MADDENN TANECKL YAPISI TUBA YILDIZ 16010501006 6 SINIF

MADDENİN TANECİKLİ YAPISI TUĞBA YILDIZ 16010501006 6. SINIF

İÇİNDEKİLER MADDENİN HALLERİ HAL DEĞİŞİMLERİ • İstediğiniz konuya tıklayarak başlayabilir fakat bu sırada ilerlediğiniz daha faydalı olacaktır.

KAZANIMLAR • Maddelerin; tanecikli, boşluklu ve hareketli yapıda olduğunu kavrar. Hareketli yapı ile ilgili titreşim, öteleme ve dönme kavramlarına değinilir. • Hâl değişimine bağlı olarak maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ve hareketliliğin değiştiğini kavrar.

A-MADDE • Kütlesi ve hacmi olan her şey maddedir. • Maddeyi oluşturan ve maddenin özelliğini gösteren en küçük kısma maddenin taneciği (atom) denir. • Bütün maddeler tanecikli yapılıdır. • Isı, ışık, ses ve elektrik madde değil, enerjidir. • Madde tanecikli yapıdadır.

Maddenin Taneciklerden Oluştuğunu Nasıl Anlarız? • 1. Gaz maddelerin sıkıştırılabilmesi Şırınganın ağzını kapatıp pistona bastırdığımızda havanın sıkıştığını gözleriz. Hava taneciklerden oluşmuştur. Bu tanecikler arasındaki boşluk çok fazla olduğu için kolaylıkla sıkışabilmektedir. Gazların sıkışabilme özelliği araçların lastiğinde, yangın tüplerinde, toplarda kullanılmaktadır. Gazlarda boşluk bulunması gazların bütünsel olmadığını gösterir.

Maddenin Taneciklerden Oluştuğunu Nasıl Anlarız? • 2. İyodun alkolde dağılması İyot alkol içinde her yere dağılır. Bunu renk değişiminden gözleriz. • 3. Şekerin ve tuzun suda çözünmesi Şeker ve tuz su içinde dağılır, şeker ve tuzun tadınını her yerde alabiliriz. Tuz ve şekerin taneciklerinin su içerisinde dağılmasından kaynaklanmaktadır.

Maddenin Taneciklerden Oluştuğunu Nasıl Anlarız? • 4. Boyanın suda dağılması Boyayı su içerisine damlattığımızda tanecikleri her yere dağılır. Bütün bu olaylar maddenin bütünsel değil taneciklerden oluştuğunu ispatlar.

MADDENİN HALLERİ

MADDENİN HALLERİ KATI SIVI GAZ

1 -KATI HAL • Maddenin en düzenli halidir. • Taneciklerin arasındaki boşluk çok azdır. • Sıkıştırılamaz. • Akışkan değildir. • Belirli bir şekli ve hacmi vardır. • Tanecikler titreşim hareketi yapar, öteleme ve dönme hareketi yapmaz.

2 -SIVI HAL • Tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazladır. • • • Sıkıştırılamazlar. Akışkandır. Belirli bir hacmi vardır. Bulundukları kabın şeklini alır. Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar. • Sıvı tanecikleri birbirleri üzerinden kayma hareketleri yaparak akışkan özelliği kazanırlar.

2 -GAZ HAL • Maddenin en düzensiz halidir. • Tanecikleri arasında çok fazla boşluk vardır. • Sıkıştırılabilir. • Akışkandır. • Belirli bir şekli ve hacmi yoktur. • Bulundukları kabın her tarafını doldurur. • Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.

Madde içinde bulunan atomlar üç çeşit hareketleri vardır. Bunlar titreşim, öteleme ve dönme hareketidir. • Titreşim hareketi Taneciklerin bulunduğu yerde sağa-sola, aşağı-yukarı ve öne-arkaya hareket etmesidir. Maddenin bütün hallerinde titreşim hareketi vardır. Öteleme hareketi (Yer değiştirme) Taneciklerin yer değiştirmesine öteleme denir. Sıvı ve gazlar öteleme hareketi yapar. Oda içerisine parfüm sıkıldığında, suya şeker atıldığında tanecikler öteleme hareketi yaparak dağılır. Dönme hareketi Kendi ekseni etrafında hareket etmedir. Sıvı ve gaz tanecikler dönme hareketi yapar.

Maddenin Özellikleri KATI SIVI GAZ SIKIŞMA SIKIŞTIRILAMAZ SIKIŞTIRILIR GENLEŞME GENLEŞİR ÖTELEME YAPMAZ YAPAR TANECİK ARASI BOŞLUK YOK VARDIR BELİRLİ ŞEKİL VARDIR YOKTUR

B-HAL DEĞİŞİMLERİ • Maddenin ısı alarak veya ısı vererek bir halden başka hale geçmesine hal değişimleri denir.

ERİME • Katı maddenin ısı alması olayıdır. • Tanecikler ısı aldıkça titreşim hareketleri artar. • Belirli bir sıcaklıktan sonra titreşim o kadar çok artar ki tanecikler bir arada duramaz. • Madde katı halden sıvı hale geçer. Katı halden sıvı hale geçmeye erime denir.

DONMA • Sıvı maddenin ısı vererek katı hale geçmesidir. • Donma olayında çevreye ısı verilir. • Kar yağdıktan sonra yolların buz tutması donma olayına örnektir. • Kar yağdığında hava biraz ısınır. Bunun sebebi havada bulunan su buharının ortama ısı vererek kar haline geçmesindendir. • Erime ve donma olayları birbirinin tersidir.

BUHARLAŞMA • Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz haline geçmesidir. • Yıkanan çamaşırların kuruması, elimize kolonya döktüğümüzde yok olması, deniz suyundan tuz elde edilmesi için suyun buharlaştırılması buharlaşmaya örnektir. • Kolonya döktüğümüzde elimizde serinlik hissinin olmasının nedeni sıvı maddenin çevreden ısı alarak buharlaşmasıdır. • Buharlaşma sıvı maddenin yüzeyinde gerçekleşir

YOĞUŞMA (YOĞUNLAŞMA • Gaz halindeki bir maddenin ısı vererek sıvı hale geçmesine yoğuşma (yoğunlaşma) denir. • Kışın pencere camlarının buğulanması, yağmurun oluşması yoğuşmaya örnektir. • Buharlaşma ve yoğuşma olayları birbirinin tersidir.

SÜBLİMLEŞME • Katı bir maddenin ısı alarak doğrudan gaz haline geçmesine süblimleşme denir. • Naftalin ve katı karbondioksit (kuru buz) süblimleşebilen maddelerdir.

KIRAĞILAŞMA • Gaz halindeki bir maddenin ısı vererek doğrudan katı haline geçmesine kırağılaşma denir. • Uçaklar uçarken havada arkalarında beyaz iz bırakmalarının nedeni motorundan çıkan su buharının aniden donmasıdır. • Sabahları bitkilerin yüzeylerinde küçük buz kristallerinin olması havadaki su buharının aniden donmasıyla olur.