Mantiq insonning aqlida mavjud bolgan tushunchalardan u hosil

Mantiq insonning aqlida mavjud bo`lgan tushunchalardan u hosil qilmoqchi bo`lgan tushunchalarga o`tish usullarini o`rganuvchi fandir. (Ibn Sino).

ARGUMENTLASH VA BILIMLAR TARAQQIYOTINING MANTIQIY SHAKLLARI REJA 1. Argumentlash va ishonch –e`tiqodning shakllanishi. 2. Isbotlash va uning strukturasi. 3. Rad etish va uning usullari

MAVZUNING TAYANCH TUSHUNCHALARI § § § Isbotlash, rad etish tezis Argument isbotlash usuli

ARGUMENTLASH Lotincha “argumentum” so`zidan olingan bo`lib, “asos”, “dalil” degan ma`nolarni anglatadi. ARGUMENTLASH deganda muayyan bir fikrni isbotlash yoki rad etish jarayonini o`z ichiga olgan fikr yuritish jarayoni nazarda tutiladi.

ARGUMENTLASH Asoslangan chin bilimlarni hosil qilish usuli hisoblanadi. Fikrlar chinligini asoslashning mantiqiy usullarini o`rganuvchi mantiq fanining maxsus bo`limi argumentlash nazariyasi deyiladi. ARGUMENTLASH deganda avvalo fikrning chinligini asoslash, dalillash nazarda tutiladi va bu mantiqda isbot tushunchasi orqali ifodalanadi. Dalillash jarayonidafikrlashga nisbatan qo`yiladigan eng muhim talablardan biri, yetarli asosga ega bo`lishdir. Asosli fikr yuritish inson tafakkurining eng muhim xislati bo`lib hisoblanadi va mantiq qoidalariga bo`ysunadi.

1. 2. 3. ARGUMENTLAR TURLI KO`RINISHDA BO`LISHI MUMKIN Aniqlangan, tekshirilgan dalil yoki dalillar. Bu dalillar xilma-xil usullar bilan olinishi mumkin. U yoki bu hodisa haqidagi fanda bayon etilgan umumlashma fikrlar. Aksiomalar. ISBOTLASH TEZIS –isbotlanishi lozim bo`lgan fikr yoki mulohaza Isbotlash mantiqiy usulining mohiyatini quyidagi savollar orqali ifodalash mumkin: Nimani isbotlash lozim? Nima bilan isbotlash mumkin? Qanday, qaysi yo`l bilan isbotlash mumkin.

ARGUMENTLASH 2 usulda namoyon bo`ladi: 1 usul Nazariyalar, ta`limotlar, ilmiy bilimlarga nisbatan, dalillash (asoslash), isbot va raddiya shaklida 2 usul Kundalik hayot jarayonida fikrlar hayotiy faktlar orqali tasdiqlanadi yoki ularga shubha bildirish nazarda tutiladi. 93

ISBOTLASH Deganda avvaldan tekshirilib, chinligi aniqlangan fikr orqali bir fikrning chinligini aniqlash nazarda tutiladi. ISBOTLASH-to`g`ri fikrning eng umumiy xususiyati hisoblanadi ISBOTLASH TEZIS –isbotlanishi lozim bo`lgan fikr yoki mulohaza Isbotlash mantiqiy usulining mohiyatini quyidagi savollar orqali ifodalash mumkin: Nimani isbotlash lozim? Nima bilan isbotlash mumkin? Qanday, qaysi yo`l bilan isbotlash mumkin.

RAD ETISH USULLARI: Faktlar orqali rad etish Tezisdan kelib chiqadigan natijaning xatoligini aniqlash orqali tezisni rad etish. Hamma qushlar uchadi. Ayrim qushlar uchmaydi Raqibning isbotda yol qo`ygan xatolarini ko`rsatish orqali rad etish Yangi tezisni ilgari surish orqali dastlabki fikrni rad etish. Rad etishning bu usulida yangi tezis bilan bir qatorda uning asoslari ham keltiriladi