MAKROEKONOMK ANALZ 2 KZ AIKLAR Do Dr Yeim

MAKROEKONOMİK ANALİZ 2 İKİZ AÇIKLAR Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 1

İKİZ AÇIKLAR • • • İkiz açıklar kavramı, 1980’lerin başında ortaya çıkmıştır (Laney, 1984, Feldstein 1986). Devlet topladığı vergiden daha fazla harcama yaparsa, yani bütçe açık verirse, bu açığı finanse etmek için ülke içinde özel kesimden ya da diğer ülkelerden borç almak zorunda kalır. Özel sektörün tasarruf fazlası yok ise, bütçe açığı ancak dış açıkla kapatılabilinir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 2

İKİZ AÇIKLAR • Y = C + I + G+ (X-M) • Y=C+S+T • (I-S) + (G-T) =- (X-M) = K (sermaye hesabı) Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 3

İKİZ AÇIKLAR • • • İkiz açıkların oluşumunu açıklamak için kullanılan en yaygın teori Feldstein (1986) tarafından ortaya atılmıştır. Bu yaklaşıma göre, bütçe açıklarındaki bir artış faiz oranlarında da artışa yol açar. Bunun sebebi de yurtiçinde yeterli fonların yani tasarruf fazlasının olmamasıdır. Faiz oranlarındaki artış ise yabancı sermayeyi ülkeye çeker. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 4

İKİZ AÇIKLAR • • Yabancı sermaye akışı ülke parasına talebi arttırdığı için değer kazanmasına sebep olur. Yerli paranın değer kazanması ihracatı negatif, ithalatı ise pozitif etkiler ve dolayısıyla ticaret dengesi kötüleşir ve açık vermeye başlar; ya da açık artar. Bu yaklaşım en rağbet gören yaklaşım olmasına rağmen, ampirik tutarlılığı kesin değildir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 5

İKİZ AÇIKLAR • • • İkiz açıklar konusunda önemli bir yaklaşım ise Ricardocu denklik teoremidir. Bu teoreme göre bütçe açıklarındaki bir artış, vergilerin yükseltilmesi ile finanse ediliyorsa, bu tasarruflarda yükselmeye yol açarak tasarruf fazlasını (S-I) artırır ve cari açıkta bir değişiklik olmaz. Ancak, bu teorem de ampirik olarak doğruluğu tam olarak kanıtlanamamıştır. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 6

İKİZ AÇIKLAR • • İkiz açıklar için bir başka açıklama ise şöyledir: Bütçe açıklarının parasal büyümeden kaynaklandığı düşünüldüğünde, enflasyona yol açacağı açıktır. Enflasyonun artışı, kaynakların dağılımını bozar, ekonomik büyümeyi düşürür; dolayısıyla tasarruf fazlasının düşmesine sebep olur. Tasarruf fazlasının düşmesi ise bütçe açıklarının cari açık ile finanse edilmesini gerektirir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 7

BÜTÇE AÇIKLARI Bütçe açığı : hükümet harcamaları + transfer ödemeleri + faiz ödemeleri –vergi gelirleri • BA = G + TR + (i-π) B – T • (i-π) = reel faiz oranı Temel bütçe açığı = faiz dışı bütçe açığı (faiz dışı fazla) = G + TR – T Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 8

BÜTÇE AÇIKLARININ ÖNEMİ 1. Kötümser görüş: bütçe açıkları ekonomiyi kötü yönde etkiler: -hem parasal büyüme hem de devlet harcamaları sebebiyle enflasyon artar. -faizler yükselir, yatırımlar düşer. -ekonomik büyüme düşer. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 9

BÜTÇE AÇIKLARININ ÖNEMİ -ödemeler dengesi kötü yönde bozulur. -ekonomik istikrar bozulur. -kuşaklararası gelir dağılımı bozulur. -kamu mali disiplini bozulur. -bütçe politikasının amaçları arasında uyuşmazlıklar artar. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 10

BÜTÇE AÇIKLARININ ÖNEMİ İyimser görüş: bugünkü ve gelecekteki devlet alımları veri iken hükümetin vergilerde bir indirim yapması ve böylece kişilerden vergilerde gerçekleştirdiği indirim kadar borçlanması kişisel tüketimi ve tasarrufu etkilemez. -miyopluk: bugünkü borçlanmanın yarın için yeni vergi olduğunu anlamama -gelecek nesiller 2. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 11

BÜTÇE AÇIKLARI VE ARZ YÖNLÜ İKTİSAT • • 1. 2. Bütçe açığını kapatmak için vergi artışı değil, vergi indirimi yapılması gerektiğini savunana görüştür. Bu görüşün varsayımları: Vergi indirimi gelirde yükselmeye yol açar Gelirdeki toplam artış indirimden daha yüksektir. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 12

LAFFER EĞRİSİ Marjinal vergi oranlarındaki değişiklikler göreli fiyatları etkiler ve toplam piyasa üretimi ve toplam vergi geliri değişir. Vergi gelirleri • vergi oranları Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 13

LAFFER EĞRİSİ • Laffer eğrisi vergi gelirleri ve vergi oranları arasındaki ilişkiyi gösterir. • Laffer eğrisine göre, belirli bir vergi oranından sonra vergiler oranlarındaki artışlar, çalışma arzusunu azaltır ve vergi kaçakçılığını artırır, dolayısıyla vergi gelirleri düşer Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 14

BÜTÇE AÇIĞININ FİNANSMANI • 1. 2. 3. Bütçe açığı üç şekilde finanse edilebilir: Halktan borçlanma Merkez Bankası’dan borçlanma Özelleştirme (G-T) + i. B = ΔH + ΔB + ΔA H= parasal taban, A= özelleştirme Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 15

BÜTÇE AÇIĞININ FİNANSMANI • • Parayla finansman kısa dönemde faiz oranını azaltır. Dışlama etkisi yaratmadığından toplam talebi borç stokundaki artıştan daha fazla artırır. Ancak fiyat düzeyini borçla finansmana oranla daha fazla artırır. Borçla finansman kısa dönemde dışlama etkisi sonucu yatırımların azalmasına yol açar. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 16

BÜTÇE AÇIĞININ DİNAMİĞİ (SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ) Bütçe açıklarının finansmanı için parasal büyümenin ve özelleştirmenin söz konusu olmadığını varsayalım. BA = G + i. B – T =Δ B ΔB = (G-T) + i. B = temel açık + faiz ödemeleri Denklemi Y’ye bölersek: Δb = d + b (r-y) ; y = büyüme , b =B/Y, d =G-T/y • Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 17

BÜTÇE AÇIĞININ DİNAMİĞİ (SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ) • • • Reel faiz oranı yükseldikçe ve hasılanın büyüme oranı düştükçe borç-gelir oranı büyümektedir. Faiz dışı bütçe açığının büyümesi de borçgelir oranını artırmaktadır. Denge borç-gelir oranı : b* = (1/y-r)d Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 18

BÜTÇE AÇIĞININ DİNAMİĞİ (SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ) • • • Hoş olmayan aritmetik: Uzun dönemde açıkların borçla finansmanı parayla finansmana kıyasla daha fazla enflasyonist etki yapabilir. Borç yükünün artması faiz ödemelerinin bütçe üzerinde yük yapmasına, faizlerin bütçeye ipotek koymasına sebep olur. Bu ortamda yeniden borçlanmak veya vergileri artırmak çare olmaz. Tek çare para basmaktır. Bu sonuç, paracılar için hoş olmayan bir durumdur Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 19

BÜTÇE AÇIKLARI VE ENFLASYON • • • Devletin parasal finansmana başvurmak suretiyle elde ettiği gelire senyoraj denir. Senyoraj geliri , nominal para arzındaki değişikliğin fiyat seviyesine oranı şeklinde hesaplanır. Enflasyon vergisi ise reel para talebinden alınan enflasyon vergisi olarak tanımlanır. Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 20

BÜTÇE AÇIKLARI VE ENFLASYON ΔB/P = ΔM/P = senyoraj • Π *M/P =enflasyon vergisi • Eğer Δ (M/P)= Π ise, • Enf. vergisi = Δ(M/P) * M/P = ΔM/P =senyoraj Enf. verg. geliri • enflasyon oranı Doç. Dr. Yeşim Kuştepeli İKT 5034 -Bahar 2011 21