mavo havo vwo RUILEN OVER DE TIJD Schuiven

mavo havo >> vwo RUILEN OVER DE TIJD Schuiven met inkomen en koopkracht www. economielokaal. nl

mavo 1 Ruilen over de tijd (algemeen) 2 De vermogensmarkt 3 Inflatie havo >> vwo www. economielokaal. nl

mavo havo >> vwo RUILEN OVER DE TIJD Schuiven met inkomen en koopkracht (algemeen) www. economielokaal. nl

mavo havo >> vwo NOODZAAK TOT SCHUIVEN Ø Inkomen en (gewenste) uitgaven niet hele leven aansluitend www. economielokaal. nl

mavo havo >> vwo RUILEN OVER DE TIJD LENEN SPAREN www. economielokaal. nl prijs = rente

>> vwo havo mavo Ø Ø Alle mogelijke combinaties van huidigeen toekomstige consumptie N = neutrale punt (niet lenen of sparen) Maar twee periodes: NU en toekomst Ø Rekening houdend met RENTE Ø Zelfde rente voor lenen en sparen sp ar en Y 2 N le n en Y 1 huidige consumptie www. economielokaal. nl Ø toekomstige consumptie INTERTEMPORELE BUDGETLIJN

>> vwo havo mavo TEKENEN / BEREKENEN Gegevens: Huidige inkomen = 100. 000 Toekomstige inkomen = 75. 000 Rente = 20% Eerst rekenen – dan tekenen !! Ø Maximale toekomstige consumptie? Ø 75. 000 die je dan verdient + Maximaal = 195. 000 Ø Maximale huidige consumptie? 100. 000 die je nu verdient + lenen van alles dat je later gaat verdienen (tegen 20% rente) Lenen = 75. 000 : 1, 20 = 62. 500 Maximaal = 162. 500 200 195 160 X 1, 20 100. 000 120. 000 62. 300 75. 000 NU Y 2 LATER N : 40 1, 20 162, 5 160 200 Y 1 120 huidige consumptie (x € 1. 000) 40 80 www. economielokaal. nl sparen van 100. 000 met 20% rente-opbrengst toekomstige consumptie (x € 1. 000) Ø

>> vwo havo mavo Teken de intertemporele budgetlijn indien: Huidige inkomen = 400. 000 Toekomstige inkomen = 250. 000 Rente = 15% Geef neutrale punt aan (N) Geef punt aan waarbij persoon 100. 000 voor pensioen spaart (P) Maximaal toekomstig: 250. 000 Ø + (400. 000 x 1, 15) = 710. 000 Maximaal huidig: 400. 000 + ( 250. 000 : 1, 15) = 617. 391 750 710 600 450 P 300 N www. economielokaal. nl Ø toekomstige consumptie (x € 1. 000) VERWERKINGSOPDRACHT 150 617 150 300 450 600 750 huidige consumptie (x € 1. 000)

mavo havo >> vwo DE VERMOGENSMARKT Lenen en sparen www. economielokaal. nl

mavo havo >> vwo GELD TEKORT / GELD OVER VRAAG AANBOD Ø Particulieren: ØBanken Voor een hypotheek Studieschuld Ø Bedrijven voor investeringen: om tekort te dekken: Obligatieleningen Particulier spaargeld Institutionele beleggers o Pensioenfondsen o Verzekeringsmaatschappijen www. economielokaal. nl Aandelen ‘Onderhandse’ geld maken ØBeleggers Obligatieleningen Ø Overheid kunnen

>> vwo havo mavo VERMOGENSMARKT prijs: en Aanbod bepalen de Rente Ø Vertrouwen in de toekomst in heel belangrijk Vragers o Als economisch vertrouwen stijgt → dan stijgt de vraag 10 Qv Qv 2 Qa 2 8 6 Qa 4 www. economielokaal. nl willen “zeker” weten dat zij de lening in de toekomst kunnen terugbetalen prijs (rente in %) Ø Vraag 2 Aanbieders willen “zeker” weten dat hun geld later nog voldoende waarde heeft o Hoge inflatie → minder aanbod 20 40 60 80 100 hoeveelheid × € 100 mln

mavo havo >> vwo INDELING VERMOGENSMARKT Vermogensmarkt Geldmarkt Ø Korte (< 2 jaar) Ø Meer looptijd Kapitaalmarkt ØLange (> 2 jaar) ØMinder zekerheid / meer onzekerheden ØDaardoor hogere rente Onzekerheden: Economische ontwikkeling (inkomen, faillissement, groei) Inflatie (hoe verder weg, hoe moeilijker te voorspellen) www. economielokaal. nl zekerheid / minder onzekerheid Ø Meestal lagere rente looptijd

mavo havo >> vwo INFLATIE Prijsstijgingen veroorzaken een daling van de koopkracht. www. economielokaal. nl

mavo havo >> vwo INFLATIE Ø Stijging van het gemiddelde prijsniveau Ø Voor dezelfde boodschappen moet je steeds meer betalen Ø Of omgekeerd: voor hetzelfde geld kun je steeds minder kopen Bestedingsinflatie Prijzen↑ door teveel kopen Kosteninflatie Inflatie Prijzen↑ door toename productiekosten Winstinflatie 1980 2000 n p e rijz 2020 Geïmporteerde inflatie Prijzen↑ door stijging prijs importproducten www. economielokaal. nl Prijzen↑ door toename winst bedrijven

>> vwo havo mavo INFLATIE BEREKENEN (CPI) GEWOGEN GEMIDDELDE PRIJSSTIJGINGEN +4% Stijging van het gemiddelde prijsniveau wonen en verzekeren +40% Door CBS: Ø meten prijsveranderingen Ø meten bestedingen (belang bepalen) met budgetonderzoek -0, 8% +5% communicatie +5% auto en vervoer +1, 5% +2% voeding +15% Berekenen gewogen gemiddelde prijsindexcijfer: (40 × 104) + (20 × 105) + (15 × 101, 5) + (10 × 102) + (10 × 100) + (5 × 99, 2) 100 = 102, 99 (CPI) +0% → 2, 99% inflatie kleding en verzorging +10% vakantie +10% www. economielokaal. nl +20%

mavo havo >> vwo RENTE – NOMINAAL / REËEL NOMINALE RENTE Ø Op je spaarrekening krijg je in 2017 een rente van 0, 3% Ø Wanneer je dus € 5. 000 op je spaarrekening hebt staan Krijg je 0, 3% van € 5. 000 = € 15 rente Het geldbedrag neemt met 0, 3% toe = nominale rente www. economielokaal. nl Ø Ø

>> vwo havo mavo NOMINAAL / REËEL: EEN SNELLE FORMULE MET INDEXCIJFERS Ø × 0 RIC x PIC aantal producten : 100 prijs www. economielokaal. nl 10 10 NIC × 0 geldbedrag

>> vwo havo mavo VERWERKINGSOPDRACHT (1) +2, 2% 1) Bereken de inflatie op basis van deze gegevens. wonen en verzekeren +45% -0, 5% +3% communicatie +5% auto en vervoer +2, 9% +1, 5% voeding +12% (45 × 102, 2) + (15 × 103) + (12 × 102, 9) + (13 × 101, 5) + (10 × 108) + (5 × 99, 5) 100 = 102, 76 (CPI) +8% → 2, 76% inflatie kleding en verzorging +13% vakantie +10% www. economielokaal. nl Uitwerking: +15%

mavo havo >> vwo VERWERKINGSOPDRACHT (2) Jan zet € 8. 000 voor 10 jaar vast tegen een rente van 3, 2% Ø Gemiddeld is de inflatie over zo’n periode 2, 1% Ø Bereken de reële rente voor Jan 2. Bereken hoeveel hij er in totaal in koopkracht op vooruit gaat door het geld 10 jaar vast te zetten. Ø 1. www. economielokaal. nl

mavo havo >> vwo Economielokaal. nl voor een stijgende lijn! www. economielokaal. nl