mavo havo vwo MAATSCHAPPELIJKE GELDHOEVEELHEID 1 Geldbegrippen 2
mavo havo >> vwo MAATSCHAPPELIJKE GELDHOEVEELHEID 1. Geldbegrippen 2. Geldschepping 3. Verkeersvergelijk van Fisher www. economielokaal. nl
mavo havo >> vwo SOORTEN GELD Ø Chartaal geld Munten en Bankbiljetten Uitgegeven door de Centrale Bank (ECB / DNB) Ø Giraal geld Geld op rekening van mensen en bedrijven waarmee je rechtstreeks anderen kunt betalen Uitgegeven door banken (RABO / ING / ABN-AMRO) www. economielokaal. nl
mavo havo >> vwo WAARDE VAN GELD Ø Hoeveel is dit geld waard? wil je liever? Ø Bedrag op geld = nominale waarde Ø Echt belangrijk is hoeveel goederen je ervoor kan kopen = reële waarde Ø Maar hoeveel zijn de biljetten eigenlijk écht waard? Materiaalwaarde = intrinsieke waarde Vertrouwen noodzakelijk! www. economielokaal. nl Ø Welke is dit geld waard?
mavo havo >> vwo GELDHOEVEELHEID naar publiek in omloop ECB Algemene banken maakt chartaal geld maakt giraal geld Publiek www. economielokaal. nl Centrale Bank
mavo havo >> vwo MAATSCHAPPELIJKE GELDHOEVEELHEID OF: PRIMAIRE LIQUIDITEITENMASSA alle chartale en girale geld in handen van het publiek (= niet-geldscheppende instellingen) giraal geld munten en bankbiljetten goud en deviezen dekkingsmiddelen www. economielokaal. nl Chartaal geld in de kas van de banken hoort niet bij de maatschappelijke geldhoeveelheid. Dit kasgeld, samen met het tegoed bij de Centrale Bank, dient ter dekking van de girale verplichtingen
mavo havo >> vwo MAATSCHAPPELIJKE GELDHOEVEELHEID ALLE CHARTALE EN GIRALE GELD IN HANDEN VAN HET PUBLIEK Balans van de Centrale Bank Maatschappelijke geldhoeveelheid: Goud en deviezen € 80 Chartaal geld in handen publiek: - bankbiljetten in omloop 50 kasgeld banken 10 chartaal geld 40 rek. courant tegoed M = 40 + 500 = 540 500 € 50 € 15 Balans van de gezamenlijke banken Kas Tegoed bij CB € 10 € 15 Rekening courant tegoed € 500 Spaargeld € 900 www. economielokaal. nl Giraal geld in handen publiek: Bankbiljetten in omloop Tegoed banken
mavo havo >> vwo GELDSCHEPPING Groei van de maatschappelijke geldhoeveelheid www. economielokaal. nl
mavo havo >> vwo SOORTEN GELDSCHEPPING Geldschepping = toename van de maatschappelijke geldhoeveelheid Ø Substitutie Ø Transformatie schuldaanvaarding www. economielokaal. nl Ø Wederzijdse
mavo havo >> vwo SUBSTITUTIE De totale geldhoeveelheid verandert niet, wel de samenstelling Chartaal geld Giraal geld www. economielokaal. nl
havo mavo >> vwo SUBSTITUTIE OP DE BANKBALANS Balans bank (× mln. euro) Kas 60 Rekening courant tegoed 40 Tegoed CB 50 Spaargeld 1. 750 Debiteuren 160 Deposito’s 450 Vreemde valuta 60 Eigen vermogen Het liquiditeitspercentage van de bank daalt wel. Was: (60 + 50) / 560 = 19, 6% Wordt: (40 + 50) / 540 = 16, 7% 100 www. economielokaal. nl Bijvoorbeeld: klanten pinnen voor € 20 mln. 560 540
mavo havo >> vwo TRANSFORMATIE Transformatie = omzetten van bijna-geld in geld (of omgekeerd) tussen geldscheppende instellingen en publiek De omvang van de maatschappelijke geldhoeveelheid verandert. M Bijna geld is bijvoorbeeld: Spaargeld Vreemde valuta (macro-economisch: betalingsbalans overschotten) www. economielokaal. nl bijna geld
havo mavo >> vwo TRANSFORMATIE OPNEMEN SPAARGELD Balans bank (× mln. euro) Kas 60 Rekening courant tegoed Tegoed CB 50 Spaargeld 1. 670 1. 750 Debiteuren 160 Deposito’s 450 Vreemde valuta 60 Eigen vermogen 640 560 100 Publiek neemt € 80 mln. op van de spaarrekeningen. Rekening courant tegoeden tellen wél mee in de maatschappelijke geldhoeveelheid en spaarrekeningen niet. Liquiditeitspercentage bank daalt (meer verplichtingen met zelfde liquide middelen) www. economielokaal. nl M neemt toe, want
havo mavo >> vwo WEDERZIJDSE SCHULDAANVAARDING KREDIETVERLENING DOOR BANKEN Balans bank (× mln. euro) Kas 60 Rekening courant tegoed 1. 467 560 Tegoed CB 50 Spaargeld 1. 750 Debiteuren 160 Deposito’s 450 Vreemde valuta 60 Eigen vermogen 100 Liquiditeit beginsituatie: (60 + 50) / 560 = 19, 6% www. economielokaal. nl Stel: liquiditeit van 7, 5% is minimaal vereist Maximale hoeveelheid rekening courant: (60 + 50) / 7, 5 × 100 = 1. 467 Maximale geldschepping: 1. 467 – 560 = 907 Het liquiditeitspercentage van de bank is: kas + tegoed centrale bank × 100% rekening courant tegoeden
havo mavo >> vwo WEDERZIJDSE SCHULDAANVAARDING KREDIETVERLENING DOOR BANKEN Balans bank (× mln. euro) Kas 60 Rekening courant tegoed 1. 467 560 Tegoed CB 50 Spaargeld 1. 750 Debiteuren 1. 067 160 Deposito’s 450 Vreemde valuta 60 Eigen vermogen 100 Wederzijdse schuldaanvaarding: Bank krijgt schuld aan klant in de vorm van extra geld op de betaalrekening Klant krijgt schuld omdat hij bedrag terug moet betalen (debiteuren) Maatschappelijke geldhoeveelheid (giraal geld) stijgt. www. economielokaal. nl Liquiditeit beginsituatie: (60 + 50) / 560 = 19, 6% Stel: liquiditeit van 7, 5% is minimaal vereist Maximale geldschepping 907
mavo havo >> vwo VERKEERSVERGELIJKING VAN FISHER Effecten van geldschepping op de reële economie. www. economielokaal. nl
havo mavo >> vwo MAATSCHAPPELIJKE GELDHOEVEELHEID Geld dat publiek in handen heeft om bestedingen mee te doen anders zou je het geld beter op een spaarrekening kunnen zetten, zodat je rente ontvangt. Omvang M heeft rechtstreeks invloed op reële economie www. economielokaal. nl M bestedingen productie
>> vwo havo mavo VERKEERSVERGELIJKING VAN FISHER = M×V = P×T hoeveelheid geld die we de waarde van de geldschepping (en V blijft constant), in. Als eendoor periode uitgeven M groeit verhandelde goederen dan zal (P×T) ook stijgen. = EV Prijs Qa EV’ P 1 P 0 EV EV’ M = geldhoeveelheid V = omloopsnelheid P = prijs T = hoeveelheid goederen www. economielokaal. nl Maar welke? P of T stijgt afhankelijk van de conjuncturele situatie bij onderbesteding groeit de productie (T) bij overbesteding groeit de inflatie (P) Y 0 Y 1 Y* Productie
mavo havo >> vwo GEVAAR: SECUNDAIRE LIQUIDITEITEN Secundaire liquiditeiten = vorderingen van het publiek op geldscheppende instellingen die direct zonder veel kosten in geld kunnen worden omgezet. Vooral spaar- en valutategoeden transformatie spaargeld www. economielokaal. nl Grote hoeveelheden ‘bijna’-geld die via transformatie snel de reële economie kunnen beïnvloeden
mavo havo >> vwo Economielokaal. nl voor een stijgende lijn! www. economielokaal. nl
- Slides: 19