MANYETZMA MIKNATISIN BULUNUU Sylenceye gre M 800l yllarda

MANYETİZMA

MIKNATISIN BULUNUŞU § Söylenceye göre M. Ö 800’lü yıllarda Magnes adlı bir çoban sürülerini otlatırken ayakkabılarındaki demir süslerin kayaçlar tarafından çekildiğini hissetmiştir. Magnes bunu o günlerde doğaüstü bir olay olarak yorumlamıştır. Daha sonra yapılan bilimsel araştırmalarda gerçek ortaya çıkmıştır.

Mıknatıs Demiri Çeker Tahtayı Çekmez § Demir , nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelliği gösteren maddelere mıknatıs denir. § Mıknatısın çektiği maddelere manyetik maddeler denir. Çekmediği maddelere ise manyetik olmayan maddeler denir. § Örneğin; plastik, kağıt, silgi, porselen, tahta, alüminyum, bakır, sünger vb.

§ Mıknatıslar doğal ve yapay mıknatıs olmak üzere ikiye ayrılır.

Mıknatısın Kutupları § Bir çubuk mıknatısın çekim kuvvetinin en fazla olduğu kısımlar uç kısımlarıdır. Mıknatısın bu uç kısımlarına mıknatısın kutupları denir. § Bütün mıknatısların kuzey ve güney olmak üzere iki kutbu vardır. S N

Soru 1 Şekildeki mıknatısın d uzaklığındaki demir tozlarını çektiği d’den büyük uzaklıktaki demir tozlarınıçekmediği gözleniyor. Bu deneyle aşağıdaki sonuçlardan hangisine varılabilir? d

A)Mıknatıs her maddeyi çekmez B)Mıknatıs d den büyük mesafelerde demir tozlarına bir kuvvet etkilemez. C)Mıknatısın d den büyük mesafelerde demir tozlarına etki ettiği magnetik kuvvetyer çekimi kuvvetinden küçüktür. D)Çubuk mıknatısın magnetik alan kuvvet çizgileriaynı merkezli çember şeklindedir.

MANYETİK KUVVET § Mıknatısın çekim kuvvetine manyetik kuvvet denir. Manyetik kuvvet mıknatısa yaklaştıkça artar; uzaklaştıkça azalır. § Aynı kutuplar birbirini iter, zıt kutuplar birbirini çeker.

Not: Bir çubuk mıknatıs ne kadar küçük parçalara bölünse de tek kutuplu mıknatıs elde edilemez. § Yapılan araştırmalar mıknatısın yapısında aynı yönelmiş atom gruplarından oluşan bölgecik(domain) adı verilen yapılar bulunduğunu göstermiştir. Diziliş bozulduğunda mıknatıs özelliğini kaybeder.

Mıknatısın Manyetik Alanı § Her mıknatısın çevresinde çekim kuvveti uyguladığı bir manyetik alan oluşturur. § Manyetik alan kuvvet çizgileri mıknatısın dışında N kutbundan S kutbuna doğrudur § Mıknatısın içinde ise S kutbundan N kutbuna doğrudur.

Soru 2 § Bir mıknatısın üzeri ne kareli kağıt koyup Kağıt üzerine demir tozları döken Musa hangi bölgede manyetik alan çizgilerinin en seyrek olduğunu görür? A)I B)II C)III D)IV II I IV

Yerküre ve Manyetik Alan § İç çekirdek katı yapılı olup demir ve nikel içerir. Son derece sıcaktır. § Dış çekirdek ergimiş metallerden oluşur. Dünya döndükçe bu kütlede yavaş döner yerkürenin manyetik alanını oluşturur.

Magnetosfer § 1600 yılında İngiliz bilim adamı William Gilbert Dünya’nın dev bir mıknatıs olduğunu söylemiştir. § Yerkürenin manyetik alanının etkisini gösterebildiği bölgeye magnetosfer denir.

§ Yerin manyetik alanı uzaydan ve Güneş’ten gelen yüklü parçacıkları yerküreden uzaklaştırır. § Bazen kutuplardan atmosfere giren yüklü parçacıklar havadaki taneciklerle çarpıştığında renkli ve parlak ışıklar çıkar. Kutup bölgelerinde oluşan bu ışıklara AURORA denir.

Yerkürenin coğrafi kutupları ile manyetik alanın kutupları tam olarak çakışmaz. Yerkürenin coğrafik kutbu ile manyetik kutbu arasındaki açıya sapma açısı denir.

Daimi ve Geçici Mıknatıs Nedir? § Daimi Mıknatıs: Mıknatıslık özelliğini uzun süre taşıyan mıknatıslara denir. § Alüminyum, nikel, kobalt karışımından elde edilen mıknatısa alniko adı verilir ve bu mıknatıs kalıcı mıknatıs özelliği gösterir. § Çelik mıknatıs özelliğini zor kazanır ve zor kaybeder.

§ Geçici Mıknatıs: Kısa süreli olarak mıknatıslık özelliği gösteren mıknatıslara denir. Örneğin demir bu tür maddelere örnektir.

Mıknatıs Etkisinin Ortamdan Geçişi § Mıknatısın çevresinde oluşan manyetik alan boşluk dahil her ortamdan geçer.

Mıknatıslanma Yöntemleri Nelerdir? § 1. Sürtünme ile Mıknatıslanma § Bir demir çubuğa, şekildeki gibi mıknatısın her defasında aynı kutbu aynı yönlü sürtülürse, mıknatısın ilk sürtülen uç kısmı mıknatısla aynı kutuplu olacak şekilde demir çubuk geçici olarak mıknatıslanır.

Soru 3 Yasemin bir demir çiviyi mıknatısın aynı kutbuna 20 -25 kez sürtüyor. Hemen sonra demir çiviyi toplu iğnelere yaklaştırdığında, iğnelerin bir kısmı çiviye yapışıyor. Fakat bir gün sonra aynı çiviyi iğnelere yaklaştırdığında çivinin iğneleri çekmediğini görüyor. Buna göre Yasemin aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşamaz? A)Demir manyetik bir maddedir. B)Demir kalıcı mıknatıs özelliği gösterir. C)Demir sürtünme ile mıknatıslanabilir. D)Demir çivi geçici mıknatıslık özelliği gösterir.

2. Dokunma ile Mıknatıslanma § Mıknatısa dokundurulan demir parçalarını mıknatıs tutar. § Çünkü demir parçası mıknatısın dokunduğu kutupla zıt kutuplanır ve onu çeker. Demir parçaları uç uca eklenirse, her bir uç bir öncekine göre zıt kutuplanır.

3. Etki ile Mıknatıslanma § Mıknatısın manyetik alanı içine konulan demir parçaları geçici olarak mıknatıslık özelliği kazanır. Şekilde demir parçasına mıknatısın S kutbu yaklaştırılırsa, demirin S ye yakın olan kısmı N, diğer tarafı ise S kutbu olur.

4. Elektrik akımıyla Mıknatıslanma § Bir demir çivi üzerine izoleli tel sarılıp tele akım verilirse, demir çivi mıknatıs özelliği kazanır. Buna elektro mıknatıs denir.

Mıknatısların Özelliğini Kaybetmesi § Bir mıknatısın özelliği aşağıdaki durumlarda kaybolur: § Isıtıldığında § Çekiçle vurulduğunda § Yere hızlı bir şekilde çarptığında § Bütün bu durumlarda mıknatısın atomik gruplardan oluşan bölgeciklerin düzeni bozulur ve mıknatıs özelliğini kaybeder.