MASOVNI MEDIJI I KOMUNIKACIJE I MASOVNI MEDIJI I

MASOVNI MEDIJI I KOMUNIKACIJE I

MASOVNI MEDIJI I KOMUNIKACIJE n n n Međusobna povezanost sveta u jedinstvenom informacijskom poretku Međunarodni karakter modernih komunikacija (uticaj globalizacije i interneta) Značajne promene poslednjih decenija u proizvodnji, distribuciji i korišćenju informacija Sve izraženije međusobno preplitanje sredstava komunikacije (štampa, televizija, film) Promene načina organizacije i delovanja sredstava komunikacije: čitanje novina online (na računaru ili mobilnim telefonima), satelitski TV programi Internet u središtu komunikacijske revolucije - (uskoro jedini posrednik u prenosu informacija, zabave, reklamiranje i trgovine do publike)?

MASOVNI MEDIJI I KOMUNIKACIJE n n n Masovni mediji (masovne komunikacije, sredstva masovnog opštenja) Vidovi masovnih medija: TV, novine, filmovi, časopisi, radio, reklamni oglasi, video igre, CD. . . Masovni karakter: dopiru do velikog broja ljudi (publike) Samo delimično tačno poistovećivanje masovnih medija sa zabavom: masovne komunikacije utiču u velikoj meri na naše društvene aktivnosti Snažan uticaj novina ili televizije na naše obrasce mišljenja i javno mnenje u celini Masovni mediji kao instrumenti pristupa znanju u našim svakodnevnim aktivnostima

NOVINE n n n n Poreklo modernih novina: pamfleti i leci iz 18. veka Dnevno izlaženje i povećanje čitalačke publike krajem 19. veka SAD postojbina jeftine dnevne štampe Prve uticajne dnevne novine: The New York Times i The Times (London) Znatan politički uticaj Smanjenje uticaja dnevnih novina pojavom radija, filma i televizije Uticaj online izdanja na prodaju štampanih izdanja

TELEVIZIJA n n n Uz internet, sve veći uticaj televizije kao najvažniji događaj u razvoju medija poslednjih decenija Uz postojeće trendove, deca će uskoro provoditi više vremena pred televizorom nego u bilo kojoj drugoj aktivnosti (izuzev spavanja) V. Britanija: televizor uključen između pet i šest sati dnevno Stariji od četiri godine gledaju TV 24 časa nedeljno u proseku Stariji više vremena provode uz televizor, žene više nego muškarci

DRŽAVNA TELEVIZIJA n n n n Neposredno upravljanje televizijskim kućama od strane države u većini zemalja BBC u državnom vlasništvu (finansiranje putem pretplate od strane domaćinstava koja imaju televizor) Učestalost i trajanje reklamnih poruka regulisani zakonom: do 6 minuta u jednom satu programa SAD: tri vodeće komercijalne mreže ABC, CBS i NBC (“velika trojka” ili The Big Three) Danas se često dodaje i FOX (“velika četvorka”) Reklame ograničene na 9, 5 minuta u udarno vreme (Prime Time) i 16 minuta van udarnog vremena Promene pod uticajem rasta učešća satelitskih i kablovskih televizija

GLOBALNA TELEVIZIJA n n n Uticaj političkih i tehnoloških promena poslednjih decenija na globalizaciju TV programa Pad socijalizma u Istočnoj Evropi i SSSR, demokratizacija u Africi i Aziji – sve veći broj TV kanala – povećanja tražnja za novim TV programima Slabija domaća produkcija i okretanje TV programima iz uvoza Liberalizacija propisa o emitovanju TV programa – prodor stranih medijskih kuća na ranije zatvorena tržišta Širenje satelitske i kablovske televizije Sve veći prodor TV programa izvan granica nacionalne države

UTICAJ TELEVIZIJE n n n Brojna istraživanja karaktera i stepena uticaja televizije na ljude Najviše istraživan uticaj TV programa na decu (zbog sve dužeg vremena koje provode ispred televizora i perioda socijalizacije) Najčešće proučavani uticaj televizije na stepen nasilja i kriminala u društvu i priroda televizijskih vesti

TELEVIZIJA I NASILJE n n n Najiscrpnija istraživanja Gerbnera i saradnika programa američkih televizija nakon 1967. godine Klasifikovanje broja i učestalosti scena nasilja u različitim vrstama programa Određenje nasilja u istraživanju: pretnja ili upotreba fizičke sile koja za posledicu ima povredu ili smrt Dramski programi “nasilnički”: 80% emisija sadržalo scene nasilja ili 7, 5 scena nasilja po jednom satu programa Emisije za decu sa još češćim scenama nasilja ali uz ređe prikazivanje scena ubistava Crtani filmovi sa više nasilja od svih drugih vrsta programa

TELEVIZIJA I NASILJE n n n Da li prikazivanje nasilja utiče na ponašanje gledalaca? Anderson: analiza studija između 1956. i 1976. o uticaju televizije na sklonost dece agresiji Blizu ¾ istraživanja smatra da veza postoji, u 20% nejasni zaključci, u 3% stav da gledanje nasilja smanjuje agresivnost Velike razlike između studija u pogledu metodologije, jačine veze nasilja i gledanja televizije i načina definisanja agresivnosti Česte teme pravde i osvete u krimi dramama i crtaćima Mnogo češće kriminalci odgovaraju pred zakonom u kriminalističkim dramama nego u stvarnom životu

TELEVIZIJA I NASILJE n n n Zaključak: nasilje na televiziji ne mora dovesti do sličnih obrazaca ponašanja gledalaca – moguć veći uticaj moralnih pouka emisija Hodž i Trip: reakcija dece na gledanje programa pre tumačenje ili “čitanje” onoga šta vide nego puko registrovanje sadržaja Zanemarena složenost mentalnih procesa kod dece u istraživanjima Gledanje TV nije intelektualna aktivnost nižeg nivoa nego “čitanje” i povezivanje sa drugim sistemima značenja I mala deca znaju da je nasilje na TV samo “kobajagi” Ne određuje viđeno nasilje ponašanje nego ukupan pogled na svet unutar kojeg se ono prikazuje i “čita”

TELEVIZIJA I ŽANR n Prikazivanje različitih emisija u televizijskom programu n Važnost pojma žanra za analizu strukture TV programa (kategorizacija programa) n Pravila žanra: “sapunice” u kućnom ambijentu, vestern filmovi – SAD krajem 19. veka, “sitkomi” n Određena očekivanja od žanra – npr. detektivske serije i filmovi (napetost, misterioznost, nepredvidivost)

“SAPUNICE” n n n Najpopularnije tv emisije – niskobudžetske serije koje prikazuju način života srednje klase Neprekidno odvijanje (nužno redovno praćenje) Različita objašnjenja popularnosti “sapunica”: način da se pobegne iz realnosti nezanimljivog i monotonog načina života (naročito za žene)? No, i sami likovi u serijama imaju brojne probleme u životu Izvesnije objašnjenje: “sapunice” prikazuju univerzalna svojstva ličnog i emocionalnog života (dileme svakog od nas) Podsticanje gledalaca na kreativnije razmišljanje o sopstvenom životu

RANE TEORIJE O MEDIJIMA n n n Komunikacija: prenos informacija od jednog pojedinca do drugog ili od jedne grupe do druge, bilo govorom ili putem masovnih medija Prvi uticajni teoretičari medija: kanadski autori Harold Inis i Maršal Mekluan Inis: snažan uticaj medija na organizaciju društva Mekluan: “medij je poruka” (priroda medija više utiče na društvo nego poruke ili sadržaji u medijima) Primer razlike televizije i knjige (štampanih medija) Nastajanje globalnog sela zahvaljujući elektronskim medijima (ljudi iz celog sveta gledaju događaje na vestima i zajednički učestvuju u njima)

JIRGEN HABERMAS: JAVNA SFERA n n n Pripadnost frankfurtskoj školi: inspiracija u Marksovim idejama i radovima ali uz nužno osavremenjavanje (zapostavljen uticaj kulture kod Marksa) Frankfurtska škola: izučavanje “industrije kulture” ili zabave (film, TV, popularna muzika, radio, dnevna i nedeljna štampa) Uticaj širenja industrije kulture na smanjenje sposobnosti pojedinaca da kritički i nezavisno razmišljaju Habermas: proučavanje razvoja medija od ranog 18. veka do danas (pojava i propast “javne sfere”) Javna sfera: arena u kojoj se odvija javna rasprava i stvaraju mišljenja o pitanjima od opšteg značaja

JIRGEN HABERMAS: JAVNA SFERA n n n Pojavljivanje javne sfere u salonima i kafanama Londona, Pariza i drugih evropskih gradova Rasprave o društvenim pitanjima – inspiracija često leci i novine Ključna mesta za rani razvoj demokratije – mogućnost rešavanja političkih problema javnim diskusijama Danas: gušenje demokratske rasprave širenjem industrije kulture – javna sfera kao obična varka Politički procesi ograničeni na parlament i medije, prevaga komercijalnih nad javnim interesima u društvu Stvaranje javnog mnenja ne na osnovu racionalne rasprave nego na osnovu manipulacije i kontrole – kao kod reklamiranja

BODRIJAR: SVET HIPERREALNOSTI n n n n Postmodernista Žan Bodrijar: među najuticajnijim teoretičarima medija danas Pod uticajem ideja Inisa i Mekluana Potpuno drugačije i dublje delovanje modernih masovnih medija nego bilo koje druge tehnologije Masovni mediji (pogotovo elektronski poput televizije) menjaju i samu prirodu naših života Televizija ne samo da predstavlja, prikazuje svet nego i sve više određuje kakav je svet u kojem živimo Primer suđenja O Džej Simpsonu 1994 -1995. godine u SAD Suđenje kao primer onog što Bodrijar naziva hiperrealnost

BODRIJAR: SVET HIPERREALNOSTI n n n n Više ne postoji “realnost” (samo suđenje tj. događaji u sudnici) nego TV prenosi kao nova realnost za milione ljudi širom sveta “Rat u Zalivu se ne može desiti” i “Rat u Zalivu se nije desio” Tipičan rat za doba medija, televizijski spektakl Stvaranje nove realnosti u vreme sveprisutnosti medija Hiperrealnost – preplitanje ponašanja ljudi i medijskih slika i prizora Svet hipperrealnosti sačinjen od simulakruma – slika koje svoje značenje dobijaju isključivo od drugih slika i nemaju uporište u spoljašnjoj realnosti Primer pojavljivanja političara na TV i uspeha na izborima

DŽON TOMPSON: MEDIJI I MODERNO DRUŠTVO n n n n Uticaj nekih ideja Habermasa na Džona Tompsona Analiza odnosa medija i razvoja industrijskih društava Stav o odlučujućoj ulozi medija u razvoju modernih institucija Zapostavljen značaj medija za moderno društvo u delima klasika sociologije Kritika ideja Habermasa, Frankfurtske škole i Bodrijara Previše negativan odnos Frankfurtske škole prema industriji kulture Prema Tompsonu, savremeni mediji nam ne uskraćuju mogućnost kritičkog promišljanja i nismo samo pasivni primaoci medijske poruke (kao što ističe Habermas)

DŽON TOMPSON: MEDIJI I MODERNO DRUŠTVO n 1. 2. 3. n n Tri tipa interakcija prema Tompsonu: Interakcija licem u lice: znaci koje koriste pojedinci da bi shvatili šta drugi govore Posredovana interakcija: upotreba medijske tehnologije i prostiranje u vremenu i prostoru – neposredna interakcija pojedinaca ali van konteksta svakodnevnih interakcija licem u lice Posredovana kvazi interakcija: vrsta društvenih odnosa koju stvaraju mediji – prostiranje kroz prostor i vreme ali bez neposredne komunikacije pojedinaca Posredovana kvazi interakcija monološka po karakteru Primer TV programa kao jednosmernog oblika komunikacije

DŽON TOMPSON: MEDIJI I MODERNO DRUŠTVO n Bodrijar: treći tip interakcije dominira nad prvim i drugim n Tompson: sve tri vrste interakcije se prepliću u našim životima n Promena ravnoteže između javne i privatne sfere u našim životima pod uticajem masovnih medija n Suprotno Habermasu, stav Tompsona da javnoj sferi danas pripada mnogo više stvari nego pre (što izaziva rasprave i nesuglasice)

IDEOLOGIJA I MEDIJI n n n n Povezanost medija i ideologije u društvu Ideologija: uticaj ideja na verovanja i ponašanja ljudi Pojam ideologije: francuski pisac Destit Detrasi krajem 18. veka – “nauka o idejama” Marks: ideologija kao lažna, iskrivljena svest Moćne grupe kontrolišu vladajuće ideje koje služe za opravdanje njihovog položaja Ideološki karakter religije: učenje siromašnih da budu zadovoljni onim što imaju Zadatak istraživača društva: razotkrivanje ideologije kako bi manje moćni shvatili svoj društveni položaj i delovali u pravcu njegovog poboljšanja

IDEOLOGIJA I MEDIJI n Tompson: Detrasijevo shvatanje ideologije neutralno, Marksovo kritičko n Zagovaranje kritičkog pojma ideologije: povezuje ideologiju sa moći i interesima vladajućih grupa n Širenje dometa ideologije u savremenim društvima od strane masovnih medija n Dosezanje ideologije do masovne publike na osnovima “kvazi interakcije” (publika ne može neposredno da odgovori na poruku)