Mavi Yakallarn Emeklilie Ynelik Beklentileri ve Emeklilik Sonras

Mavi Yakalıların Emekliliğe Yönelik Beklentileri ve Emeklilik Sonrası Deneyimleri Dr. Öğr. Üyesi Nagihan DURUSOY ÖZTEPE Arş. Gör. Asiye KAMBER KIVCI

EMEKLİLİĞE İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE �Emeklilik terimi, bir işe uzunca bir süre emek vermiş kişinin, daha sonra bu işi sürdüremez duruma gelince çalışma yaşamından çekilmesi, kendisine daha önce sarf etmiş olduğu emeğin ödüllendirilmesi anlamını taşıyan sürekli bir gelir bağlanması ve onun emekli bir kişi olarak yaşamının geri kalan kısmını çalışmak zorunda kalmaksızın geçirmesini ifade eder. (Şakar, 1987)

Yaygın olarak emeklilik, yaşa bağlı çalışma gücü kaybı nedeniyle çalışma yaşamından keskin bir kopuşu ve yaşlılık aylığının alınmaya başlandığı dönemi ifade etmek için kullanılmaktadır. �Mesleki olarak genellikle “mesleki kariyeri takip eden, mesleki sorumluluk ve fırsatların asgariye indiği, ” yani bireyin aktif iş yaşamının sona erdiği bir dönem olarak kabul edilir. �Hukuki açıdan ülkenin sosyal güvenlik politikalarına bağlı olarak bireyin belirli bir yaşa geldiğinde emekli olma hakkını kazanması ve emekli olabilmesidir.

�Ekonomik açıdan ise, kişilerin belirli bir süre çalıştıktan sonra bedensel ve zihinsel güçlerinin zayıflaması nedeniyle çalışma hayatından çekilmeleri ve hizmet karşılığı olmaksızın belirli bir gelire hak kazanmaları halidir. �Bir başka tanıma göre emeklilik, bireyin bir örgütsel konumdan veya uzunca bir süre sürdürdüğü kariyer yolundan orta yaşından sonraki bir dönemde çalışmaya karşı psikolojik bağlılığının azalmasından etkilenerek ayrılmasıdır. (Feldman, 1994).

Emekliliğin Unsurları � 1. Yaşlılık � 2. Belirli Bir Süre Prim Ödeme ve Sigortalı Olma � 3. Çalışma Yaşamından Kısmen ya da Tamamen Çekilmek

Emeklilik Kararına Etki Eden Faktörler �Emekliliğe karar verme sürecinin başında birey genellikle gelecek odaklıdır ve birey şu anki işinin sundukları ile gelecekte hangi aktivite ve ilişkilerin yer değiştireceğini gözünde canlandırır. �Emeklilik karar sürecinin bir sonraki basamağında bireyler, geçmiş odaklıdırlar ve uzun süreli iş veya mesleklerini geride bırakmak konusunda istekli olup olmadıklarını değerlendirirler. �Bu sürecin son basamağında bireyler temel olarak şimdi odaklıdır. Bu aşamada bireyler yapmaları gereken bazı eylemler olduğunu farkına varırlar ve ellerindeki kaynakları başarılı bir emeklilik için kullanırlar (Beehr, 2011).

Emeklilik Kararına Yol Açan Faktörler Kişisel Çevresel A tipi davranış Mesleki hedeflere ulaşma Becerilerde eskime İşin türü Sağlık Medeni ve ailevi durum Ekonomik refah Serbest zaman ilgileri

İtici ve Çekici Faktörler Modeli �Feldman (1994), Hanisch (1994), Hardy and Quadagno (1995), and Taylor and Shore (1995) yaşlı çalışanların emeklilik kararını etkileyen itici ve çekici faktörleri araştırma ihtiyacına vurgu yapmışlardır. �İtici faktörler olumsuz bağlamda değerlendirilen faktörler olarak tanımlanmaktadır. Çekici faktörler ise olumlu bağlamda değerlendirilen serbest zaman aktivitelerine yönelme isteği veya gönüllü aktiviteler gibi yaşlı çalışanları emekliliğe yönelik çeken faktörlerdir. Emeklilik gerçekleştikten sonra da itici-çekici faktörler emeklinin hayatını olumlu ya da olumsuz olarak etkilemeye devam etmektedir (Shultz, 1998).

Emeklilik Döneminde Karşılabilecek Sorunlar �İş Yaşamından Ayrılma İle İlgili Karşılabilecek Sorunlar �Toplumsal İlişkiler İle İlgili Karşılabilecek Sorunlar �Sağlık Durumu İle İlgili Karşılabilecek Sorunlar �Gelirin Azalması İle İlgili Karşılabilecek Sorunlar �Aile Yaşamı İle İlgili Karşılabilecek Sorunlar

Araştırmanın Amacı Emekli Olmayanlar Emekli Olanlar Çalışanların emeklilik kavramına ilişkin görüşleri nelerdir? Emekliler emeklilik deneyimini/fenomenini nasıl tanımlamaktadır? Çalışanların emeklilik dönemine ilişkin beklentileri nelerdir? Emeklilik döneminde ortaya çıkan sorunlar nelerdir? Emeklilik dönemine ilişkin ihtiyaçlar nelerdir? Çalışanların emeklilik kararına etki eden faktörler nelerdir? Çalışanların ideal emeklilik zamanına ilişkin görüşleri nelerdir? Emeklilik öncesi beklentiler ile emeklilik sonrası yaşanan deneyim arasında benzerlik ve farklılıklar nelerdir?

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ �ARAŞTIRMA DESENİ �Bu araştırma, nitel araştırma deseniyle gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, emekliliği yaklaşmış çalışanların emeklilik kavramına ilişkin görüş ve beklentileri ile emekli olmuş mavi yakalıların emekliliğe ilişkin deneyimlerini ortaya çıkarmayı amaçladığından araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgubilim deseni kullanılmıştır.

ÇALIŞMA GRUBU �Araştırmanın çalışma grubu, hali hazırda tekstil sektöründe çalışan 50 yaş ve üzeri 10 kişi ile tekstil sektöründen emekli olmuş 10 çalışan olmak üzere 20 kişiden oluşmaktadır. Çalışma gruplarına ilişkin demografik veriler Tablo 1 ve 2 de sunulmuştur.

Çalışma Grupları Tablo 1 : Katılımcıların Demografik Özellikleri Katılımcı Kodu Tablo 2 : Emeklilerin Demografik Özellikleri Cinsiyet Yaş Medeni Durum Eğitim Katılımcı Kodu Cinsiyet Yaş Medeni Durum Eğitim K 1 Kadın 59 Boşanmış İlkokul E 1 Kadın 52 Evli İlkokul K 2 Erkek 50 Evli Yüksekokul E 2 Kadın 50 Evli İlkokul K 3 Erkek 50 Evli Yüksekokul E 3 Kadın 53 Evli İlkokul K 4 Erkek 57 Evli İlkokul K 5 Erkek 51 Evli Lise E 4 Erkek 42 Evli İlkokul K 6 Kadın 56 Evli İlkokul E 5 Erkek 49 Evli Ortaokul K 7 Kadın 50 Evli İlkokul E 6 Erkek 54 Evli İlkokul K 8 Kadın 58 Evli İlkokul E 7 Erkek 81 Evli İlkokul K 9 Erkek 52 Evli Lise E 8 Kadın 54 Evli İlkokul E 9 Kadın 49 Evli İlkokul K 10 Kadın 53 Evli Eğitimi Yok E 10 Kadın 52 Evli İlkokul

Veri toplama Aracı ve Verilerin Analizi �Çalışmanın verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanmış yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Oluşturulan formdaki sorular, konu ile ilgili alanyazın taraması ışığında hazırlanmıştır. Sorular belirlenen alt problemleri ölçecek şekilde geliştirilmiştir. �Verilerin analizinde içerik analizi kavramlarından biri olan tümevarımcı analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmacılar, verileri tekrar okuyarak cevaplarda ortak noktalar aramış ve bununla ilgili kodlar oluşturmaya çalışmışlardır. Belirlenen ortak kodlardan yola çıkılarak belirli tema ve alt temalar oluşturularak veriler yorumlanmıştır. Temalar, bulguların kısmında açıklayıcı olmaları amacıyla tablolarla birlikte sunulmuş ve tablolardaki veriler katılımcıların verdiği cevaplarla desteklenmiştir.

ARAŞTIRMANIN BULGULARI 1. Emeklilik Kavramına İlişkin Bulgular Tablo 3: Katılımcıların Emeklilik Kavramına İlişkin Görüşleri Tema Alt Temalar f Emeklilik Sizin İçin Ne Anlam İfade Ediyor? Katılımcılar Aile vakit geçirmek K-1 1 Seyahat K-1, K-2 2 İbadetlerini gerçekleştirme K-1, 1 Dinlenme zamanı K-4, K-7 2 Çalışmak zorunda kalma/ geçim sıkıntısı K-2, K-3, K-4, K-6, K-9, K-10 6 Hobiler ve kültürel aktviteleri gerçekleştirme K-3, K-4, K-5 3 Maddi garanti K-5, K-8, K-9 3 Can sıkıntısı K-10 1

Katılımcıların İfadeleri � «Valla Türkiye genelinde şeyde bakılırsa emekli deyince daha çalışmak açık ve net olarak çünkü o ekonomi ve o paranın yetmiceğini üç aşağı beş yukarı yani hepimiz de biliyoruz. Ben Bodrum’da çalıştım. Bodrum’daki emekliler tam tersi, affedersin kışın onlar oraya dinlenmeye geliyorlardı ama bizimkiler tam tersi. Çocuk okucak, askerlik veya düşün derken. Ben mesela evi alma sebebimin bi tanesi de çocuklar küçükken 10 sene içinde o parayı ödemek, kalanı da emekli olduktan sonraa çalışırsanız veya gündüz bi şeyderseniz, çocuklar okur, askerlik veya düğün. Yani büyük ihtimalle çalışılır yani. » (K-3) � «Emekli olup da kendine iş bulamayan insan ıskartaya çıkmıştır. Beyinsel olarak diyim hani. Benim kayımbabam da emekli oldu hemen 3 -5 tane koyun aldı onunla uğraşıyor. En azından bi şeyle uğraş. Uğraşmadan kilo alıyo otomatikmen sağım ağrıyo solum ağrıyo» (K-5) � «Emeklilik güzel bir şey maddi yönden ben çalışmasam en azından bir gelirim var diye düşünürüm yani kimseye muhtaç olmam diye düşünürüm sağlıkta bakınırım diye düşünüyorum. Ne bileyim böyle. » (K-9)

İdeal Emeklilik Yaşı Tablo 4 : Katılımcıların İdeal Emeklilik Yaşı Algısı Katılımcı Kodu İdeal Emeklilik Yaşı Emeklilik Nedenleri K 1 (59) 45 K 2 (50) 50 -55 Yaştan ötürü iş bulamama K 3 (50) 50 -55 Seyahat K 4 (57) 45 Kendi işini kurma K 5 (51) 50 -55 Verimin düşmesi K 6 (56) 54 -55 Sosyal ve maddi destek varsa emeklilik K 7 (50) Kadın 50; Erkek 55 K 8 (58) 45 -50 Emeklilik sonrası çalışma zorunluluğu K 9 (52) 55 -60 Verimin düşmesi K 10 (53) - Seyahat, aile zaman geçirme Toplumsal cinsiyet rolleri Çalışmanın yaşı yok.

İdeal Emeklilik Yaşı

Emeklilik Dönemine İlişkin Beklentiler Tablo 5: Katılımcıların Emeklilik Dönemine İlişkin Beklentileri Tema Emeklilik Dönemine İlişkin Beklentiler Alt Tema Emeklilik dönemine ilişkin hayaller Kodlar Aile zaman geçirme Seyahat etme Maddi rahatlığa erişme Hobiler ve kültürel aktiviteleri gerçekleştirme Hayali yok İbadet etme İş kurma Alt Tema Emeklilik dönemine ilişkin kaygılar Kodlar Maddi sıkıntı çekme Sağlık sorunları yaşama Sıkıntı hissi ile karşılaşma f Katılımcılar K-1, K-2, K-5, K-7, K-8, K-10 K-1, K-3, K-7, K-8 K-2, K-4, K-5, K-9 K-6, K-10 K-8 K-9 6 4 4 4 2 1 1 K-1, K-10 K-9 K-5 2 1 1

Emeklilik Dönemine İlişkin Hayaller ve Kaygılar � «Benim en büyük hayalim her şeyi bıraktığım anda sahil kenarında böyle bi evim olsun misal orda deniz kenarına gideyim, atıyorum orda oturayım kalkayım. Akşamları alayım atıyorum balık oltamı gideyim balığımı yakalayayım mesela ordan geldiğimde evimde çocuklarımla, çocuklar okuyolarsa veya evlendilerse onlar kendi ayakları üstünde bi şekilde sakin bi hayat yaşayıp gitmek sonuçta. Kendi adıma benim en büyük hayallerimden bi tanesi o mesela. » (K 2) � «Ya Pamukkale açık ve net söyliyim çocuklarımla geçen yıl yanlış hatırlamıyosam turizm haftasında 17 nisan galiba çocuklarımla iki saat mi ne Pamukkale Belediyesi ücretsiz yapmıştı o sırada çocuklara gösterme imkanı buldum yani. Düşünün ve giriş 45 ve 35 lerdi yanlış hatırlamıyorsam şimdi 50 oldu, ona bile 70, 35 de çocuğa, çocuğa alınmıyor dediler. E yani bi 100 -150 liraya gidicektik. O iki saatte fırsatı değerlendi, öyle gösterdi yani sizin dediğiniz gibi emeklilik bugün de hayaller nelerdir? Hayaller çok ama. . . » (K-3)

� «Vallahi hayal kuramıyam kızım. Nasıl hayal kurum? Sade kendim çalışıyam idaresi hep benim omuzumda. Eşim hasta oluya hastaneye götüreyim. Benim imzam olmayınca hastaneye almıyalar. Benim imzam olacak ki ben bakınacam. 18 yıldır beri eşim ben baktırıyam. E çocuklar var 4 tane çocuk var. 3 kız 1 oğlan var. Oğlan var, oğlan 10 yıldır çalışıya. Kızlar burda, oğlan kendi işiyle uğraşıya, ki onlar da işe gideyeler. Böyle çoluğu çocuğu var kime şeydecen. Burda iyi kötü çalışıp gideyiz. » (K-6) � «Ne bilem çalışmayı seviyom belki ondan. Yani bilemiyorum ben ondan dedim öyle. Hani evde bekleyemem ben, çocuklarla hanımla geçinirsin dicem ama bi yerden sonra bi evde patlak verir gibi geliyo yani. İlla erkeğin çıkıp çalışıp gelmesi lazım ki erkek o tenefüsü biraz rahatlasın. » (K-5) � «Emeklilik çekici gelmiyor yani bana. Sıcak bakmıyorum. Emekli olunca çocuklarıma yardım edemicem, ev kirası vercem, oğlum evlencek. Onu nasıl yapcam netcem. Ya onları düşünmekten ben emeklilik yani o şeyler beni aşıyor. Düşünemiyorum onları. » (K-10)

Emeklilik Kararına Etki Eden Faktörler Tablo 6 : Katılımcıların Emeklilik Kararına Etki Eden Faktörler Tema f Katılımcılar Alt Tema Çekici Faktörler Kodlar Emekli olacak/olmuş eş K-2, K-6 2 Aile vakit geçirme isteği K-2, K-10 2 Emekli gelirine sahip olma K-4, K-8 2 Seyahat K-10 1 Alt Tema İtici Faktörler Kodlar Sağlık sorunları K-1, K-2, K-4, K-10 4 Yeni çalışanlara yer açma K-3 1 Emeklilik sonrası iş bulamama K-9 1

� «Tabiki mesela şu anki en büyük hedefim 2026. Eşimi de o zaman emekli etmeyi planlıyorum. Eşim de emekli olduktan sonra en azından artık maddiyatta da çift kulvarlı gelirimiz olcağı için, ondan dolayı, en başından hani söyledim ya maddiyatı aştıktan sonra artık Allah nasip ederse ondan sonra şey yaparım. » (K-2) � «Yani ben sağlığıma göre isterdim ama şu anda mesela emekli olmak istersin diye sorduğun soruya evet dedim. Neden dedim? Emekli olduktan sonra affedersiniz yani ikinci bi maaşın olabileceğini, çalışabilme düşüncesinin ama sağlıklı olarak emekli şu an benim biraz önceki ekonomik tamamlamış olsaydım biraz önceki dediklerimi harbiden çalışmazdım. Zaten çalışmaya gerçekten de gücüm de yok. » (K-3) � «İlk önce maddi durum gelir. 2. sırada işinin devam edip etmeyeceğini düşünür insan. Çalışabilcek miyim? Kendinden emindir çalışmaktan ama işveren bunu çalıştırcak mı çalıştırmıcak mı yaştan dolayı? Bi de şu var devlet dahi ne diyor şeyin başındaki zat, emekli olmuş diyor, hala bi işte çalışıyor diyor. O da istemiyor. O istemiyorsa işyeri hayli istemez. Önce devlet isticek. İş saham çok ben seni çalıştırım dicek devlet kendi istemiyor ki. Herkes çalışmak ister. Şu an 60 ın üzerinde yüzde 80 e yakın kişiler park yerlerinde oturuyorlar. » (K 9)

Emeklilik Sonrası Çalışma Tablo 7: Katılımcıların Emeklilik Sonrası Çalışmaya İlişkin Görüşleri Tema f Emeklilik Sonrası Çalışmayı Düşünür Müsünüz? Katılımcılar Alt tema Çalışmayı Düşünenler Kodlar Ekonomik nedenler K-2, K-3, K-4, 3 Çalışma koşulları ile ilgili nedenler K-6, K-8, K-10 3 Emeklilikte sıkılmamak için K-7, K-9 2 K-1 1 K-5 1 Alt Tema Çalışmayı Düşünmeyenler Kodlar Sağlık sorunları Alt Tema Kararsız Kodlar Koşullara göre

Emeklilik sonrası çalışma hakkında görüşler � «Yani hayat şartları göz önüne alınarak yani, şey önyargılı değil de günümüzdeki emekli abilerimizden, ablalarımızdan, amcalarımızdan gördüğümüz kadarıyla çalışmaya devam. » (K-3) � «Çalışmayı düşünüyorum ama sağlığım yerinde olursa evde daha çok sıkılırım şimdi eşim çalışmıyor bende sinir oluyorum stres oluyorum hani burada stres sinir olmuyor burası benim evimden daha iyi sabah buraya geldim. Bir de oh diyorum rahat, akşam eve giderken huzurum kaçıyor. » (K-7) � «Çalışırım daha. Çalışmaya ben köyden geldim çünkü köylü çocuğuyum. Her işimi ben becerebilirim yani. Hepsini de yapabilirim. Bana çalış deseler gene çalışırım ben. » (K-6)

EMEKLİLERE İLİŞKİN BULGULAR Tablo 8: Emeklilerin Emeklilik Deneyimleri Tema f Emeklilik Deneyimi Katılımcılar Alt Tema Kodlar Çocuk veya toruna bakma E-1, E-4, E-3, E-9 4 Sosyalleşme E-2, E-4 2 Sağlık sorunları yaşama E-2, E-5 2 Maddi zorluklarla karşılaşma E-2 1 Hobilerle ilgilenme E-3, E-5, E-7 3 İbadet etme E-4, E-5 2 Ek iş yapma E-6 1

Emekliliğin Anlamı Nedir? � «Yani emeklilik yani, çalışmak da çok güzel. Emeklilik yani böyle herkes ah bi emekli olsam şöyle böyle. O emeklilik demek yani böyle bi yaşın ilerlediği için bazı hastalıklar ortaya çıkıyor. Ama normalde hani ben emekli olayım bi köşeye çekileyim gideyim tatil yapayım. O para yok zaten, değişen bi şey yok. Tabiki evde oturmak iyi ama böyle de evde boş yani kendimi yicekten alamıyorum yani, düşünebiliyor musun? Hiç durmadan canım sıkılıyor yani, bi şeyler yemiyim diye o kadar uğraşıyorum yani bi şeyle uğraşmak daha iyi yani. » (E-1) � «Ya özgürlük en azından iş korkusu yok yani, işten çıkarılma korkusu yok yani belli bi seviyede gelirin var, aylık gelirin belli. Çalışırken yani patronun iki dudağının arasındasın yani. » (E-4) � «Emeklilik bence özgürlük gibi bi şey. Ondan sonra ne bilim kimseden emir almıyosun kendi başına ne bilim biraz daha rahatlık hissediyosun yani. Çalışma aşamasındaki gibi değil yani. Ne bilim bi işe gitmiş olsam orda bi zorlukla karşılaşsan zorlukla karşılaşsam aa dersin çeker gidersin yani öyle bi şeyi var emekliliğin. Arkanda bi güç oluyor. » (E-5)

Emekliliğin Anlamı � «Valla önceleri çok sevinçliydik tabi. Ama şimdiler de bi şey yok yani. Ya en azından devlet memuru olmadığımız için kesin bi aylığımız var dedik. O da tabi aldığımız aylık belli. İlerleyen zamanlar da memnuniyetimiz kalktı. Aldığımız aylık yetmez oldu. » (E-5) �Valla emeklilik öbür tarafa bilet kesildi demektir. » (E-5)

EMEKLİLİK DENEYİMLERİ � «Hiçbir sorun olmadı günlük ev işlerini yaptım sonra işte çocuklar vardı konu komşu derken öyle sonra emeklilik oldu sonra hastalıklar oldu. Şu anda kendim de rahatsızım hastayım. » (E-2) � «Kadınlara dinlenme yok aslında ev işleri yapılmadan olmuyor. Ben diyorum zaten emekli olduk da biz hala emekli olamadık. Biz öldükten sonra emekli oluruz. » (E-2) � «Çocuk olunca pek boş vakit olmuyor mesela evin işini bazen yapmıyorum oturuyorum televizyona bakıyorum telefonumla oynuyorum diyorum ya arkadaşlarla cuma günü toplanıyoruz. Kur'an okuyoruz, Yasin okuyoruz. Toruna bakıyoruz, dışarıya çıkıyoruz. Bizim mahallede dışarıda komşularla oturuyoruz, öyle oturuyoruz, akşamüstü çıkıyoruz. Bazen eşim koyunları otlatmaya çıkarıyor. Onun yanına çıkıyorum hava iyi olursa» (E-3)

� «Valla onların işi gayet iyi. Ne deniyo onlara emekli olsa benim eşim burda emekli şeyleri oluyo davetleri oluyo, altın günleri oluyo onlara katılıyolar. Onların ki bizden daha iyi gibi geliyor Valla erkeklerde nasıl olur, giderse camiye gider gitmezse akşama kadar kahvede okey oynar. » (E-6) � «Ben şimdi napıyorum camiye gidiyorum, namazımı kılıyorum, ibadetimi yapıyorum. O şekilde yani hayatımızı devam ettiriyoruz ama çalışmaya ihtiyacın var mı, var. Daha yolun başındayız. » (E-5) � «Boyaya gidiyorum. Ayrıyetten iki tane daha büyük oğlum var. Onlar araba sanayide yıkama yeri açtık. Araba yıkama yeri orayı çalıştırıyoruz. Oraya gidiyorum onların yanına, boyaya olduğu zaman boyaya gidiyorum. O ayrı işte vaktimizi böyle geçiriyoz. Onlarla geçiniyoz. » (E 6)

Emeklilik Dönemi İhtiyaçları Tablo 9 : Emeklilerin Emeklilik Dönemi İhtiyaçları Tema Emeklilik Dönemi İhtiyaçları f Katılımcılar Alt Tema Kodlar Finansal ihtiyaçlar E-1, E-2, E-3, E-4, E-5, E-6, E-7, E-9 8 Sosyal destek ihtiyacı E-1, E-2, E-5, E-7 4

� «Ondan önce biz görüyoduk mesela emekli olanlar asgari ücretin üstünde maaş alıyordu emekliler. Bizi o cezbetti yani insanlarda ama şimdi asgari ücretin altında emekli maaşları. Bu da sıkıntı yani, çok büyük sıkıntı yani. Sonra emekliler çalışıyor. E napcak hırsızlık mı yapsın emekli? Mecbur yani karnını doyurmak zorunda, çoluğunu çocuğunu okutmak zorunda. Bugün ben de işsizim iş bulsam gitsem ben de çalışıcam. » (E-4) � «Yani maaşları belli aldığın maaş belli. Asgari ücret 2 bin lira emekli maaşı 1200 lira arada çok uçurum var yani. » (E-5) � «Üretimde kaç yıl çalıştım, dışarıyı görmeden, hapishane gibi yani. E yani bi dışarıya çıkıyom bi yarım saat yemek saati 10 dakka anca görüyorsun dışarıyı, tekrar çay içersen görüyorsun. Pencere vardı bi dışardan telleri görüyorsun, bi tane ağaç bi de dalı görüyorsun yani, hapishane gibi. Öyle çalıştık yani kaç sene. Şu an çocuklarım sıkıntı çekmesin diye çalışmak istiyorum ama para olmadığı için de gitsem şey yapamıyorsun. Mesela herkes bi yerlere gidiyo kahvaltıya gidiyo ya da bi yemek yemeğe gidiyo değişiklik olsun diye benim hiç öyle bi alışkanlığım yok. Neden çünkü yetmediği için çünkü ben ona verceğim parayı daha evde bir kaç gün daha yemek yaparım, daha iyi yemek yaparım diye gitmiyorum mesela. Ama çoğu istediği yere gidiyor, tatilini yapıyor, geziyor öyle imkanlar sunsalar daha iyi olur yani. » (E-1)

Türkiye’de «Emekli» Olmak � «Emekli oldun mu ihtiyar diyolar insana. » (E-6) � «Türkiye'de emeklilik 60 yaşında diyorlar şimdi ben de tam olarak bilmiyorum ama ablacığım biz tekstillerde çalışırken şimdi gerçi mesailer yok ama zamanında bizim çalıştığımız zamanlarda mesela 30 yıl çalışıp emekli olduktan sonra mesaileri 60 yıl buluyordu zaten. O kadar korkunç durumdaydı yani onun için onları da göz önüne almadılar emeklilik şeylerin ayarlarken yani. Dış ülkelerde 60 yaş değil ama 5 saat çalışma 6 saat çalışıyor evinde ama bizim Türkiye'de öyle değil günde 16 saat günde 20 saat çalıştığımızı biliyoruz aralıksız. » (E-2)

� «Ben biz bu şeye çok karşıyım. Çünkü aynı mesela ben çalışmışım 5300 gün ben alıyorum bin lira benim ablamda çalıştı 5300 gün o alıyo 1600 lira aramızda mesela 500 lira fark var. » (E-10) � «Ya şimdi Türkiye’deki emeklilik sistemi, bizimkiler, yani bizim ilk başladığımız sigorta dönemindeki gibi olmamalı. Yani 25 i tamamla emekli ol 45 yaşında ben sayısal olarak kısmını söylemiyorum normal şartlarda insanlar emekli oluyo ve gene çalışmaya başlıyor. » (E -1) � «Şöyle bi şey de var. Türkiye’de standartları yok. Orda yaşınıza göre sizi belli bir şeye kaydırabiliyorlar ama Türkiye’de öyle bi şey yapma şansınız yok ki. Atıyorum 70 yaşına kadar verimi azalmış şu işe geçersin yaşına uygun değil, öyle bi şansın yok ki. Direk kapının önüne konuyorsunuz. Öyle bi şeyiniz olmuyor. » (E-2)

Emeklilik Sonrası Çalışanlar � «Tabi bazıları hani çok kıskananlar oluyo hani emekli oluyorsun çok böyle nasıl desem ortamda çalışması çok zordu. Bazen vurdumduymaza gelirdim. Mesela bazıları derdi ya adam açgözlü yani, doymuyor. Gene çalışıyor derdi. o kadar laf söyleyen olurdu ki yani her gün birinden laf diyorduk yani. » (E-1) � «Ya işte ne güzel emekli oldun yan gel yat. Keşke bende olsaydım öyle böyle ama olmuyo onların dediği gibi olmuyo yani. Emekli oldun niye çalışıyosun diyolar. Doymuyomun diyolar. Nere götürcen diyolar. Sanki para varda biz götürcez. » (E-5)

BEKLENTİ VE GERÇEKLER � «Emekli olmadan önce çalışırken benim bi ablam var eşimin ablası. O turlara gidiyor onlan turlara gitmek istiyodum. Hani gezmek istiyodum. Gezemiyosun ya çalışırken kısıtlı zamanın var. Evin işi var. Ben çalışırken inan hem 3 çocuğumu büyüttüm. İşten geldiğim an çantamı omzumu attığım an hemen mutfağa girerdim. Hiç mutfaktan yemeğimi yapardım akşama yemeğim her şeyim hazır olurdu öyle büyüttüm. Hiç ben hazır bi yemeğin üstüne gitmedim. Hiç bana kimse hazır yemek yedirmedi. Hep ben kendim. Kendi gücümle çalıştım yani yaptım. O yüzden hayallerim vardı. » (E-8) � «Şimdi bak emekli ben kendimden pay biçeyim. Ben kendimden konuşayım başkasıyla ilgilenmeyeyim çünkü evi vardır köylüdür, tarlası vardır, kiralık yeri vardır. Bende bunlardan bi şey kalmadı. Oğlumun üstünde, torunumun üstünde olan evde oturuyorum. Bir tek emekli maaşım var. Başka bir yerden bir kuruş gelirim yok. Aybaşına hanım marketlerden o takip eder, indirime ucuza onunla gıdım denk getirir. Ev kirası vermemek suretiyle. Ben asgari ücretten 500 lira fazla emekliliğim. Şimdi geri kaldı. 40 yıldır emekliyim. » (E-7)

SONUÇ �BEKLENTİLER VE GERÇEKLER… �Emeklilikte Yoksulluk Riski �Emeklilik sonrası yeniden çalışma yaşamına girme- Köprü İstihdam �Dışlanma �Yaşa dayalı ayrımcılık

Öneriler �Emekli aylıklarının arttırılması �Tamamlayıcı Emeklilik imkanlarının sunulması �Devlet teşviki �Bireysel emeklilik şirketlerinin ürünleri bu gruplara göre çeşitlendirmesi �Borçluluk oranlarının azaltılması �Finansal okur yazarlığın arttırılması �Sosyalleşme imkanlarının geliştirilmesi �Gezi ve sosyal aktivite imkanlarının sunulması

�DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ…