butun umrini ilm-fan mamlakat obodonchiligi va madaniyati rivojiga bag`ishladi. Uning mashhur “Xamsa”siga kirgan “Hayratul-abror”, “Layli va Majnun”, “Farhod va Shirin”, “Sabbai sayyor”, “Saddi Iskandariy” dostonlari buning isbotidir.

Alisher Navoiyning ijod gulshani Jami 51 ming misradan 1. 45 ming misradan iborat 5 ta dostonni iborat “Hazoinulo’zida jam etgan maoniy” (Manolar “Hamsa” asari: xazinasi) asari “Hayratul Abror” 2. “Muhokamatul “Farhod va Shirin” lug’atayn” (Ikki til muhokamasi) “Layli va Majnun” 3. “Majolis ul-Nafois” “Sabbayi Sayyor” (Nafis majlislar) “Saddi Iskandariy” 4. “Mahbub ul-qulub” (Ko’ngillar mahbubi) 5. “Mezon ul-avzon” (Vaznlar o’lchovi) 12 ming misrani jam etgan, Foniy taxallusida bitilgan forsiy tildagi nafis badiiy asarlar: 1. Mufradot 2. Sittai zaruriya 3. Fusumi arbiya

Bu muzey 1996 -yil 18 oktyabrda I. A. Karimov tashabbuslari bilan ochilgan.

ino uch qavatli balandligi 31 met

Bino turli naqsh va yozuvlar bilan bezatilga

MUZEYDAGI ENG KATTA QANDIL 500 TA YORITGICHLI “ ZUMRAD “ QANDILI BO’LIB OG’IRLIGI 2 TONNA, DIAMETRI 6

E’tiboringiz uchun rahmat!