LME VE DEERLENDRME Temel Kavramlar Yrd Do Dr

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME (Temel Kavramlar) ¡ ¡ ¡ Yrd. Doç Dr. Faik Özgür KARATAŞ l KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi OFMAE Böl. Kimya Öğretmenliği ABD İletişim: ktufegitim@gmail. com İnternet: http: //kimyaprogrami. wordpress. com l Kurs sunusu l İlave teorik bilgi l Örnekler

Tanışma-Isınma (ice breaking) Kazanım: ? . Dünya, Güneş ve Ay’ın şekil ve büyüklüklerini karşılaştırır. 1 tane çoktan seçmeli soru 1 tane boşluk doldurmalı soru 3 tane Doğru-Yanlış sorusu 1 tane performans ödevi ? işaretlerinin anlamı sizce nedir? Ölçme ve Değerlendirme 2

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Filme oynatmak için bir yaratık çizelim. Ölçme ve Değerlendirme 3

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 4

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 5

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 6

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 7

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 8

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 9

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 10

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 11

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 12

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 13

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 14

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 15

Ölçme ve Değerlendirme 16

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 17

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 18

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 19

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? Ölçme ve Değerlendirme 20

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? ¡ İlkokul 3. sınıf soru: Ormanların faydalarını sayınız. l ¡ Soru: İsa kimdir? l ¡ Cevap: Ormanların faydaları saymakla bitmez. Cevap: Geçen sene bizim sınıftaydı, artık gelmiyor. Soru: Siz hoca olsaydınız hangi soruları sorardınız? l Cevap: Sizin soracaklarınızı sormazdım hocam. 21

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? ¡ Soru: Elimizde bir barometre var. Barometreyi kullanarak, bir binanın uzunluğunu nasıl öğreniriz? Yanıt 1: Barometre bir ipe bağlanıp binanın tepesinden aşağıya sarkıtılır. Sonra ipin uzunluğu ölçülür. Yanıt 2: Saat 12. 00'de güneş tepedeyken binanın gölgesi ve yere konulan barometrenin gölgesi ölçülür. gölge uzunlukları oranlanarak, barometrenin uzunluğundan sonuç bulunur. Yanıt 3: Barometre binanın tepesinden atılır. bırakıldığı an ile yere düştüğü an arasındaki süre bulunur. h=1/2 gt 2 formülünden binanın yüksekliği bulunur. Yanıt 4: Barometre satılır, parası binanın müteahhitine verilir ve binanın yüksekliği öğrenilir. 22

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? q q Öğretim ile belirlenen amaçlara ne ölçüde ulaşıldığını saptamada, Bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlardaki değişme ve gelişmeleri görmede, Öğretim yöntem ve materyallerinin öğretimin amacına uygun olmasını sağlamada, Öğretimin konu gereklerine ve öğrenci özelliklerine uygun olmasını sağlamada, Ölçme ve Değerlendirme 23

Ölçme ve Değerlendirme Neden Önemlidir? q q q Öğretim kararlarının konuyla ilgili, anlamlı ve güvenilir bilgiye dayandırılmasında, Başarısız öğrencilerin öğrenme eksikliklerinin giderilmesinde, Başarılı öğrencilerin güdülenmesinde, Öğretim aksaklıklarının giderilmesinde, Uygulanan bir eğitimin başarılı olup olmadığı hakkında yönetici, öğretmen ve velilere bilgi vermesinde, önemlidir. Kısaca öğretmen; öğretme etkinliklerinin istenen sonuçları verebilmesinde bu etkinliklerin sürekli izlenmesi, görülecek eksikliklerin, aksaklıkların giderilmesi, sistemin devamı için ve kendini geliştirmesi için ölçme değerlendirme faaliyetlerini yürütmelidir. 24

Ölçme ve Değerlendirme q Söz konusu öğretim etkinliklerinin izlenmesi, başarı veya eksiklikler yönünden incelenmesi eğitim sistemi içerisinde ölçme ve değerlendirme hizmeti olarak kabul edilir. q Bu hizmet, sistemin kendini yenilemesi ve geliştirmesiyle kendi devamılılığını sağlamasında vazgeçilmez bir işlevi yerine getirir. Ölçme ve Değerlendirme 25

Ölçüt Ölçme Türleri • Doğrudan • Dolaylı • Türetilmiş Ölçek Değişken • Nitel-nicel • Bağımlı-bağımsız • Sürekli-süreksiz Ölçmede birim Ölçmede sıfır Ölçüm Değerlendirme • Mutlak-bağıl Ölçme ve Değerlendirme 26

Ölçme Nedir? q Ölçmenin genel bir tanımı; insanların, olayların veya eşyaların belirli bir niteliğini gözleme ve sonuçları belli ölçekler yoluyla sayı veya sembollerle ifade etme işlemidir. q Ölçme, bir niteliğin belirlenen bir ölçeğin birimi cinsinden karşılaştırılarak sayılması işlemine denir. Ölçme ve Değerlendirme 27

Ölçmeye örnekler q q q q Sınıfta 40 kişi var Sınıfın en başarılı öğrencisi Tolga’dır. Suyun sıcaklığı 80 °C dır. Elif’in boyu 170 cm dir. Bir çuval soğan 25 kg dır. Temmuz ayında en yüksek hava sıcaklığı 39 °C dir. Bilgi yarışmasında Leyla birinci, Hakan ikinci, Ayça üçüncü oldu Ölçme ve Değerlendirme 28

Eğitimde Ölçme q Eğitimde ölçme, verilen bilgi ve becerilerin öğrenciler tarafından ne kadar özümsenip özümsenmediğini anlamaya yarayan bir yöntemdir. q Özetle öğretmen, öğrettiği konunun öğrencilerine hangi davranışları kazandırıp kazandırmadığına bakmak için ölçme yapar. Ölçme ve Değerlendirme 29

Ölçmeye Örnekler ¡ Bir kumaşın boyunun cetvel ile ölçülmesi ¡ Bir odanın boyunun bir ip ile ölçülmesi ¡ ¡ Bir kova suyun sıcaklığının termometre ile ölçülmesi Bir çocuğun zekasının renkli küpler ile ölçülmesi Ölçme ve Değerlendirme 30

Ölçmenin Unsurları Ölçme ve Değerlendirme Dersi 31

Ölçme İşlemi Yapılırken; ! Ölçülecek niteliğin belirlenmesi ! Amaca uygun sayı ve sembollerin belirlenmesi ! Ölçme yönteminin veya aracının belirlenmesi yoksa geliştirilmesi ! Nitelik ile ölçme aracının etkileştirilmesi ! Ölçme sonucunun amaca uygun sayı ve sembollerle ifade edilmesi Ölçme ve Değerlendirme 32

Eğitim Öğretimde Ölçülen Özellikler: ¡ ¡ ¡ ¡ Öğrencilerin bilgileri, Anlayışları, Kavrayışları, Becerileri, Davranışları, Tutum, Değerleri ölçülebilir. Ölçme ve Değerlendirme 33

Ölçme İşleminde; q q q İnformal gözlemler, (Öğrencilerin yaptığı) Çeşitli proje ve çalışmalar, Yazılı yoklamalar, Testler (ya da çeşitli standart testler), Anketler, Ölçekler…vb. kullanılabilir. Ölçme ve Değerlendirme 34

Ölçme İlgili Temel Kavramlar Nitelik/Özellik: Genel anlamda ölçülecek değişkenler, büyüklükler, miktarlar nitelik olarak ifade edilir. ¡ ¡ ¡ Öğrencilerin boylarının ölçülmesinde nitelik uzunluktur ve birimi vardır. Ağırlık da nicel bir değişkendir ve birimi vardır. Eğer öğrencilerin ne kadar öğrendiği ile ilgili bir ölçme işlemi yapılacaksa, değişkenimiz niteldir ve üniteyle ilgili kazanımlar bu işlemin niteliğidir. Ölçme ve Değerlendirme 35

ÖLÇÜM Ölçme sonucunda elde edilen sembol veya sayıya ölçüm denir. q Eğitimde en ideal ölçme tanı koyucu ölçmelerdir. Belirlenen hedef davranışların bireysel davranışlara bağlı olarak kazanılıp kazanılmadığı, ne gibi eksikliklerin ortaya çıktığı, bu eksikliklerin nasıl giderileceği ancak tanı koyucu ölçme ile belirlenebilir. Bu tür ölçmeler değerlendirmelere veri sağlar. Ölçme ve Değerlendirme 36

Öğretmenin ölçme işlemi şu adımları içerir: q q q Ölçülecek kazanımların belirlenmesi. Kazanımları yoklayacak sınav türünün belirlenmesi. Kazanımları ölçecek soruların belirlenmesi. Sınavın hazırlanması ve uygulanması. Sorulara verilecek cevapların nasıl puanlanacağının belirlenmesi ve sınavın puanlanması. Ölçme işlemi sırasında yukarıda belirtilen adımların tamamlanmasıyla bir ölçüm yapılmıştır. Ölçme ve Değerlendirme 37

Öğrenme arzu edilen düzeyde gerçekleşti mi? ÖLÇÜT: Ölçme sonuçlarının karşılaştırılmasında esas alınan ve ilgili karar süreci boyunca değiştirilemeyen niceliklerdir. q Ölçme sonuçlarının anlamlandırılmasında kullanılan ve bireyler hakkında karar vermemizi sağlayan önceden belirlenmiş kurallar veya standartlardır. q Öğretmen, öğrenmenin yeterli veya yetersiz ya da başarılı olup olmadığına karar verirken ölçütler kullanır. Ölçme ve Değerlendirme 38

Ölçüt, kriter demektir. Ölçüt olmaksızın değerlendirme yapılamaz. Ölçüt değiştikçe değerlendirme de değişir. Örnek: Sınıfın aritmetik ortalamasına eşit ve üstünde alanlar başarılı olacaktır. Üç sınav ortalaması 45 puan ve üstünde olanlar başarılı olacaktır. Ölçme ve Değerlendirme 39

Değişken Gözlemden gözleme farklı değerler alabilen varlıkların özelliklerine değişken denir. q q q Nitel-Nicel Değişkenler Bağımlı-Bağımsız Değişkenler Sürekli-Süreksiz Değişkenler Ölçme ve Değerlendirme 40

Değişken Çeşitleri (Nitel-Nicel) Nitel: Sayılarla ifade edilemeyen (cinsiyet, mezun olunan okul, din, dil, medeni durum vb…) değişkenlere nitel değişken denir. Nicel: Varlıkların sayılarla ifade edilebilen özelliklerine nicel değişken adı verilir. Örneğin; boy, ağırlık, hacim gibi somut nitelikler; başarı, zekâ, yıllık gelir …vb. soyut nitelikler. Ölçme ve Değerlendirme 41

Değişken Çeşitleri (Bağımlı-Bağımsız) Başka bir değişkene bağımlı olmadan değer alabilen, sebep-sonuç ilişkisinde sebep durumunda olan değişkenlere bağımsız değişken, başka bir değişkene bağlı olarak değerler alabilen sebepsonuç ilişkisinde sonuç durumunda olan değişkenlere ise bağımlı değişken denir. Örneğin; bir çiçeğin büyümesine etki eden su, toprak, güneş ışığı vb. bağımsız değişken; çiçeğin büyümesi ise bağımlı değişkendir. Başarıya etki eden çalışma süresi, yetenek, motivasyon bağımsız değişken, başarı ise bağımlı değişkendir. 42

Değişken Çeşitleri (Sürekli-Süreksiz) Değişkenlerin aldıkları değerlerin bölünüp bölünmemelerine göre, yani değişkenlerin aldıkları iki değer arasında başka bir değerin bulunup bulunmamasına göre sürekli değişken ve süreksiz değişken sınıflaması yapılabilir. q q Sürekli değişken; matematiksel olarak değişkenin aldığı iki değerin arasının sürekli bölünebildiği, başka bir ifadeyle matematiksel olarak bu iki değerin arasında daima başka bir değerin bulunabildiği değişkenlerdir. Bu tür değişkenler reel sayılarla ifade edilir. Örneğin, insanın boyu nicel ve sürekli bir değişkendir. Çünkü insanın boyu santimetre, milimetre gibi çok küçük birimlere ayrılabilir. 43

Değişken Çeşitleri (Sürekli-Süreksiz) q Değişkenler arasında sürekli bölmenin yapılamadığı değerlere süreksiz değişken denilmektedir. Süreksiz değişkenlerin değerleri ölçek üzerinde ayrı noktalar olarak yer alır. İki değer arasında sınırlı sayıda (sonlu) değer bulunur. q Cinsiyet, nüfus, medeni durum, okul türü, okunulan bölüm, vb. . 44

45

Ölçme Teknikleri q q İnsanlar veya nesneler ağırlık, boy, renk gibi doğrudan gözlenebilen bir takım fiziksel özelliklerin yanında, ölçülmesi zor olan zeka, başarı, tutum vb. gibi doğrudan gözlenemeyen bir takım özelliklere de sahiptirler. Bu özelliklerin bazıları doğrudan gözlenebilir veya ölçülebilirken bazıları ise doğrudan ölçülemez. Doğrudan ölçme Dolaylı ölçme Türetilmiş ölçme Ölçme ve Değerlendirme 46

Doğrudan Ölçme q q q Herhangi bir niteliğin, doğrudan doğruya uygun birimle kıyaslanarak ölçülmesidir. Ölçülen nitelik ile ölçmede kullanılan aracın niteliği aynı ise Doğrudan Ölçme olur. Bir bahçenini metre ile ölçmek, bir kütleyi terazi ile ölçmek, öğrencileri boy sırasına dizmek gibi… Bu tür ölçmelerde kullanılan ölçme aracında başlangıç noktası olarak alınan sıfır (0) mutlak yokluğu göstermektedir. Ölçme ve Değerlendirme 47

Örnekler q Öğrencileri yanyana getirerek boy sırasına koyma, q Kefeli terazi ile kütle tartma, q Adım ile odanın boyunu ölçme, q Derse devamsızlık edilen gün sayısını belirleme, q Bir günde içilen çay sayısını belirleme, q Metre ile uzunluk ölçme, q …. Ölçme ve Değerlendirme 48

Dolaylı Ölçme q q Doğrudan gözlenemeyen ve gözlense bile yeterli duyarlıkla ölçülemeyen özelliklerin, bu özellikle ilgili olduğu bilinen başka bir değişken ya da özellik yardımıyla ölçülmesidir (Karaca vd. , 2008). Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın özelliği farklı ise Dolaylı Ölçme’dir. q Bu tür ölçmelerde kullanılan ölçme aracında başlangıç noktası olarak alınan sıfır (0) izafidir, yokluk göstermez. q Bu tür ölçmelerde hata ihtimali daha yüksektir. Ölçme ve Değerlendirme 49

Örnekler q Termometre ile odanın sıcaklığını ölçme q Yaylı kantar/baskül/el kantarı/dinamometre ile peynir tartma, q Performans ödevi ile öğrencilerin BSB sapma, q Zeka testiyle zeka düzeyini belirleme, q Denizlerin derinliğini radyo dalgaları ile ölçme, q Likert tipi ölçekle tutum düzeyini saptama, q Zamanın ölçülmesi, q …. . Ölçme ve Değerlendirme 50

Doğrudan ölçmede; ¡ Ölçülen özelliğe yönelik bir ölçme aracı vardır. ¡ Geçerliği ve güvenirliği yüksektir. ¡ Dört ölçekten elde edilebilirler ve oranlı karşılaştırmalar yapılır. ¡ Sadece pozitif değerler alır. ¡ Somut değişkenler ölçülür. ¡ Rasgele hata oranı düşüktür. ¡ Ölçme sonuçlarının yorumlanması daha kolaydır. Dolaylı ölçmede ise; ¡ İlgili özelliği ölçtüğü düşünülen bir ölçme aracı vardır ¡ Negatif değerler de alır. ¡ Soyut değişkenler ölçülür. ¡ Rasgele hata karışma ihtimali yüksektir. ¡ Yorumlanması zordur.

Türetilmiş Ölçme q Farklı ölçme sonuçlarının oranı veya çarpımı sonucunda ulaşılan ölçmedir. İki ölçme sonucu üzerinde yapılan işlemler yardımıyla yeni bir ölçme sonucuna ulaşmadır. q Örneğin, bir arabanın hızı hesaplanırken; yol ve zaman ölçülür ve oranlanarak hız hesaplanır. q İki ölçme sonucunun oran veya çarpımının türetilmiş ölçme olabilmesi için birim değişmelidir. q Örneğin, karenin çevresi cm olurken alanı cm 2 olarak değişir. Ölçme ve Değerlendirme 52

Örnekler q Yoğunluk = Kütle/hacim, q Alan ölçümü, q Hacim ölçümü, q Kişi başına düşen milli gelir, q Nüfus yoğunluğu, q Hız, q …. . Ölçme ve Değerlendirme 53

EĞİTİMDE ÖLÇME q q q Eğitimde ölçme konusu olan özelliklerin çok azı doğrudan ölçülebilir. Örneğin, elle yapılan işler dışında, yanlışsız ve güzel okuyabilme, iyi konuşabilme gibi bazı özellikler de doğrudan gözlenebilir. Bunlarda ölçme konusu olan davranışla gözlenen davranış aynıdır, özdeştir. Fakat eğitimde genellikle, ölçme konusu olan davranış değil de, onunla ilgili olduğu sanılan davranışlar gözlenip gözlem sonucu asıl ölçme konusu olan davranışa atfedilir. Ölçme ve Değerlendirme 54

q q Öğrenci başarılarının ölçülmesinde kullanılan testler ile sıcaklığın ölçülmesinde kullanılan termometre benzer bir işlev görmektedir. Her ikisi de ölçmek istedikleri nitelikleri dolaylı ölçebilmektedir. Ancak başarının ölçülmesinde kullanılan testlerle termometre kadar güvenilir sonuçlar elde edemeyiz. Bunun iki temel nedeni vardır. Birincisi termometre başarı testlerinden çok daha duyarlıdır. İkincisi, termometredeki cıva bilimsel yasalara bağlı olarak hareket etmektedir. Farklı termometre kullansak da sonuç değişmez. Başarı ölçen sınavlarda ise durum farklıdır. Çünkü ölçmeye konu olan şey; bir insan davranışıdır ve insan davranışlarını ölçmek çok daha karmaşık ve zor bir iştir. Sınav sorularına cevap veren öğrencilerin o andaki davranışlarını etkileyen pek çok faktör olabilir. Bunlar zaman ve ortama bağlı olarak da değişiklik gösterebilir. Bunları kontrol etmek çok zordur. Bu nedenle başarı testleriyle yapılan ölçümlere bir miktar hata karışabilir. 55

¡ ¡ Nicel ölçümler: Sayısal büyüklüklerin ölçülmesi Nitel ölçümler: tutum, başarı, özgüven gibi… Öznel ölçümler: Kişiden kişiye değişebilen ölçütlerin kullanıldığı Nesnel ölçümler: Standart ölçek ve ölçütlerin kullanıldığı Ölçme ve Değerlendirme 56

1. Ölçüm: İki çocuğun boyu metre ile ölçüp kâğıt üzerine yazılabilir. Bu bir ölçme işlemidir, ölçeğiniz ise metredir. 2. Ölçüm: Aynı şekilde üç çocuğu yana koyarak boylarını ölçmek mümkündür. Çocukların boyları karşılaştırıldığında birinin diğerlerinden uzun olduğu, birinin diğerlerinden kısa olduğu veya boylarının eşit olduğu söylenebilir. Ölçek ise yapılan karşılaştırmadır. • Birinci ölçüm nicel büyüklük, ikinci ölçüm nitel bir değer verecektir. İkinci ölçümde kullanılan ölçek standart değildir. Çünkü bu ölçümde öznel değerlendirmeler, kişisel bakışlar ve karşılaştırmalar kullanılmıştır. • Benzer bir ölçmeyi kendi gözlemlerimizi kullanarak iki öğrencinin başarısı için yapmak mümkündür. Daha çalışkan, daha az biliyor, daha çabuk anlıyor, gibi yorumları bu öğrencilerimizden biri için yapabiliriz. Burada herhangi bir test veya sınav yapılmadığı için bu ölçüm özneldir. Ölçme ve Değerlendirme 57

ÖLÇMEDE BİRİM q q q Birim, bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçacıktır. Birim duyarlılığın bir göstergesidir. Örneğin, ölçme sonuçlarının sayılarla ifade edilmesinde cm, gram, santigrat derece, puan gibi birimler kullanılır. Bir çoktan seçmeli testte her bir soru birimdir ya da soruların puan karşılığı olan 1 puan birimdir. Birim ölçme aracını evrenselleştirir, herkes tarafından aynı anlaşılır. Ölçme ve Değerlendirme 58

ÖLÇMEDE BİRİM Ölçmede kullanılacak birimlerde bulunması istenen üç özellik: 1. 2. 3. Eşitlik: Birimlerin eşit dilimlere ayrılması. Örneğin; metrede eşitlik özelliği vardır, kulaçta ise yoktur. Genellik: Birimlerin herkes tarafından aynı anlamda kullanılması. Örneğin kilogram’ın ağırlık ölçümlerini ifade etmede kullanılması. Kullanışlılık: Bir birimin ölçülecek değişkene uygun büyüklükte seçilmesi. Örneğin; kumaşın santimetre, şehirlerarası mesafelerin kilometre ile ölçülmesi. Ölçme ve Değerlendirme Dersi 59

ÖLÇMEDE SIFIR q q q Matematiksel olarak sıfır, boş kümenin eleman sayısını gösterir. Bu sıfır yokluğu gösterdiği için mutlak veya doğal sıfır denir. Bazı değişkenler için sıfır yokluğu göstermez. Sıcaklık ölçmede Santigrat, Fahrenhayt derecelerindeki sıfır gibi… Başarı, yetenek, zeka gibi değişkelerin ölçülmesinde kullanılan sıfırda o özelliğin hiç olmadığını göstermez. Bu sıfıra, bağıl (izafi) veya göreceli sıfır denir. Ölçme ve Değerlendirme 60

ÖLÇMEDE KULLANILAN ÖLÇEKLER q Ölçek terimi “belli birimlerle bölümlenmiş ölçme aracı” olarak kullanılmaktadır. q Varlıkların bazı özellikleri değişkenlik özelliğine sahipken bazı özellikleri sabit kalmaktadır. Örneğin insanlarda cinsiyet sabit bir değişken olarak alınırken, insanın biyolojik ve bilişsel özellikleri zamana bağlı olarak değişebilmektedir. Bu nedenle varlıkların sahip oldukları niteliklerin durumuna göre farklı ölçekler kullanılmaktadır. q Ölçekler sayı ve sembollerden oluşur. Ölçekler kullanılış amaçlarına göre, sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve oranlı olmak üzere dört türdür.

Sınıflama (Adlandırma) Ölçeği q Sınıflama; nesneleri veya olguları sahip oldukları belli bir nitelik yönünden gruplandırmaktır. İnsanların kadın-erkek, evli-bekâr, sarışın-kumralesmer kategorilerine ayrılması, futbolcuların oyun yerlerine göre numaralandırılması, bu tür ölçeklere örnek verilebilir. Sınıflandırma ölçeğindeki ölçümler, miktar belirtmez ve “farklılıkbenzerlik” den öteye bir anlam taşımaz. Belli bir yönden birbirine benzeyenler aynı gruba konur, “büyüklük-küçüklük” dikkate alınmaz. q Bu ölçeklerde belirlenen gruplar sayı, harf veya başka bir sembolle belirtilebilir. Örneğin, her ile ayrı bir plaka numarası verilmesi ve o ile ait taşıtların aynı numarayı almaları buna örnek verilebilir. Ancak bu sayıların büyüklükleri dikkate alınmaz. Matematiksel olarak bir anlamları yoktur, yapılmak istenen sadece bir sınıflandırmadır.

Sıralama (Dereceleme) Ölçeği q q q Nesnelerin belli bir özelliğe sahip oluş derecesine göre sıraya konulmasıyla elde edilen ölçeklerdir. Bu ölçekte nesneler bir özelliğe göre en çok sahip olandan en az sahip olana, ya da en az sahip olandan en çok sahip olana doğru sıralanırlar. Bu sıralamada kullanılan sıra sayıları nesneleri sahip olduğu özelliğe göre sıralar. Ancak bu sıra sayıları arasındaki farklar nesneler arasındaki farkın miktarını yansıtmaz. Bu ölçek sınıflama ölçeğine göre daha fazla bilgi verir. Örneğin matematik dersinden öğrencileri başarılı başarısız olarak sınıflandırabiliriz. Ancak, bilindiği gibi sınıflamada başarılı olan öğrencilerin başarı sıralamasını bilemeyiz. Sıralama ölçeğinde ise öğrencilerin başarı sıralaması ve seviyeleri hakkında bilgi elde edebiliriz.

Eşit Aralıklı Ölçek q q q Bir başlangıç noktasına sahip (ama izafi) ve aralıkları eşit olan bir ölçektir. Bu ölçeklerin kullanıldığı ölçmelerde niteliğin miktarı hakkında da bilgi edinmiş oluruz. Eşit aralıklı ölçeklerde başlangıç olan sıfır noktası, keyfi olarak saptanır ve noktanın kaydırılması sonucu değiştirmez. Termometre, takvim, gibi araçlar eşit aralıklı ölçek esasına göre geliştirilmiştir. Mutlak bir sıfır noktasının bulunmadığı bu tür ölçeklerde oranlı karşılaştırmalar yapılamaz. Eğitim, psikoloji ve diğer sosyal bilim alanlarında yapılan ölçmelerin pek çoğunda eşit aralıklı ölçekler kullanılır. Örneğin, zekâ, başarı, tutum vb. özelliklerin ölçülmesinde bu ölçek kullanılır. Bu ölçekte toplama ve çıkarma işlemleri yapılabilir.

Eşit Oranlı Ölçek q q q Başlangıç noktası gerçek sıfır noktası olarak alınan ve eşit aralıklarla bölümlenen ölçeklere oranlı ölçekler adı verilir. Bu tür ölçmelerle varılan sonuçlar üzerinde her türlü matematiksel işlemler yapılabilir. Uzunluk ve ağırlık ölçerken kullandığımız ölçek bu esaslara göre geliştirilmiştir. Bu tür ölçeklerde sıfır noktası ölçülecek özelliğin yokluğu anlamına gelir.

Ölçeklerin yapı ve elde edilen ölçme sonuçlarının anlamı açısından karşılaştırılması Ölçeğin Yapısı Ölçek Türü Ölçme Sonuçlarının Anlamı Nitelik Gösterm Sıra e Gücü Başlangıç Noktası Birimi (Aralığı) Sınıflama Var Yok Var Sıralama Var fakat değişir Var Eşit Aralıklı Var fakat göreceli Var ve eşit Var Var Eşit Oranlı Var ve mutlaktır Var ve eşit Var Var Fark Oran Var 66

Değerlendirme Nedir? ¡ ¡ ¡ Değerlendirme, bir ölçüt kullanarak yargıya varma ve karar verme sürecidir. Ölçme sonuçlarını bir ölçütle kıyaslayarak ölçülen nitelik hakkında bir karara varma sürecidir. Değerlendirme sonucunda; ölçülen özelliğin ya da niteliğin yeterli ya da yetersiz, az ya da çok, kabul edilebilir ya da edilemez düzeyde olduğu gibi bir yargıya varılması söz konusudur. Ölçme ve Değerlendirme 67

Değerlendirme Nedir? Ölçme sonucu Karşılaştırma Ölçüt Karar (değer yargısı) Ölçme ve Değerlendirme 68

Örnek: Ahmet’in üç sınav ortalaması 45 puanı geçtiği için başarılı oldu. Örnek: Ayşe sınıfın aritmetik ortalamasının altında puan aldığı için başarısız oldu. Ölçme 70 Ölçüt 45 Karar Geçti Değerlendirme Süreci Ölçme ve Değerlendirme 69

Ölçme ve Değerlendirme Arasındaki Farklılıklar ÖLÇME DEĞERLENDİRME 1. Ölçme bir gözlem faaliyetidir. 1. Bir yorum, bir hüküm verme işidir. 2. Ölçmede gözlenecek nitelik vardır. 3. Sayı ve edilir. 4. Ölçme tektir. sembollerle sonuçları bir 2. Değerlendirmede değerlendirilecek bir ölçüm sonucu vardır. ifade 3. Sonuç, bir ölçütle kıyaslanarak bir yargı ve karar olarak ortaya çıkar. değişmez, 4. Değerlendirme kişilere değişkenlik gösterebilir. göre 5. Ölçme değerlendirmenin ön 5. Değerlendirme ölçmeyi içine alacak koşuludur. kadar kapsamlıdır. 6. Objektiftir. 6. Sübjektiftir. 7. Betimseldir. 7. Yargısaldır. Ölçme ve Değerlendirme 70

SONUÇ OLARAK Ölçme ve Değerlendirme, eğitim sisteminin ana öğelerinden birini oluşturur. Sistemin geçerliliğinin, başarısının ve hedeflere ne denli yaklaşıldığının temel göstergesidir. 71