Luchtvaart en klimaat Maar h gaat om toerisme

Luchtvaart en klimaat. Maar h gaat om toerisme! Paul Peeters (Lector NHTV internationaal hoger onderwijs Breda) Utrecht, 23 -03 -2018

Het Parijse Klimaatakkoord 2015 • Doel maximaal 2° C temperatuurverhoging – Ambitie is 1, 5 ° C • Eind van deze eeuw moeten broeikasgasemissies naar vrijwel nul. • Maar… luchtvaart ontbreekt in het akkoord!

10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Referentie Hoge groei Lage groei Wereldwijd Parijs Akkoord (+2. 0°C) 2100 2090 2080 2070 2060 2050 2040 2030 2020 2010 2000 Wereldwijd Parijs Ambitie (+1. 5°C) 1990 CO 2 emissies (Mton) Het probleem: CO 2 emissies luchtvaart 3

CO 2 en Klimaateffecten Bijdragen luchtvaart: • Circa 2. 0 -2. 5% CO 2 • Maar totale klimaateffect: 2%12%. Bron: Lee, D. S. , Fahey, D. W. , Forster, P. M. , Newton, P. J. , Wit, R. C. N. , Lim, L. L. , . . . Sausen, R. (2009). Aviation and global climate change in the 21 st century. Atmospheric Environment, 43, 3520 -3537. Grewe, V. , Dahlmann, K. , Flink, J. , Frömming, C. , Ghosh, R. , Gierens, K. , . . . Kaufmann, S. (2017). Mitigating the Climate Impact from Aviation: Achievements and Results of the DLR We. Care Project. Aerospace, 4(3), 34.

Wat kun je aan niet-CO 2 effecten doen? • Minder brandstof • Minder NOx/Aerosol • Contrail gebieden vermijden (hoogte/routering) • Echter NOx/contrails verminderen leidt vaak tot extra CO 2 (tot zo’n 10%) • Het CO 2 probleem is fundamenteler: daar gaat rest presentatie over

Hoe krijg je luchtvaart CO 2 ’binnen’ Parijs? • We kunnen het maar één keer proberen. • Gaat het fout dan is dat onherstelbaar. • Maar hoe leren we dan om ermee om te gaan? • Daarvoor is het ‘dynamic Global Tourism & Transport Model’ (GTTMdyn) ontwikkeld. – Het werkt als een vliegsimulator…. 6

. . . zoals waar piloten op leren vliegen. 7

Het GTTMdyn is een toerisme simulatiemodel voor “wereldbeleidsmakers” 8

Internationaal beleid en ICAO • Parijs: elk land beperkt eigen emissies (Nederland met 49% in 2030) • Echter, de luchtvaartsector doet het zelf (akkoord van Montreal, ICAO (Int. Civil Aviation Org. ), 2016): – CO 2 standaard voor nieuwe vliegtuigen – CO 2 compensatie systeem luchtvaartmaatschappijen (CORSIA) – Stimuleer duurzame alternatieve brandstoffen (SAF) 9

5000, 0 4500, 0 4000, 0 3500, 0 3000, 0 2500, 0 2000, 0 1500, 0 1000, 0 500, 0 Wereld CO 2 (2. 0°C) Wereld CO 2 (1. 5°C) Luchtvaart emissies ICAO doelstelling 2100 2090 2080 2070 2060 2050 2040 2030 2020 2010 2000 ICAO maatregelen 1990 CO 2 emissies (Mton) Het ICAO scenario 10

Hoe dan de emissies te reduceren? • Laten we de volgende maatregelen proberen: – – Biobrandstof Techniek/vlootvernieuwing/klimaat optimaal vliegen Prijsprikkels Capaciteitslimieten/volumemaatregelen

CO 2 emissies (Mton) Effecten biobrandstoffen 12

Biobrandstoffen gebruiken veel ruimte In 2100 zouden we een kwart van de EU nodig hebben om alle kerosine te vervangen. 13

CO 2 emissies (Mton) Efficiency

Vliegende mythes en dromen • Aerodynamica, constructie, motortechniek: efficiency vliegtuigen 1% per jaar beter • De eeuwige droom: het zonnevliegtuig • Elektrisch: mits batterijen tien-vijftien keer beter Het is allemaal te weinig en/of te laat. 15

5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Global emissions (Parijs Agreed at 2. 0°C) Global emissions (Parijs Ambition at 1. 5°C) Reference $1000/ton carbon tax 200% ticket tax 2100 2090 2080 2070 2060 2050 2040 2030 2020 2010 2000 $1000/ton plus 200% 1990 CO 2 emissies (Mton) Vliegen veel duurder

Vliegretour Schiphol-Wenen € 605 X € 1013 X 17

Vliegretour Schiphol-Sydney, Australië € 7181 X € 14430 X 18

5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Global emissions (Parijs Agreed at 2. 0°C) Global emissions (Parijs Ambition at 1. 5°C) Reference 2100 2090 2080 2070 2060 2050 2040 2030 2020 2010 2000 Wereldwijde slot limiet 1990 CO 2 emissies (Mton) Capaciteitsbeperkingen

Een combinatie van alle maatregelen? ! • Met GTTM bouwde ik een Maximaal beleidsscenario met o. a. : – Maximale techniek – Maximale inzet gesubsidieerde biobrandstoffen – Maximale investeringen hogesnelheidsspoorlijnen ($200 miljard per jaar) – Hoge belastingen op vliegen en subsidie op efficiënt (rail) vervoer – Een internationale limiet op de capaciteit van luchthavens (of de vloot) 20

Toerisme CO 2 emissies (Mton/jaar) Maximaal beleidsscenario 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 1990 Bingo! Referentie scenario Maximaal beleidsscenario Wereldwijd (Parijs 2. 0°C) Wereldwijd (Parijs 1. 5°C) 2010 2030 2050 2070 2090 Hoewel? 21

Het kost hele toerisme erg veel! • Ten opzichte van het Referentie scenario kunnen we in 2100: o o } 25% minder vaak op reis 30% minder overnachten 70% minder ver 40% minder inkomsten uit toerisme Minder reisvrijheid! • Dat moet beter kunnen…. 22

Green travel scenario 5000, 0 CO 2 emissions (Mton) 4500, 0 4000, 0 Reference 3500, 0 3000, 0 Green Travel full 2500, 0 2000, 0 1500, 0 Global CO 2 (2. 0°C) 1000, 0 500, 0 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100 Global CO 2 (1. 5°C) 23

Kenmerken Green Travel scenario • Emissies 95. 5% omlaag in 2100 • Aantal reizen/inkomsten als in Referentie • Gemiddelde afstand -40% (t. o. v. 2100) • Aandeel HST km’s 35% • Luchtvaart in 2100: – 80% pkm van 2020 – 130% omzet van 2020 Luchtvaart is deel van toerisme sector: verminderde groei luchtvaart hoeft dus geen negatief effect op toeristische economie te hebben. 24

Duurzaam scenario: goed voor klimaat, toerist en economie • Ten opzichte van het referentie scenario kunnen we in 2100: ü 5% minder reizen maken ü 40% meer overnachtingen maken ü 50% minder ver ü Evenveel aan toerisme verdienen ü 95% minder CO 2 emissies } Evenveel reisvrijheid; minder ver 25

Index Referentie = 100 Bekijk de hele reissector! 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Economie Aantal reizen Luchtvaart geïsoleerd Overnachtingen Hele toeristische sector Totale afstand 26

Capaciteitsbeperking luchtvaart: kan dat? • Zonder een aangenomen slot-beperking halen we Parijse doelen niet • Bestaande capaciteitsbeperkingen vanwege milieu: – – Mestregels vee Visserijvloot EU Bestaande 500, 000 vluchten Schiphol Derde baan Wenen door Oostenrijkse Hof verboden omdat “because authorizing the runway would do more harm to the public interest than good, primarily because it would be contrary to Austria’s national and international obligations to mitigate the causes of climate change. ” 27

Terug naar Nederland en onszelf 28

Nederlandse doelstelling Parijs en luchtvaart CO 2 emissies (Mton) Nederlandse Parijs doel en luchtvaart 180 160 140 120 100 80 60 40 2009 49% doelstelling 2030 Luchtvaart bunkers CO 2 Totale CO 2 NL economie (ex bunkers) 50/50 regel luchtvaart bunkers 2019 2029 2039 2049 2059 29

Wie vliegen er? (recente Ki. M studie) • 8% van de bevolking maakt 40% vliegreizen Bron: https: //www. kimnet. nl/publicaties/rapporten/2018/03/22/de-vliegende-hollander

Luchtvaart en toerisme • In 2002 vloog 72% Nederlanders niet; in 2016 63%. Het vliegtuig is nog niet de norm! • ‘Niet vliegen’ is dus niet hetzelfde als ‘niet reizen’ • Voorbeeld Oostenrijk….

Vakantiegangers (NL) naar Oostenrijk • In 1990 ging 83% over • • • de grond en 15% per vliegtuig In 2015 was dat 62% resp. 38% Waarom zou dat niet weer anders kunnen? Of is het willen…?

Iedereen heeft een keuze • • • Verder reizen maakt niet gelukkiger Vliegen is meer verplaatsen dan reizen Gevoel voor afstand zijn we kwijt Hoe sneller hoe kleiner de wereld Hoeveel houden we van mensen die het milieu weinig belasten?

Twee reis-voetafdrukken van individuele toeristen • Oom Bertus: drie weken huisje in Zeeland; strandwandelingen, schelpjes verzamelen, bibliotheekboeken lezen. • Vriend Joop: drie weken in dure hotels in Nieuw Zeeland, heliskiën, elke avond disco, tochtjes met 4 W-drive. 34

Beleid • Door Parijse klimaatdoel is luchtvaart riskante(re) belegging geworden • Beleid: – Bepleit dat luchtvaart emissies weg gaan bij ICAO en terug naar landen – In de klimaatwet bunkers (kerosine) nu al meenemen in doelstelling (-49%/2030) – Luchtvaartnota uitbreiden tot ‘reisnota’ en synchroniseren met klimaatwet – CO 2 in elke (luchtvaart-)MER – De 500, 000 limiet voorlopig handhaven en inclusief maken voor alle NL luchthavens 35

Want Schiphol is en blijft op slot • Nadelen: – Uitwijken naar andere luchthavens – Wat minder luchtvaarteconomie • Maar dat heeft ook voordelen: – – – Schaarste dus kosten omhoog: ruimte voor milieumaatregelen Andere vervoerwijze/bestemmingskeuze Geluidhinder daalt Luchtkwaliteit neemt toe Kansen voor rendabele en betere alternatieven • plus veel werkgelegenheid – Toerisme Amsterdam groeide niet door beperkte hotelcapaciteit; Airbnb plus Schiphol oorzaak overcrowding?

Ongeremde groei • In 2017 verdubbelde Airbnb tot 11% overnachtingen Amsterdam. • Hotelsector groeit langzamer. • Gemeente heeft veel minder invloed op Airbnb • Schiphol groeit: vooral ook inkomend • Toeristische druk ontstaat vooral door verre reizigers die vooral de highlights bezoeken • Spreiden? Kijk eens in Giethoorn…. En Haarlem • De overheid raakt haar sturingsmogelijkheden kwijt.

En dan: de (internationale) trein • De overheid doet er niets aan (HSL-Oost, HSL-Zuid, Fyra, Nachtnet, London-Amsterdam, A’dam-Berlijn) • Politieke partijen doen weinig • De milieubeweging is stil • De spoorsector gelooft er zelf niet in • De EU maakt geen vuist met eigen richtlijnen • De ‘milieubewuste reiziger’ pijnigt hersens vaak trein te mijden…

Tenslotte • Parijs gaat niet samen met ongelimiteerde groei luchtvaart • De 50/50 regeling voor Nederlandse luchtvaart bunkers toepassen is goed begin en lost hinder op. • Nederland: doel klimaatbeleid is strijdig met doel luchtvaartbeleid. • Alternatieven (treinen, bussen, dichtbij bestemmingen) ondergeschoven kindje NL beleidsmakers 39

X X Dank voor uw aandacht X X X X 40