MADDENN DEM VE TANINMASI MADDENN DEM VE TANINMASI

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI YAĞIŞLAR NASIL OLUŞUR? Yeryüzündeki sular, Güneş’in etkisiyle buharlaşır ve yükselir. Yükseklerde bulunan soğuk hava Su buharını çok küçük su damlacıklarına ya da buz kristallerine dönüştürerek bulutlar oluşur. Küçük ve yere düşmeyecek kadar hafif olan su damlacıkları havanın etkisiyle gökyüzünde dolaşır. Su damlacıkları birleşerek büyüyüp ağırlaştığında yağmur olarak yere iner. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 2

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI Yüksek bulutlardaki su damlacıkları, soğuk havanın etkisiyle minik buz taneciklerine dönüşür. Bunlar, birleşerek yeterli büyüklüğe ulaştığında kar taneleri şeklinde yeryüzüne düşer. Yağmur damlaları fırtına nedeniyle donar. Yere doğru inerken hava akımları bunları bir aşağı bir yukarı sürükleyerek daha büyük buz parçaları hâline getirir. Ağırlaşan buz parçaları yere düşer. Buna dolu denir. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 3

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI DOĞADA SUYUN DOLANIMI Yeryüzündeki sularda, güneş enerjisinin etkisiyle sürekli buharlaşma olur. Atmosfere yükselen su buharı, atmosferin soğuk tabakalarında yoğunlaşarak yağmur, dolu, kar şeklinde tekrar yeryüzüne döner. Bu olaya suyun doğal dolanımı denir. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 4

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI Yeryüzündeki suların buharlaşması ile yoğunlaşması arasında bir denge vardır. Tabiatta suyun dolaşımı ve sürekliliği, güneş enerjisi ile sağlanır. Çünkü buharlaşma ve yoğunlaşmanın gerçekleşmesi için ısınma – soğuma gerekir. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 5

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI Enerji Kaynağı Güneş Dünya’mızdaki hayatın devamını sağlar. Işığı, bitkilerin besin ve oksijen oluşturmasını sağlar. Isısı atmosferi ısıtır, buharlaşma ve yoğunlaşmayı sağlar. Yeryüzündeki bir çok enerjinin kaynağıdır. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 6

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI Güneş ışınları, yeryüzündeki suları ısıtır ve buharlaştırır. Su buharları yoğunlaşarak yağmur, kar, dolu olarak tekrar yeryüzüne iner. Akarsuları oluşturur. Güneş enerjisi, ışınlar hâlinde yayılır. Katı, sıvı ve gaz maddelerin üzerine düşerek ısınmalarını sağlar. Kış mevsiminde güneş ışınları Dünya’ya yeterince dik gelmez. Kışın havaların ve suların soğuk olmasının nedeni budur. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 7

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI YAKITLAR Bazı yakıtlar doğada olduğu şekliyle bazıları da işlendikten sonra kullanılır. Linyit doğal olarak, petrol ise işlendikten sonra yakıt olarak kullanılır. Yakıtlardan sağlanan enerji; ısıtma, aydınlatma bazen de nesneleri hareket ettirme amacıyla kullanılır. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 8

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI FOSİL YAKITLAR Fosil yakıtlar, çürüyen tarih öncesi bitki ve hayvanlardan milyonlarca yılda oluşmuş, kömür, petrol ve doğalgaz gibi yakıtlardır. Fosil yakıtlar yenilenebilir kaynaklar değillerdir. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 9

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI YAKIT ÇEŞİTLERİ Katı Yakıtlar: Odun, kömür. Sıvı Yakıtlar: Benzin, mazot, gaz yağı ve fuel-oil. Gaz Yakıtlar: Ham petrolden üretilen sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) , doğal gaz vb. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 10

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI ISI: Isı bir enerjidir. Diğer enerjilere dönüşebilir. Isı birimi joule (jul) olup kısaca ( j ) ile gösterilir. SICAKLIK: Sıcaklık bir enerji türü değildir. Birimi celsius (selsiyus)’tur. C ile gösterilir ve termometre ile ölçülür. Günlük hayatta ısı enerjisi birimi olarak kalori de kullanılır. Kısaca ( cal ) ile gösterilir. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 11

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI ISINMA – SOĞUMA Isının maddeler üzerindeki en belirgin etkisi ısınma ve soğumadır. Isınan maddelerin sıcaklığı artar, soğuyan maddelerin sıcaklığı azalır. Yazın elektrik ve telefon telleri sarkar, kışın ise gerginleşir. Bunun nedeni tellerin ısınması ve soğumasıdır. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 12

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI ısınma -----> BÜZÜLME GENLEŞME < -----soğuma Maddelerin hacimce küçülmesine büzülme denir. Katılar, sıvılara göre daha az büzülür. Gazlar ise hem katılardan hem de sıvılardan daha fazla büzülür. Genleşme ve büzülme birbirinin tersidir. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 13

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI Genleşme ve Büzülmenin Olumsuz Etkileri Katı cisimler ısıtılır ve aniden soğutulursa çatlayıp kırılabilir. Metal ve metalden yapılmış cisimler, ısı aldıklarında genleşir. Böyle cisimler, genleşmek için uygun yer bulamazsa eğilip bükülür, kırılır. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 14

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI Genleşme ve Büzülmenin Olumlu Etkileri Sıcaklığı ölçmek için kullandığımız termometreler, sıvıların genleşmesinden yararlanılarak yapılmıştır. Genleşme oranı farklı iki metalin kullanıldığı metal çiftlerinden yararlanarak termostat yapılır. Termostat, buzdolabının istenilen sıcaklıkta kalmasını sağlar. 27. 05. 2011 EJDER DEMİREL 15