Matematikafanlar ichra shox uning sirlaridan bolingiz ogoh Qori

“Matematikafanlar ichra shox, uning sirlaridan bo’lingiz ogoh” (Qori Niyoziy)

AFIDUMining matematika fani o’qituvchisi Botirova Feruzaning “Ko’phadlar ustida to’rt arifmetik amallarni yechish” mavzisida tayyorlagan bir soatlik dars ishlanmasi.

Mavzu: Ko’phadlar ustida to’rt amalga doir mashqlarni yechish

DARSNING MAQSADLARI: Talimiy – o’quvchilarni ko’phadlarning ustida bajariladigan to’rt amalga doir mashqlarni bajarish metodikasi bilan tanishtirish; Tarbiyaviy –o’quvchilarda o’zaro hurmatni, Ona Vatanga muhabbat tuyg’ularini shakllantirish; Rivojlantiruvchi- o’quvchilarda mustaqil fikrlashni, matematik dunyoqarashni kengaytirish.

Ko’phadlarni qo’shish va ayirish Ko’phadni birhadga ko’paytirish Darsda o’quvchilar egallashlari lozim bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalar Ko’phadni ko’phadga ko’paytirish Ko’phadni birhad va ko’phadga bo’lish

DARSNING BOSQICHLARI, FOYDALANISHGA TAVSIYA ETILADIGAN USUL VA VAQT TAQSIMOTI Darsning bosqichlari Foydalanishga tavsiya etiladigan usul Vaqt taqsimoti 1 Tashkiliy qism 2 2 O’tilgan mavzuni mustahkamlash “Sherigini top” metodi, savoljavob. 10 3 Yangi mavzuning bayoni Ma’ruza, misollar namunasi 15 4 Yangi mavzuni mustahkamlash “Baliq skeleti” metodi 10 5 Darsga yakun yasash va baholash “Test” metodi 5 6 Uyga vazifa Mustaqil ish 3

“SHERIGINI TOP” METODI Birhad nima? Son va harfiy ko’paytuvchilar ko’paytmasidan iborat algebraik ifoda birhad deyiladi Ko’phadlar nima? Birhadlarni qanday ko’paytirish mumkin? Masalani yechish jarayonida o’xshash birhadlar algebraik yig’indisini bitta birhad bilan almashtirish Bir nechta birhadlarning algebraik yig’indisi ko’phad deyiladi Birhadlarni ko’paytirish natijasida yana birhad hosil bo’ladi O’xshash hadlarni ixchamlash deganda nimani tushunasiz?

Birhad nima? Ko’phadlar nima? Masalani yechish jarayonida o’xshash birhadlar algebraik yig’indisini bitta birhad bilan almashtiriladi Birhadlarni ko’paytirish natijasida yana birhad hosil bo’ladi Son va harfiy ko’paytuvchilar ko’paytmasidan iborat algebraik ifoda birhad deyiladi Birhadlarni qanday ko’paytirish mumkin? Bir nechta birhadlarning algebraik yig’indisi ko’phad deyiladi O’xshash hadlarni ixchamlash deganda nimani tushunasiz?

Bir nechta birhadning algebraik yig’indisi ko’phad deyiladi. Ko’phadni tashkil etuvchi birhadlar shu ko’phadning hadlari deyiladi. Bir nechta ko’phadlarni qo’shish va ayirish natijasida yana ko’phad hosil bo’ladi. Bir nechta ko’phadning algebraik yig’indisini standart shakldagi ko’phad ko’rinishida yozish uchun qavslarni ochish va o’xshash hadlarni ixchamlash kerak. Ba’zi ko’phadlarning yig’indisi yoki ayirmasini sonlarni qo’shish va ayirishga “ustun” usulida topish qulay bo’ladi. Bunda o’xshash hadlar birining ostiga ikkinchisi turadigan qilib yoziladi, masalan

1 - misol a) (2 n² - m²) – (n²-m²+3 q²)=2 n²-m²-n²+m² 3 q²=n²-3 q². b) (3 ab-4 bc) +(bc-ab)-(ac-3 bc)=3 ab-4 bc+bc-abac+3 bc=2 ab-ac. a) 5 a-4 bc+3 ac + 3 bc-7 ac _______ 5 a - bc-4 ac 2 - misol b) 5 abc-2 ab+4 ac-bc - 3 abc-3 ab-ac+3 bc _________ 2 abc+ab+5 ac-4 bc

Ko’phadni ko’phadga ko’paytirish uchun ko’phadning har bir hadini shu bir hadga ko’paytirish va hosil bo’lgan ko’paytmalarni qo’shish kerak. Ko’phadni birhadga ko’paytirish natijasida yana ko’phad hosil bo’ladi. Hosil bo’lgan ko’phadni uning barcha hadlarini standart shaklda yozib soddalashtirish kerak. 3 -misol. (-3 ab+2 a²-4 b²)(-½ab)=3/2 a²b²a³b+2 ab³

Ko’phadni ko’phadga ko’paytirish uchun birinchi ko’phadning har bir hadini ikkinchi ko’phadning har bir hadiga ko’paytirish va hosil bo’lgan ko’paytmalarni qo’shish kerak. 4 -misol. (2 a-4 b+3 c)(5 b-c)=10 ab-2 ac 20 b²+4 bc+15 bc-3 c²=10 ab-2 ac-20 b²+19 bc 3 c

Ko’phadni birhadga bo’lish uchun ko’phadning har bir hadini shu birhadga bo’lish va hosil bo’lgan natijalarni qo’shish kerak. Ko’phadni birhadga bo’lishda harflar bo’luvchi nolga teng bo’lmaydigan qiymatlarni qabul qiladi, deb faraz qilinadi. 5 -misol. (9 a³b²-3 a²b³+a²b²)÷(3 a²b²)=(9 a³b²)÷(3 a²b²)+(- 3 a²b³) ÷(3 a²b²)+(a²b²)÷(3 a²b²)=3 a-b+1/3.

² x -(4 ² x 3 ²- a 3 *( ) b 2 a (3 b ² ³ b a 4 5 m 5 ( ÷ ) / 4 - 3 ²- - x ² - 2 y a 3 1 9 a ²- b 3 - ² b 5 m 7 ( m 2 ( )² n +2 ) b a a 5 / Arifmetik amallar 3 b ²+ 2 n ² 8 a ( + +5 ) y +2 _ ) b 4 b ² Ko’phad a) ) ² n

Darsga yakun yasash va baholash: Topshiriq: Testni yeching va kalit so’zni toping!

TEST: 1. Ifodani qiymatini toping: (3 a-4 b)+(2 a+5 b) bunda a=5; b=15; A) 10 B) 20 S) -10 D)-20 2. ko’paytmani toping: 5*(4 a+5 b)-3*(5 a+8 b) bunda a=6; b=-5; A) 16 B) 25 S)24 D)15 3. Ifodani soddalashtiring va qiymatini toping: (a+1)*(a-1) bunda a=4; A) 1 B) 16 S)15 D)-1 4. Bo’lishni bajaring va qiymatini toping: (a²-b²)÷(a+b) bunda a=9; b=2; A) 7 B)9 S)11 D)-7 5. Ifodani qiymatini toping: (2 a+b)+(3 b-a) bunda a= -15; b=4; A) -1 B)-30 S)1 D)16 6. Ko’paytirishni bajaring va qiymatini toping: 4 a*1/16*a²b²c bunda a=4; b=1/4; c=3; A)-3 B) 3 S) 1/3 D) -1/3

TEST: 1. Ifodani qiymatini toping: (3 a-4 b)+(2 a+5 b) bunda a=5; b=15; A) 10 B) 20 S) -10 D)-20 2. ko’paytmani toping: 5*(4 a+5 b)-3*(5 a+8 b) bunda a=6; b=-5; A) 16 B) 25 S)24 D)15 3. Ifodani soddalashtiring va qiymatini toping: (a+1)*(a-1) bunda a=4; A) 1 B) 16 S)15 D)-1 4. Bo’lishni bajaring va qiymatini toping: (a²-b²)÷(a+b) bunda a=9; b=2; A) 7 B)9 S)11 D)-7 5. Ifodani qiymatini toping: (2 a+b)+(3 b-a) bunda a= -15; b=4; A) -1 B)-30 S)1 D)16 6. Ko’paytirishni bajaring va qiymatini toping: 4 a*1/16*a²b²c bunda a=4; b=1/4; c=3; A)-3 B) 3 S) 1/3 D) -1/3 K O’ P HAD

Uyga vazifa : Mavzuga doir misollar yechish.

E’TIBORING IZ UCHUN RAXMAT!