Mavzu Orta maxsus talim tizimida psixologik xizmat Osmirlarni

Mavzu: O‘rta maxsus talim tizimida psixologik xizmat. (O‘smirlarni kasbga yo‘naltirish misolida). Tursunova R.

MUNDARIJA • Kirish • I-bob Ilk o’spirinlik davrining psixik xususiyatlari haqida tushuncha • 1. 1 Ilk o’spirinlik davrida aqliy rivojlanish • 1. 2 O‘smirlik davrida kollej-litsey o‘quvchilarida kasb tanlash motivatsiyasi. • II-bob Kollej va litseylarda psixologik xizmatni tashkil etishning psixologik xususiyatlari. – Kollej va litsey bitiruvchilarida kasb tanlash xususiyatlari – Kollej va litseylar ta`lim va tarbiyasini rivojlantirishning psixologik muammosi – O`rta maxsus ta`lim tizimida ta`lim va tarbiya usullari • Xulosa • Psixologik tavsiyalar • Foydalanilgan adabiyotlar

Mavzuning dolzarbligi • • • Inson hayoti davomida doimo o`zgarib boradi. U ham ijtimoiy, ham psixik jihatdan kamolga yetadi, bunda bolaga berilayotgan tarbiya maqsadga muvofiq bo`lsa, u jamiyat a'zosi sifatida kamol topib, murakkab ijtimoiy munosabatlar tizimida o`ziga munosib o`rin egallaydi. Zero, rivojlanish tarbiya ta'siri ostida boradi. Shu sababli shaxsga xos fazilatlarni to`g`ri va ob'ektiv baholash uchun uni turli munosabatlar jarayonida kuzatish lozim. Shunday ekan, shaxsni rivojlantirish vazifasini to`g`ri hal etish uchun uning xulqiga ta'sir etuvchi omillar hamda shaxs xususiyatlarini yaxshi bilish zarur. Bollaning xulq-atvorini turli-tuman hamma hususiyatlari asosan o‘rta maxsus kasb -hunar kollejlarida namoyon bo`ladi. O‘rta maxsus kasb hunar kollejlarining asosiy turlari: o`yin (bolalik davrida), ta'lim va mehnatdir. O‘rta maxsus kasb -hunar kollejlariatning barcha turlarida bola o`z atrofidagi voqe'likning idrok etadi, bir nimani eslab qoladi yoki esiga tushiradi, fikrlaydi, har-xil hislarni ko`nglidan kechiradi, o`z faolligini namoyon qiladi.

Muammoning o‘rganilganlik darajasi • • • O‘rta maxsus talim tizimida psixologik xizmat xorijiy va mahalliy psixologikpedagogik adabiyotlarda keng yoritilgan. Jumladan: M. G. Davletshin, E. G‘oziev, A. I. Ostrovskiy, G. Q. To‘laganova, Z. Kamaletdinova, N. G‘. Kamilova kabi olimlarning Bitiruv malakaviy ishilarida o‘smirlik davriga xos xususiyatlarning u yoki bu qirralari muayyan darajada ochib berilgan. Shuningdek, Dj. Bugental, K. Levin, A. Maslou, K. Rodjers, V. Frankl, A. Freydlarning psixologik nazariyalari tahlilida nizolarning oldini olishda shaxs imkoniyatlarining kuchi masalasiga keng qamrovli yondashuvni ko‘rish mumkin. • Ammo zamonaviy psixologiyada aynan ushbu muammo ustida Bitiruv malakaviy ishilar olib borgan mutaxassislar juda ozchilikni tashkil etadi.

Bitiruv malakaviy ishi predmeti O‘rta maxsus talim tizimidagi o‘quvchilarni kasbga yo‘naltirishdagi amaliyotchi psixologlarning psixokorreksion faoliyati samaradorligini oshirishdir.

Bitiruv malakaviy ishi ob’ekti Kasb -xunar kollejlari va akademik litsey amaliyotchi psixologlarining psixokorreksion faoliyati tashkil etadi

Bitiruv malakaviy ishiimiz maqsadi • Kasb -xunar kollejlari va akademik litsey amaliyotchi psixologlarining psixokorreksion faoliyati modelini ishlab chiqishdan iborat. • Bitiruv malakaviy ishilarimiz davomida biz shunday xulosaga keldikki, ta’lim jarayonida yuzaga keladigan o‘smirlar o‘rtasidagi o‘rta maxsus talim tizimida psixologik xizmat tabiati turfa xil bo‘lgan nizolarni keltirib chiqaruvchi omillar va yosh xususiyatlarining o‘zaro uyg‘unlikdagi ta’siri bilan belgilanadigan maxsus xususiyatlarga egadir. O‘smirlar o‘rtasidagi shaxslararo nizolar sharoi-tida ularni konstruktiv hal qilish va va ularning bo‘lishi mumkin bo‘lgan salbiy oqibatlari profilaktikasi borasidagi maktab psixologi faoliyati psixokorreksion ta’sir ko‘rsatish xarakteriga ega va psixokorreksion metodlarning unga mos shakllarini qo‘llashda tashkil etilishi mumkin.

Bitiruv malakaviy ishi vazifalari O‘rta maxsus talim tizimida o‘smirlarni kasbiy yo‘nalishini tahlil qilish. O‘rta maxsus talim tizimida psixologik xizmatni yuzaga kelish sharoitlarini tadqiq etish kasb -xunar kollejlari va akademik litsey amaliyotchi psixologlarining psixokorreksion faoliyati shakllari va usullarini ishlab chiqish

Bitiruv malakaviy Ishining ilmiy farazi Amaliyotchi psixologlar faoliyatiga xos sub’ektlilikning turli shakllarini faollashtirib, kasbiy xususiyatlarning xususiyatlarining rivojlanishiga sharoit yaratish Amaliyotchi psixologlar faoliyatida hamkorlik munosabatlar ko‘rinishidagi alternativa (mumkin bo‘lgan qarama-qarshi ikki holdan birini tanlab olish zaruriyati) larni anglash sharoitini yaratish kasb -xunar kollejlari va akademik litsey amaliyotchi psixologlarining va o‘smirlarning o‘zaro hamkorlikdagi faoliyati o‘zini o‘zi rivojlantirish sharoiti sifatida xizmat qilishi ehtimol

Bitiruv malakaviy ishining metodologik asosi • Tizimli yondashuv tamoyili, ong va faoliyat birligi tamoyili, faoliyatda rivojlanish tamoyili, sub’ektlilikning aks etishi tamoyili, noadaptiv faollik tamoyillari, yetuk horij va o‘zbekistonlik psixologlarning o‘smirlik davri psixologiyasiga oid konsepsiyalari hamda “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”, “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun va ta’limtarbiya tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari bo‘yicha hukumatimiz qarorlari Bitiruv malakaviy ishining nazariy-metodologik asosini tashkil etadi. Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimovning barkamol avlodni voyaga yetkazish to‘g‘risidagi g‘oyalariga asoslandik.

Bitiruv malakaviy ishining metodlari • Konfliktogen omillar va ularning dinamikasini tizimli o‘rganishga yo‘naltirilgan psixodiagnostik va korreksion metodlar majmuidan foydalanildi. Bular; a) maqsadli kuzatish; b) og‘zaki ko‘rsatmalarni yig‘ish va ularni tahlil qilish (suhbat, anketa, yozma hisobot shakli); v) sotsiometriya; g) testso‘rovnoma; d) aks ettirilgan sub’ektlilik metodi; ye) olingan natijalarni matematik tahlil etish usullaridan foydalanildi

Bitiruv malakaviy ishining nazariy ahamiyati va ilmiy yangiligi • Bitiruv malakaviy ishi natijalari taraqqiyot psixologiyasi, amaliy psixologiya, pedagogik psixologiya fanlarini yangi ilmiy ma’lumotlar bilan boyitadi. kasb xunar kollejlari va akademik litsey amaliyotchi psixologlarining amaliy kasbiy faoliyatida o‘smirlik davridagi o‘quvchi-larga xos shaxslararo nizolar sharoitida psixokorreksion ishlarning metodlari va shakllari ilmiy nuqtai nazardan tahlil qilindi. • Bitiruv malakaviy ishiimizda biz tomondan ishlab chiqilgan kasb -xunar kollejlari va akademik litsey amaliyotchi psixologlarining psixokorreksion faoliyati modeli yuqori samara berdi.

Bitiruv malakaviy ishining amaliy ahamiyati • Bitiruv malakaviy ishi natijalaridan amaliy psixologlar, maktab o‘qituvchilar, psixologik-konsultativ markazlar mutaxassislari faoliyatida foydalanish mumkin. Shuningdek, maktabda psixokorreksion muhitni yaratish, maktabda tarbiya jarayonining psixokorreksion modelini keyinchalik yanada takomillashtirish imkoniyatlarini ochib beradi. Olingan natijalar maktabda psixologik xizmatni rivojlantirishning zamonaviy shart-sharoitlarini kengaytiradi va maktab psixologlari faoliyati va tarbiyaviy ishlarining dasturini takomillashtirish bo‘yicha amaliy tavsiyalar, universitetlar, pedagogika institutlari, pedagogika va psixologiya bo‘yicha ta’lim olayotgan talabalar uchun o‘quv qo‘llanmalari yaratishda, ma’ruzalar matni tayyorlashda, innovatsion dasturlar ishlab chiqishda foydalanish mumkin.

XULOSA • Xulosa qilib shuni aytish kerakki tarbiya jarayonini tashkil etishda bola shaxsini puxta o`rganish, uning yashash sharoitlaridan yetarli darajada xabardor bo`lish va uning individual xususiyatlarini hisobga olish talab etiladi. • Kadrlar tayyorlash milliy modelida shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub'ekti va ob'ekti, ta'lim sohasidagi xizmatlarining iste'molchisi va ularni amalga oshiruvchi sifatida ta'riflanadi. • Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intellektual va ma'naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash, uning har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida namoyon bo`lishiga erishishni nazarda tutadi. Mazkur ijtimoiy talabning amalga oshirilishi har bir fuqaroning bilim olish, ijodiy qobiliyatini namoyon etish, intellektual jihatdan rivojlanishi hamda muayyan kasb yo`nalishi bo`yicha mehnat qilish huquqni kafolatlaydi. Individning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishida irsiyat, ijtimoiy muhit va tarbiya muhim ahamiyat kasb etadi. Ular ta'siridagina individ shaxs sifatida rivojlanib boradi.

Psixologik tavsiyalar • Ilk o’spirinlik yoshi bolalarning 15 yoshdan 18 yoshgacha bo’lgan taraqqiyot davrini o’z ichiga oladi. Bu akademik litsey va kabs –xunar kollejlari o’quvchilaridir. Bo’yning o’sishi o’spirin qizlarda 15 -16 yeshgacha, o’gil bolalarda 17 – 18 yoshga davom etadi. • Bu yoshda muskullar kuchi tez o’sadi. Masalan: 1 b yoshli bola muskul kuchi 12 yoshli bolaga nisbatan 2 baravar ortiq bo’ladi. Jismoniy taraqqiyot asosan barchasi to’ri ovqatlanish rejimiga va jismoniy tarbiya bilan shuullanishiga ko’p jihatdan bolik. Jinsiy taraqqiyot jihatdan bu yoshdagi ko’pchilik yigit va qizlar postpubertat (tugallanuvchi) davrda bo’ladilar. Bularning jismoniy rivojlanishi katta yoshdagi odamning jismoniy rivojlanishdan kam farq qiladi. Bo’yning va organizmning notekis o’sishi va rivojlanish davri tugallanadi hamda jismoniy rivojlanishning nisbatan birmuncha tekis davri boshlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar • • • • I. Karimov. XXI asr bo‘sag‘asida. –T. -1997. I. Karimov. Barkamol avlod orzusi. –T. : Sharq. -1999. I. Karimov. Donishmand xalqimizning mustaxkam irodasiga ishonaman. G. M. Andreeva. Sotsialnaya psixologiya. M. : 1987 G. Abramova G. S. Vozrastnaya psixologiya: Uchebnoe posobie dlya studentov vuzov. M. , 2000. -621 s Abramova G. S. Prakticheskaya psixologiya: Uchebnoe posobie. Yekategrinburg, 1998. -365 s. Z. Vallon A. Psixicheskoe razvitie rebenka. M. , 1967. - 196 s. Vozrastnaya psixologiya: ot molodosti do starosti: Uchebnoe posobielya studentov i prepodavateley ucheb. zaved /M. V Gamezo, V. S Gerasimova, G. G Gorelova, L. I Orlova. M. , 1999. -269 s. Vyo 1 gotskiy L. S. Pedagogicheskaya psixologiya. , M, 1991 Detskaya prakticheskaya psixologiya /pod red. T. D Marsinkovskoy. -M. , 2000. Nemov R. S. Psixologiya. Ucheb. posobie dlya studentov vyoyush. ped. ucheb. zaved. Zimnyaya IA. Pedagogicheskaya psixologiya: Uchebnik dlya vuzov. -Ryo 1 balko Ye. F. Vozrastnaya i differensialyonaya psixologiya. - L. , 1990. Y. Xrestomatiya po vozrastnoy psixologii: ucheb. posobie dlya studentov. /sost L. M Semenyuk; podred D. I Felyodshteyna. -M. , 1994. -254 s Y. V. Arutyunyan. Psixologik xizmatotsiologiya. - M. : 1984 Y. V. Bromley. Psixologik xizmati etnografiya. -M. : 1983 A. F. Dashdamirov. Natsiya i lichnost. - Boku, 1988 N. S. Sarsenbaev. Obыchai, traditsii i obщestvennaya jizn. – A. Ata, 1984