Makroekonomia I wiczenia 4 Bilans patniczy i rynek

Makroekonomia I Ćwiczenia 4: Bilans płatniczy i rynek walutowy, Karol Strzeliński 12. 03. 2013 1

Autarkia a gospodarka otwarta rynek dóbr finalnych C I Inwestycje, wydatki firm na zakup dóbr kapitałowych rząd X Płatności za eksport G rynek dóbr finalnych TN przedsiębiorstwa gospodarstwa domowe I C X-Z eksport netto G Finansowanie deficytu budżetowego $$ kredyty dla przedsiębiorst w G –TN sektor finansowy S Oszczędnoś ci TN rząd przedsiębiorstwa $$ rynek czynników reszta świata [ROW] G -TN Z Płatnoś ci za import gospodarstwa domowe S sektor finansowy rynek czynników 2

Otwartość gospodarki • Metoda pomiaru • Zadanie 1 3

Rachunki bilansu płatniczego Bilans płatniczy (ang. balance of payments, BP) – zestawienie wszystkich transakcji zawieranych w jakimś okresie między rezydentami a nierezydentami danego kraju; odwzorowane są w nim transakcje zagraniczne danego kraju, np. zakup lub sprzedaż waluty zagranicznej. http: //www. nbp. pl/home. aspx? f=/statystyka/bilans_platniczy/bilansplatniczy_kw. html 4

Rachunki bilansu płatniczego Rezydenci - osoby lub podmioty prawne zamieszkałe lub mające swoją siedzibę na stałe na obszarze danego kraju. Osoby czasowo przebywające za granicą (np. turyści, dyplomaci, żołnierze, okresowi emigranci) są traktowani jako rezydenci kraju swojego pochodzenia. Korporacje transnarodowe uznaje się za rezydentów kraju siedziby, a oddziały zagraniczne są traktowane jako rezydenci danego kraju (np. Fiat Auto Poland – oddział włoskiego Fiata w Polsce, rezydent Polski). 5

Rachunki bilansu płatniczego Zasada podwójnego księgowania: każda transakcja znajduje swój zapis w bilansie płatniczym po dwóch stronach bilansu, o jednakowej wartości. • Zapis po stronie debetowej oznacza wzrost aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów lub zmniejszenie się ich zobowiązań wobec zagranicy; • Zapis po stronie kredytowej oznacza wzrost zobowiązań wobec zagranicy (np. wzrost aktywów krajowych posiadanych przez zagranicę) lub spadek należności rezydentów. Aktywa Kredyt Pasywa Debet 6

Rachunki bilansu płatniczego Aktywa (Kredyt) – eksport dóbr i usług, – dochody rezydentów należne z zagranicy, – transfery otrzymane z zagranicy, – zwiększenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy, – zmniejszenie aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów. Z punktu widzenia rynku walutowego zapisy po stronie kredytowej powodują zwiększanie się podaży walut obcych Pasywa (Debet) – import dóbr i usług, – dochody nierezydentów należne z kraju, – transfery dla zagranicy, – spadek krajowych zobowiązań wobec zagranicy, – wzrost aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów, Z punktu widzenia rynku walutowego zapisy po stronie debetowej powodują zwiększanie się popytu na waluty obce. 7

Rachunki bilansu płatniczego BP = BOB+ BK + BF+ SBi. O + RZRW = 0 lub • BP = CA + CP + FA + OE + OR = 0 Bilans Obrotów Bieżących (BOB, ang. CA): – bilans handlowy, – bilans usługowy, – transfery jednostronne (np. darowizny, emerytury, pomoc zagraniczna czy wpłaty do budżetu UE), – przepływy dochodów majątkowych netto (odsetki, zyski, dywidendy); • Bilans Obrotów Kapitałowych (BK, ang. CP) - dary i środki z tytuł pomocy bezzwrotnej, dokonane z wyraźnym przeznaczeniem na finansowanie środków trwałych, również umorzenie długów oraz nabywanie/zbywanie aktywów kapitałowych o charakterze niefinansowym (patenty, licencje, prawa własności, znaki handlowe, grunty pod budowę ambasad); 8

Rachunki bilansu płatniczego • Bilans Obrotów Finansowych (BF, ang. FA) – inwestycje bezpośrednie (np. nabycie co najmniej 10% udziałów w kapitale firm), – inwestycje portfelowe (płatności z tytułu zakupu i sprzedaży udziałowych nie będących inwestycjami bezpośrednimi oraz dłużne papiery wartościowe), – pozostałe inwestycje (np. kredyty i lokaty w zagranicznych bankach); • Saldo Błędów i Opuszczeń (SBi. O, ang. OE) – pozycja korygująca; • Rachunek Zmian Rezerw Walutowych (RZRW, ang. OR) - rezerwy dewizowe, złoto, kredyty MFW i SDR. Uwaga: wzrost rezerw walutowych jest zawsze zapisywany z minusem!!! 9

Rachunki bilansu płatniczego http: //www. nbp. pl/home. aspx? f=/statystyka/bilans_platniczy/bilansplatniczy_kw. html 10

Rachunki bilansu płatniczego • Suma wszystkich pozycji musi być zbilansowana BP = 0. BP = BOB+ BK +BF+ SBi. O + RZRW = 0 lub BP = CA + CP + FA + OE + OR = 0 • Stąd możemy zapisać: BOB+ BK + BF+ SBi. O = - RZRW lub BP = CA + CP + FA + OE = - OR 11

Deficyt/Nadwyżka BP O równowadze bilansu płatniczego bądź nierównowadze (w postaci nadwyżki bądź deficytu) mówimy jedynie w odniesieniu do rachunków bilansu z wyłączeniem oficjalnych aktywów rezerwowych. Pozycje bilansu płatniczego z wyłączeniem rezerw nazywa się bilansem płatniczym w wąskim rozumieniu. BP = BOB + BK +BF + SBi. O 12

Rachunki bilansu płatniczego Upraszczając: BP = BOB + BK + BF = NX + BK = 0 lub BP = CA + CP + FA = NX + CP = 0 BOB = - BK + BF lub CA = - CP Czyli: • deficyt BOB nadwyżka BK+BF zagranicznych netto, • nadwyżka BOB deficyt BK+BF zagranicznych netto. (BKi. F) spadek zasobu aktywów (BKi. F) wzrost zasobu aktywów 13

Dochód rozporządzalny w gospodarce otwartej • DOD = C + S = C + I + G + NX+ doch. net. z wł. za granicą – A + transfery net. z zagranicy – Te + TR – Td • I = S + (Te + Td- TR – G) - (NX + doch. net. z wł. za granicą + transfery net. z zagranicy) + A • Inwestycje = Oszczędności prywatne + Oszczędności rządu + Oszczędności zagranicy + Amortyzacja Inwestycje = Oszczędności prywatne + Saldo budżetu państwa – Saldo rachunku obrotów bieżących + Amortyzacja • Inwestycje netto = Oszczędności prywatne + Saldo budżetu państwa – Saldo rachunku obrotów bieżących Inetto = S – deficyt budżetu – BOB 14

Deficyty bliźniacze • Powiązanie miedzy saldem rachunku obrotów bieżących, inwestycjami oraz prywatnymi i rządowymi oszczędnościami jest tożsamością i nie bazuje na żadnej teorii ekonomicznej. • Przykład USA: w okresie prezydentury Ronalda Reagana w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych, obniżono T i podniesiono G, znacznie zwiększając deficyt budżetowy oraz gwałtownie pogłębiając deficyt rachunku obrotów bieżących (BOB) BOB = S – I – (G-T) CA = S – I – (G-T) …a oszczędności prywatne i inwestycje nie zmieniły się 15

Rachunki bilansu płatniczego • Zadanie 2. Deficyty bliźniacze • Zadanie 3. Bilans płatniczy Polski • Zadanie 4. Deficyt/Nadwyżka BOB 16

Rynek walutowy • Handel międzynarodowy walutą ma miejsce na rynku walutowym, stanowiącym część międzynarodowego rynku kapitałowego. • Kurs walutowy - cena waluty jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju; jest determinowany poprzez podaż i popyt na daną walutę. 17

Rynek walutowy Kurs Ms Podaż waluty, czyli oferta sprzedaży waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) E 1 Popyt na walutę, czyli chęć kupna waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) E 0 Md 2 Md 1 M 2 Ilość walut obcych 18

Popyt i podaż walut obcych – Handel zagraniczny, np. jeśli polska firma eksportuje swój produkt do Niemiec, jej kontrahent płaci należność w euro. Firma ponosi koszty w złotych (płace pracowników, surowce, energia itp. ), a zatem musi sprzedać euro na rynku walutowym (zamienić je na złote) podaż euro rośnie – Wynagrodzenia czynników produkcji zatrudnionych zagranicą, np. jeśli amerykańska firma ma filie w Polsce działającą na polskim rynku, osiąga ona zyski w złotych, a zysk firmy transferowany jest do USA – najpierw złote muszą zostać zamienione (na rynku walutowym) na dolary popyt na dolary rośnie – Przepływ kapitału, np. fiński fundusz emerytalny kupuje obligacje polskiego rządu; fundusz ma euro, zaś rząd sprzedaje obligacje za złotówki; nabywca obligacji musi najpierw na rynku walutowym kupić złote podaż euro rośnie 19

Nominalny kurs walutowy • Dwie alternatywne formy zapisu: – notacja bezpośrednia (amerykańska) - cena jednostki waluty zagranicznej wyrażona w walucie krajowej, np. W Polsce ta jest głównie stosowana – notacja pośrednia (europejska) - cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie zagranicznej, np. Faktycznie miana są zapisywane odwrotnie: http: //waluty. onet. pl/notowania-waluton-line-forex, 18906, notowania-online 20

Systemy walutowe Określają warunki funkcjonowania pieniądza danego kraju w transakcjach międzynarodowych: • System sztywnych/stałych kursów walutowych - kurs nie ulega zmianom (banku centralny, rząd ustala kurs); • System pełzających kursów walutowych - kurs zmienia się w z góry zdefiniowany sposób; • System płynnych kursów walutowych - kurs regulowany działaniami rynku. 21

Zmiany poziomu kursu walutowego Urzędowe Rynkowe • Dewaluacja: • Deprecjacja: – zmiana cen przez bank centralny, – podwyższenie ceny walut zagranicznych w walucie krajowej. • Rewaluacja: – zmiana cen przez bank centralny, – obniżenie ceny walut zagranicznych w walucie krajowej. – podwyższenie cen walut zagranicznych, – niekoniecznie w równym stopniu każdej waluty. • Aprecjacja: – obniżenie cen walut zagranicznych, – niekoniecznie w równym stopniu każdej waluty. 22

Utrzymywanie sztywnego kursu walutowego przy użyciu rezerw dewizowych E B e 0 A E C D DD 2 Q 0 Zakładając, że krzywa popytu przesunęła do DD 1 (np. w Strefie Euro zwiększył się popyt na Polskie produkty i mieszkańcy strefy Euro potrzebują więcej PLN żeby zapłacić za ich import - w SS warunkach stałego kursu walutowego nadwyżkowy popyt na PLN, odcinek AC) Narodowy Bank Polski, chcąc utrzymać kurs na niezmienionym poziomie DD 1 musi zrównoważyć popyt na złotówki sprzedając je na rynku zwiększając rezerwy walut obcych (np. rezerwy walutowe Euro). Gdy krzywa popytu przesunęła się do DD 2 (np. w Polsce zwiększył się DD popyt na produkty ze strefy Strefie Euro i potrzebujemy więcej Euro żeby zapłacić za ich import - w warunkach stałego kursu walutowego nadwyżkowa podaż PLN, odcinek EA) Narodowy Q Bank Polski, chcąc utrzymać kurs na niezmienionym poziomie musi zrównoważyć popyt na walutę obcą zmniejszając jej rezerwy (np. sprzedając rezerwy walutowe Euro za PLN). 23

Efektywny kurs walutowy Miernik międzynarodowej wartości waluty - średnia zmian kursu walutowego odnoszona do jakiegoś roku bazowego obliczana na podstawie kursu walut głównych partnerów handlowych: – udział (wagi) poszczególnych kursów zdefiniowany jest udziałem danych partnerów w wymianie, – kurs będzie się różnił zależnie od: • wyboru roku bazowego, • partnerów handlowych, • wag przypisanych tym partnerom. 24

Makroekonomia I Ćwiczenia Dziękuje za uwagę 25