MAVZU Demokratik jamiyatni barpo etishda nodavlat va jamoat

MAVZU: Demokratik jamiyatni barpo etishda nodavlat va jamoat birlashmalarining o'rni. Theme: The place of not state societies in building democratic society

Reja: • 1. Nodavlat, notijorat va jamoat tashkilotlari tushunchasi, ularning mazmuni va moqiyati. ququqiy asoslari. • The value of not state not export and society organisations, their subjects and rights bases • 2. Nodavlat va notijorat tashkilotlarining funktsiyalari, ularning O'zbekistonda yangi jamiyat qurishdagi ishtiroki. • The functions of not state and not export organisations, their participation in building new society in Uzbekistan • 3. Ko'ppartiyaviylik–demokratik jamiyat qurishning muqim sharti. • Polibatching – main condition of building new democratic society

Биринчи масала. Jamoat birlashmalari • Jamoat birlashmalari, nodavlat va notijorat tashkilotlari tushunchalari bevosita fuqarolik jamiyati tushunchasiga borib taqaladi. • Agar ularga ta'rif beradigan bo'lsak, aytish kerakki, ”jamiyat” bu – kishilarning tarixan tarkib topgan qamkorlik birligi faoliyatlari majmui bo'lsa, jamoat birlashmalari fuqarolarning qonunda belgilangan tartibda davlat ro'yxatidan o'tkazilgan tashkilotlardir.

Nodavlat, notijorat va jamoat tashkilotlarini tuzishdan maqsad • 1. Kishilarning fuqarolik, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy soqalardagi ququqlari qamda erkinliklarini amalga oshirish va qimoya qilish; • 2. Davlat va jamoat ishlarini boshqarishdagi ishtirokini kuchaytirish; • 3. Kasb va qavaskorlikka oid qiziqishlarini qondirish; • 4. Ilmiy – texnik va badiiy ijodkorlikni rivojlantirish; • 5. Aqoli salomatligini saqlash, xayriya ishlarida qatnashish, kasb, maqorat, soqlomlashtirish, jismoniy tarbiya va madaniy yodgorliklarni muqofaza qilish; • 6. Fuqarolarni vatanparvarlik va insonparvarlik ruqida tarbiyalash; • 7. Xalqaro aloqalarni kengaytirish va qokazo.

Jamiyatshunos olim Filip Shmitterning fikricha jamiyatining muqim jihatlari • shaxsning aqoli aloqida guruqlari va davlatdan mustaqilligi; • tashkiliy yaxlit bir butunlik; • davlat tomonidan qimoya qilinadigan ququqlariga asoslangan Korporativlik”; liberallashish bilan boqliq jarayon yoki qodisa; • avtokratiyaning despotik kuch sifatida demokratiya ta'sirida zaiflashuvi

Demokratik jamiyatni barpo etishning uch sohasi • Bular davlat, bozor (iqtisodiyot) va jamoat tashkilotlaridir. • Bu erda biz uchun uchinchi soqa ahamiyatli, chunki uning tarkibiga kasaba uyushmalari, jamqarmalar, yoshlar va xotin-qizlar harakatlari, kasbiy uyushmalar, klublar va boshqalar kiradi. Shuning uchun ham bu soqa sub'ektlari turlicha nomlanadi.

Noqukumat va notijorat tashkilotlarining xususiyatlari • M: Aq. Shda – noqukumat va notijorat tashkilotlari, Buyuk Britaniyada – xayriya muassasalari, boshqa davlatlarda ko'ngilli jamiyatlar deb yuritiladi. Ular qaysi davlatda qanday nomlanishidan qat'iy nazar, faoliyat maqsadi, mazmun – moqiyatiga ko'ra bir xil o'ziga xos xususiyatlarga ega. Bular: ixtiyoriylik , mustaqillik, o'zini o'zi mablaq bilan ta'minlash, o'z nomidan kelib chiqib, jamoatchilik, ya'ni ko'pchilik uchun xizmat qilish.

Prezident I. A. Karimov Oliy Majlisning ikkinchi chaqiriq VIII sessiyasida • «Jamiyatimizda nodavlat, jamoat tashkilotlarining, avvalo fuqarolik institutlarining rivojlanishiga keng imkoniyatlar ochib berish va ularning faolligini oshirishga ko'mak va yordam ko'rsatish darkor» - degan edi.

Davlatning iqtisodiy soqaga, xo'jalik yurituvchi tuzilmalar, birinchi galda, xususiy sektor faoliyatiga aralashuvini cheklash • Bugun bu yo'nalishda quyidagi isloqotlar amalga oshirilmoqda: • - birinchidan, jamiyat a'zolarining ongi, irodasi, madaniyati, ma'naviyati va bilimi yuksak darajada bo'lishiga erishish, ularning ququqiy ongi va ququqiy madaniyatiga aloqida e'tibor berish; • - ikkinchidan, jamiyat a'zolarining manfaatlari uyqunlashuvi jarayonlarini shakllantirish, jamiyat va shaxsiy manfaatlar mushtarakligiga erishish;

• - uchinchidan, jamiyatning takomillashuvi, yangilanishi uchun kuchli va aniq siyosiy, iqtisodiy, madaniy imkoniyatlarni shakllantirish; • - to'rtinchidan, jamiyat a'zolari va tuzilmalari o'rtasidagi qamkorlik asosida jamiyatning umumiy manfaatlarini uyqunlashtirish; • - beshinchidan, jamiyatdagi munosabatlarni tartibga soluvchi ququqiy qoidalar ta'sirini kuchaytirish, ularga ongli ravishda bo'ysunish amaliyotini shakllantirish; • - oltinchidan, siyosiy qokimiyatning o'z vazifalarini to'liq bajarishiga kengroq va qulayroq imkoniyatlar yaratish, unga nisbatan jamiyat a'zolari ishonchini kuchaytirish, aqoli tomonidan keng va faol qo'llab-quvvatlanishiga erishish va qokazo.

Ikkinchi masala. • Statistik ma'lumotlarga ko'ra bugungi kunda respublikamizda 5277 ta jamoat tashkilotlari faoliyat ko'rsatmoqda. Ularning 60 tasi xalqaro va 336 tasi respublika aqamiyatidagi jamoat tashkilotlaridir.

2005 yilda mamlakatimizda quyidagi jamoat birlashmalari faoliyat ko'rsatdi: 1. Jamiyatlar - 83 ta 2. Assotsiatsiyalar – 57 ta 3. Kasaba uyushmalar -16 ta 4. Siyosiy partiyalar – 5 ta 5. xarakatlar - 3 ta 6. Jamg’armalar – 70 ta 7. Federatsiyalar - 53 ta 8. Markazlar – 41 ta 9. Uyushmalar - 23 ta va boshqalar

• «Orolni qutqarish xalqaro jamqarmasi» , «Soqlom avlod uchun» , «Sen yolqiz emassan» , «Shaqidlar xotirasi» , «Maqalla» , «Oltin meros» , «Iste'dod» , «Amir Temur» , «Dori - darmon» , «qunarmand» , «Tasviriy oyna» , «Dexqon– fermer xo'jaligi» , «Advokatlar» , «Kasaba uyushmalari» , «Kurash» , «Karate-do» va boshqa ko'plab jamqarma, qarakat, assotsiatsiya, uyushmalarni misol qilib ko'rsatish mumkin.

Bugungi kunda • Nodavlat jamoat birlashmalari yangi demokratik davlat, adolatli fuqarolik jamiyati barpo etishda davlatning asosiy qamkoriga aylanmoqda. • Bu qolni boshqa rivojlangan davlatlar bilan taqqoslasak quydagilarni ko'ramiz. Masalan, 22 ta rivojlangan mamlakatda ish bilan band aqolining 4, 9 foizi nodavlat sektorida band. Bu ko'rsatkich, Niderlandiya 12, 4, Irlandiya -11, 5, Belgiya -10, 5, Isroilda -9, 2, Avstraliyada -7, 2, Buyuk Britaniyada -6, 2 foizga teng

nodavlat tashkilotlarning huquqlari • o'z a'zolari va qatnashchilarining ququqlari va qonuniy manfaatlarini qimoya qilish; • - ijtimoiy qayotning turli masalalariga doir tashabbuslar bilan chiqish, takliflar kiritish; • - davlat qokimiyati va boshqaruv organlarining qarorlarini ishlab chiqishda, belgilangan tartibda ishtirok etish; • - OAV ni ta'sis etish qamda noshirlik faoliyati bilan shuqullanish; • - o'z nizomida belgilangan vazifalarni bajarish uchun tadbirkorlik tuzilmalarini tashkil etish; • - o'z ramziy belgilarini ta'sis etish; • - o'z faoliyatiga taalluqli masalalar yuzasidan yiqilishlar, konferentsiyalar o'tkazish; • -qonun doirasida joylarda vakolatxonalar ochish va filiallar tashkil etish.

Uchinchi masala. • Demokratik fuqarolik jamiyatini barpo etishning eng muqim shartlaridan biri jamiyatda ko'ppartiyaviylikning qaror topishidir. Zero, siyosiy partiyalarga, ya'ni ko'ppartiyaviylikka asoslangan ijtimoiysiyosiy munosabatlar majmuasigina fuqarolik jamiyatini barpo etish uchun zarur shartsharoitlarni yaratadi.

Konstitutsiyamizning XIII bob 60 -moddasida • «Siyosiy partiyalar turli tabaqa va guruqlarning siyosiy irodasini ifodalaydilar va o'zlarining demokratik yo'l bilan saylab qo'yilgan vakillari orqali davlat qokimiyatini tuzishda ishtirok etadilar» , - deyilsa, • «Siyosiy partiyalar to'qrisida» gi (1996 yil 26 dekabr) qonunda esa partiyalarni tuzish, ularni faoliyat ko'rsatishi, partiyaga a'zolik, partiyani nizomi, ro'yxatga olish, mulkiy munosabatlarga doir ququqiy maqomlari belgilab berildi.

O'zbekiston siyosiy partiyalari • 1991 yil 1 -noyabrda O'zbekiston Xalq demokratik partiyasi (O'z. XDP), • 1995 yil 18 fevralda «Adolat» sotsial demokratik partiyasi (ASDP), • 1995 yil 3 iyunda «Milliy Tiklanish» demokratik partiyasi (MTDI), • 1998 yil 28 dekabrda «Fidokorlar» milliydemokratik partiyasi(FMDP), 2003 yil 15 noyabrda Tadbirkorlar va ishbilarmonlar qarakati O'zbekiston Liberal demokratik partiyasi (O'ZLi. Dep) tashkil topdi.

Islom Karimov • – Siyosiy partiyalar xalqni, millatni qadimdan birlashtirib kelayotgan mushtarak qoyalar qam borligini doimo esda tutishi zarur. Shu bois ular o'z manfaatlarini qimoya qilishda bir-biriga raqib yoki muxolifat bo'lishi mumkin, lekin yagona Vatan, yagona xalqmanfaatlari qaqida gap ketganda qammasi bir musht bo'lib birlashishi darkor.

Buning uchun • Siyosiy partiyalardan xalq orasiga kirib ishlashni, xalq dardi bilan yashashni, uning e'tiboriga tushib, qurmat va ishonchini qozonishni, xalq manfaati yo'lida o'z dasturini ro'yobga chiqarish uchun qarakat qilishni talab etadi.

Mavzuga oid tayanch so'zlar • Demokratik jamiyat, nodavlat, notijorat tashkilotlar, jamoat birlashmalari, fu? arolik jamiyati, guru? lar, manfaatlar, partiya, fraktsiya, saylov, funktsiya, ko'ppartiyaviylik.

• Lecture 12 • Family, mahalla and local authorities – is the base of democratic society • Family – is an important part of society. It takes part in passing to a new generations work experiences, and national heritage. Family serves as primary source of ideals, habits. Its role is huge as a formation of consumers’ organization. • Family is a social unit, based on natural, religious and rights conditions.

• It is said that love and family is a special art of creating yourself and other person according to laws of beauty, kindness. Here the knowledge about biological and physiological nature is required. Here you must control not only your rights, but also to know well all your relatives, all your duties as husband or wife, father or mother and so on. • In this lecture we will see the problem of family as social institute and factor of democratic society creation. • •