Maktabda matematikani oqitish jarayonida oquvchilar oquv faoliyatini jadallashtirish
Maktabda matematikani o’qitish jarayonida o’quvchilar o’quv faoliyatini jadallashtirish
1. Faollik bu 2. O’quv faoliyatini faollashtirish deganda nimalar nazarda tutiladi? ? 3. Maktabda matematikani o’qitish jarayonida o’quvchilar o’quv faoliyatini jadallashtirish uchun darslarni qanday ko’rinishda tashkil qilish kerak? 4. Maktabda matematikani o’qitish jarayonida o’quvchilar faoliyatini jadallashtirish uchun qanday metodlar, vositalardan foydalaniladi? 5. Matematikani o’qitish jarayonida o’quv faoliyatini jadallashtirish masalalari bilan qaysi olimlar shug’ullanganlar?
• Oʼquv faoliyatini faollashtirish – bilimlar va faoliyat usullarini samarali oʼzlashtirish, oʼquv materiali har bir oʼquvchining fikrlash faolligining predmetiga aylanadigan bilishga oid faoliyatni tashkil etishni koʼzda tutadi.
Oʼquv faoliyatini faollashtirishning asosini tashkil etuvchi psixologikdidaktik sharoitlar quyidagilar hisoblanadi: (S. I. Arxangelskiy) 1. O’qitish jarayonining ta’limiy, rivojlantiruvchi va tarbiyaviy vazifalarining birligini ta’minlash 2. O’qitishda ilmiylik, tizimlilik, izchillik, onglilik va faollik individual yondashuv va o’qitishni tabaqalashtirish, amaliy yo’nalganlikni kuchaytirish, kasbiy yo’nalganlik va ko’rgazamalilik, o’quv faoliyatining ilmiy, jamoatchilik faoliyati bilan aloqadorligi tamoyillaridan didaktik maqsadda foydalanish 3. O’qitishni intensifikatsiyalash va emotsionalligi muhitini ta’minlash 4. Ta’lim oluvchilarning o’quv, bilishga oid, ijodiy faoliyatlarini faollashtirishga yo’naltirilgan o’qitishning turli usullari, metodlari va vositalaridan foydalanish 5. Ta’lim oluvchilarni tizimli mustaqil ishga yo’naltirish, o’quv jarayoni davomida bilimlarning muntazam nazorati va baholashni ta’minlash 6. Ijodiy faollikni ifodalashlari uchun ta’lim oluvchini rag’batlantirish 7. O’quv vazifalarning mazmuni, tarkibi va o’quvchilarga taqdim etish izchilligi ular birgalikda kasbiy faoliyatga kiruvchi asosiy xatti-harakatlarini qamrab oladi
Faoliyat motivini shakllantirish Bilishga oid faoliyatni shakklantirish O’quv faoliyatini faollashtirish shartsharoitlar Har bir ta’lim oluvchilarni faol o’qitish jarayoniga jalb etish
Oʼqitish metodi – oʼquv jarayonining muhim komponentlaridan biri hisoblanadi. Matematikani oʼrganish metodlari deganda oʼquvchilarning matematik xususiyatdagi faol, mustaqil, bilishga oid faoliyatni amalga oshirishlari usullari tushuniladi.
Metodlar klassifikatsiyasi Interfaol Passiv O’quvchi O’qituvchi Faol metodlar O’quvchi O’qituvchi O’quvchi O’quvchi
Hozirgi vaqtda maktab taʼlimida darsning yangi shakllari keng qoʼllaniladi: dars-maʼruza, dars – asosiy muammolarni yechish, dars-praktikum, dars - laboratoriya ishi, dars – konsultatsiya, dars-imtihon, dars – munozara, dars- benefis, bir vazifa darsi va boshqalar.
Maqsadiga koʼra faol oʼqitish metodlarini ikkita guruhga ajratish mumkin:
Interfaol metodlarni qo’llash quyidagi vazifalarni bajarishga yordam beradi : • fanga bo’lgan qiziqishni orttirish; • o’quvchilarning mustaqil fikrlashlarini rivojlantirish; • hayotiy topshiriqlar orqali fanni o’zlashtirilishini ta’minlash; • mashg’ulotlarda o’quvchilar erkinligiga yo’l berish; • o’quv jarayonida o’quvchilarning individualligini kuzatish;
Interfaol o’qitish metodlari Guruh Yakka(individual) Amaliy topshiriqlarni bajarish mashq Diskussiya O’yinli Trening metodlar -guruhlarda, juftlikda -Ishbilarmonlik o’yinlari -Sotsial-psixologik - Analiz -Tashkiliy o’yinlar -Ish faoliyatli trening - KEYS metodi -Operatsion o’yinlar -psixotexnik - «Aqliy hujum» -Syujetli-rolli o’yinlar -Taqdimot -Didaktik o’yinlar -Muhokama -Debatlar
Imitatsion, o’yinli o’qitish metodlari • Didaktik oʼyin – yorqin ifodalangan didaktik maqsadli oʼyinlar. “Didaktik oʼyin” atamasida uning pedagogik yoʼnalganligi taʼkidlanadi. Didaktik oʼyinlarning klassifikatsiyasi oʼquv mashgʼulotining didaktik vazifalari boʼyicha oʼtkaziladi: taʼlimiy didaktik oʼyin, nazorat qiluvchi didaktik oʼyin, umumlashtiruvchi didaktik oʼyin. • Ishbilarmonlik oʼyini – ishlab chiqarish yoki hayotiy vaziyat ijro etiladigan yoki ifodalanadigan oʼyin. • Tashkiliy-faoliyatli oʼyin – shaxs rivojlanishini amalga oshiruvchi jamoaviy fikrlash faoliyatini tashkil etish asosidagi oʼyin.
Hamkorlikda o’qitishning asosiy g’oyasi – o’quv topshiriqlarini nafaqat birgalikda bajarish, balki hamkorlikda o’qish o’rganishdir. 1. Komandada o’qitish (R. Slavin) da o’quvchilar teng sonli ikki komandaga ajratiladi. Har ikkala komanda bir xil topshiriqni bajaradi. Komanda a`zolari o’quv topshiriqlarini hamkorlikda bajarib, har bir o’quvchi mavzudan ko’zda tutilgan bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirishga e`tiborni qaratadi. 2. Kichik guruhlarda hamkorlikda o’qitish (R. Slavin, 1986).
Mаvzu: Geometrik material. Uchburchak va uning turlari. Uchburchak yuzi. Katakli qog’ozda yuzlarni hisoblash. Dаrsning tаshkiliy qismigа 1 dаqiqа аjrаtilаdi. So’ngrа o’qituvchi uygа bеrilgаn vаzifаlаrni tеkshirаdi vа o’quvchilаrning hаtоlаrini to’g’rilаydi, bungа 5 dаqiqа vаt аjrаtаdi. Kеyin o’qituvchi dоskаgа bugungi o’tilаdigаn аmаliy mаshg’ulоt mаvzusi bo’yichа turli ko’rinishdаgi, turli qiyinliqdаgi misоllаrdаnishlаb ko’rsаtаdi, tushuntirаdi vа o’quvchilаrgа tushunmаgаn jоylаrini so’rаshlаrimumkinligini аytаdi. O’quvchilаr tushunmаy qоlgаn jоylаridаn o’qituvchigа sаvоllаr bеrаdi so’ng o’qituvchi ulаrning sаvоllаrigа to’liq jаvоb bеrib o’tаdi. Bungа 15 dаqiqа vаqt yеtаdi. Misоl uchun o’qituvchi tushuntirgаn misоllаr: Hisоblаng: O’qituvchi dоskаdа ishlаb ko’rsаtgаn vа tushuntirgаn misоllаrini dоskаdаn o’chirmаgаni mа’qul, o’quvchilаr dаrs dаvоmidа undаn fоydаlаnаdilаr. Mаtеmаtikа хоnаlаridа fоrmulаlаr yozilgаn dеvоriy gаzеtаlаr bo’lаdi yokibo’lmаsа o’qituvchi аvvаldаn tаyyorlаb qo’ygаn lоgаrifmik fоrmulаlаr yozilgаnplаkаtni o’quvchilаr fоydаlаnishi uchun хоnаgа dаrs dаvоmidа оsib qo’yadi. Tахminаn хоnаdа 20 tа o’quvchi bo’lsа o’qituvchi ulаrni 5 tаdаn 4 tа guruhgа аjrаtаdi vа hаr bir guruhgа аvvаldаn tаyyorlаb qo’yilgаn tаrqаtmа mаtеriаllаrni bеrаdi. Bu mаtеriаllаrdа 5 tаdаn vа 5 хil qiyinlikdаgi misоllаr bo’lаdi. Hаr bir guruhning оlgаn tоpshiriqlаri tеng kuchli bo’lаdi.
Interfaol metodlar: “Keys-stadi” (yoki “O’quv keyslari”), “Blist-so’rov”, “Modellashtirish”, “Ijodiy ish”, “Muammoli ta’lim” Interfaol ta’lim strategiyalari. “Aqliy hujum”, “Bumerang”, “Galereya”, “Zig-zag”, “Zinama-zina”, “Muzyorar”, “Rotastiya”, “Yumaloqlangan qor” va k. Interfaol ta’lim metodlari tarkibidan interfaol ta’lim strategiyalarini ajratishda guruh ishini tashkil qilishga yondashuv ma’lum ma’noda strategic yondashuvga qiyoslanishiga asoslaniladi. Interfaol grafik organayzerlar: “Baliq skeleti”, “BBB”, “Konsteptual jadval”, “Venn diagrammasi”, “T-jadval”, “Insert”, “Klaster”, “Nima uchun? ”, “Qanday? ” va b. Interfaol grafik organayzerlarni ajratishda bunday mashg’ulotlarda asosiy fikrlar turli grafik shakllarda yozma ko’rinishda ifodalanishiga asoslaniladi. Aslida bu grafik organayzerlar bilan ishlash ham ko’proq jihatdan interfaol ta’lim metodlariga tegishli bo’lib, ularning orasida boshqa farqlar yo’q.
Interfaol metodlar • «Aqliy hujum» (hujum) • Mini leksiya • Test yoki control • Rolli o’yinlar • o’yinli mashqlar • loyiha tuzish • muammoli vaziyatlarni yechish • ekspertlar munozarasi • intervyu • insenirovka • vaziyatlarda yutqazish • o’qituvchi rolida bo’lish • savolnoma
Interfaol dars algoritmi 1. Tayyorgarlik; 2. Kirish ; 3. Asosiy qism; 4. Xulosa (refleksiya).
«Bumerang» texnologiyasi Bu texnologiya o’quvchi-talabalarni dars jarayonida, darsdan tashqarida turli adabiyotlar, matnlar bilan ishlash, o’rganilgan materialni yodida saqlab qolish, so’zlab bera olish, fikrini erkin xolda bayon eta olish hamda bir dars davomida barcha o’quvchi-talabalarni baholay olishga qaratilgan. Maqsad: trening davomida tinglovchilarga tarqatilgan materiallarni ular tomonidan yakka va guruh holatida o’zlashtirib olishlari hamda o’zaro suhbat munozara orqali, turli savollar, tarqatma materiallar va undagi matnlar qay darajada o’zlashtirilganini nazorat qilish. Trening davomida o’quvchi-talabalar tomonidan baho ballarini egallashga imkoniyat yaratish.
КЕYS-METOD • Keysda taqdim etilgan aniq vaziyat ta’limning voqelik bilan o’zaro aloqasini ta’minlaydi, chunki u kelgusidagi kasbiy faoliyat uchun tipik muammolarni aks ettiradi. Bunda o’rganish jarayoni o’z mohiyatiga ko’ra, real hayotdagi yechim qabul qilish mexanizmini ifodalaydi. • Keys undan foydalanuvchiga muammolarni tahlil etish, bir xillashtirish va hal qilish yo’llarini izlashda erkinlik beradi. • Keysni ko’rib chiqishda tinglovchilar ta’lim jarayonining tashkilotchilariga aylanadilar va bir-birlari bilan o’zaro bahamjihat harakat qilish orqali real kommunikastion holatlarni ifodalashadi (masalan, bank-korxona). • Ta’lim oluvchilar aniq vaziyatni ko’rib chiqish jarayonida muayyan umumlashgan, konsteptual tusga ega bilimni shakllantirishga muvaffaq bo’ladilar va ayni bir paytda oddiy umumlashtirish malakalarini orttiradilar. • Amaliy vaziyatlarga asoslangan mashg’ulotlar nazariy tayyorgarlik davrida olingan bilimlar, shuningdek tinglovchilarning o’z malaka va mahoratlaridan foydalanish va amalda qo’llanishga yo’naltiriladi. • Keys bilan ishlash natijalarining ommaviy taqdim etilishi taqdimotlar o’tkazish va matbuot anjumanlarida qatnashish: axborotni lo’nda, mantiqan va ko’rgazmali tarzda taqdim etish, savolni ifodalay bilish va javobni dalillash malakalarini hosil qilishga ko’maklashadi. • Keys-stadi ta’limning boshqa metodlaridan farqli ravishda nafaqat ta’lim berish va trening, shu bilan birga diagnostik nazoratchilik funkstiyalarini ham b ajaradi.
Keys turlari Keys – yagona axborot manbai. Keys uch qismdan tashkil topadi: yordamchi ma’lumot, konkret vaziyat, keys topshirig’I Yozma keys (grafiklar, jadvallar, diagrammlar, illyustrasiyalar) Multimedia – keys ( texnik imkoniyatlardan kelib chiqib) Video keys ( film, audio, videomateriallar)
«AKVARIUM» – rolli o’yin metodi bo’lib, unda 2 -3 kishi ishtirok etib, qolganlar kuzatuvchi rolida bo’ladilar. Bu vaziyatni his qilishga yordam beradi. Afzalliklari : • Vaqtdan unumli foydalanish • O’quvchilar ekspertlar va analitiklar rolini bajarishadi • O’quvchilarni amaliy faoliyatga undash
«Fikrlashning 6 shlyapasi» (metodika Edvard de Bono): - maktab o’quvchilarining kreativ fikrlashlariga yordam beradi
• Axborot. Ma’lumot. Savollar. Qanday ma’lumotga egamiz? Qaysi ma’lumot kerak? • Emotsiyalar Intuitsiya. Qanday hislar paydo bo’ladi? • Afzalliklar. Bu nima uchun qilish kerak? Bu nima foyda beradi? • Ehtiyotkorlik. Baholash. Shu rostmi? Bu ish beradimi? Kamchiliklari bormi? Nima noto’g’ri? • Ijodkorlik. Turli xil g’oyalar. Yagi g’oyalar. Qanday yechimlar bor? Творчество. • Fikrlashni tashkillashtirish. Fikrlash haqida fikrlash. Biz nimaga erishdik? Endi nima qilishimiz kerak? О
E’tiboringiz uchun rahmat!!!
- Slides: 25