LME VE DEERLENDRME DERS BEDH KI B T

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME DERSİ BEDİH KIŞ B. Ö. T. E Eğitim Fakültesi

Ölçek ve ölçek çeşitleri Ölçek; nesnelerdekiözellikleri ve farkları ortaya çıkarmaya çalışan araçlardır. Ölçek incelenen özelliğin niteliğini ve ya niceliğini belirlemek için kullanılan araçlardır • • • 1) Sınıflandırma ve adlandırma (Kız-erkek, geçti-kaldı, yatılı-gündüzlü vs. ) 2) Sıralama (1. , 2. , 3. Vs. , zayıf-orta-iyi-pekiyi, A, B, C, D. . ) Bu iki ölçme sonuçlarına aritmetik işlemler uygulanamaz. 3) Eşit aralıklı (Göreceli bir başlangıç (0) noktası vardır, buradan eşit oranlarla aşağı ve yukarı çıkar. Sıcaklık ölçümü gibi. ) Toplama, çıkarma yapılabilir; çarpma, bölme yapılamaz) 4) Eşit oranlı (Mutlak bir 0 noktası vardır ve yukarıya eşit oranlarla çıkar. Uzunluk, ağırlık, hacim vs. . ) Her türlü matematiksel işlem yapılabilir. “Halep ordaysa, arşın burada; atla bakalım”

1 -SINIFLAMA (ADLANDIRMANOMİNAL) ÖLÇEKLERİ -Gözlemin en basit biçimi, nesneleri belli bir yönden benzeyip benzemediklerine göre sınıflamaktır. İlk olarak bu ölçeklerin yansıma özelliği vardır: yani farklı iki objeye “a” kodu verilmişse a=a’dır. İkinci olarak bu ölçeklerin simetri özelliği vardır: yani aynı kümede bir objeye “a” diğerine “b” kodu verilmişse ve a=b ise b=a’dır. Üçüncü olarak bu ölçeklerin geçişme özelliği vardır: yani a=b ve b=c ise a=c’dir.

Sınıflama Ölçek Örnekleri Türkiye’nin bölgeleri Ayakkabı markaları Türkiye’deki üniversiteler İllerin telefon kodları illere plaka numarası verme KPSS’ deki puan türleri Öğrencilere numara verme Futbolculara sırt numarası verme Bayanlar Erkekler

2 -SIRALAMA (DERECELEME) ÖLÇEKLERİ Belirli bir nitelik bakımından büyükten küçüğe ya da küçükten büyüğe sıraya koyma işidir. Kullanılan sayılar sıra sayılarıdır. Öğrenciler boy sırasına ya da herhangi bir sınavdan aldıkları puana göre başarı sırasına konulabilir. Bir öğrencinin, boy uzunluğu ya da başarı miktarı bakımından grup içinde kaçıncı olduğu da belirlenir. Boy sırasına göre

Sıralama (dereceleme) ölçekleri örnekleri Başarı sıraları Boy sıraları Ligdeki takımların puan sıralamaları Birinci-ikinci-üçüncü Okul birincisi-okul ikincisi En uzun-ikinci uzun Yarışmada birinci-yarışmada ikinci

3 -EŞİT ARALIKLI ÖLÇEKLER Eşit aralıklı ölçeklerde başlangıç (sıfır) noktası keyfi olarak belirlenir Bu tür ölçeklerdeki sıfır noktası saymaca bir sıfır noktasıdır. Termometre, takvim ve standart puanlar bu anlamda eşit aralıklı ölçek ya da ölçme aracıdır.

3 -EŞİT ARALIKLI ÖLÇEKLERE ÖRNEKLER Takvimler Zeka testleri Tutum ölçekleri Öğrencilere uygulanan sınavlar Başarı testlerindeki standart puanlar Sıcaklık ölçümleri Miladdan önce (555) TAKVİM Milad (0) Miladdan sonra (2015)

4 -ORANLI ÖLÇEKLER Eksi değer alıp almadığına göre -Katlı işlemler varsa eşit oranlı ölçektir Bu araçlardaki sıfır noktası ölçülen özelliğin hiçliğini, yokluğunu gösterir. Metre, kilogram, saat gibi ölçme araçları bu tür ölçek esasına uygun olarak geliştirilmiştir.

KPSS-2006 İş birliğine dayalı bir öğrenme uygulamasında gruplar öğrencilerin soyadlarının baş harfleri kullanılarak oluşturulmuştur. Bu uygulamadaki gruplara ayırma, bir ölçme işlemi olarak kabul edilirse kullanılan ölçek türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Sıralama B) Eşit oranlı C) Sınıflama D) Dereceleme E) Eşit aralıklı Cevap : Öğrenciler bir benzerlik baz alınarak gruplandırılmışlardır. (Soyadlarının baş harfleri) Burada yapılan uygulamada kullanılan ölçek sınıflamadır. Cevap C

KPSS-2007 Aşağıdaki örneklerin hangisinde sözü edilen ölçme işleminde bağıl (keyfî, itibari) sıfır söz konusu değildir? A) Ankara ili Çankaya ilçesinin deniz seviyesinden yüksekliği 870 metredir. B) Öğrencilerin felsefe dersine karşı tutum puanları ortalaması 207 dir. C) Tarih sorularından en az dört tanesine doğru cevap veremeyenler sıfır puan almıştır. D) Bugün hava sıcaklığı 15 ºC dir. E) Bu kitabın ilk 4 sayfasında kitabın kapsamı tanıtılmaktadır.

ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN YAPISAL ÖZELLİKLER 1 -GEÇERLİLİK Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği başka herhangi bir özellikle karıştırmadan, doğru olarak ölçebilme derecesidir. Başka bir deyimle, bir ölçme aracının geliştirilmiş bulunduğu konuda amaca hizmet etmesidir. Amaca uygun olmasıdır. Bir ölçme aracının her şeyden önce, ölçülecek özellik ya da özellikleri tam ve doğru olarak ölçmesi ve ölçülmesi söz konusu olmayan başka özelliklerle karıştırılmadan ölçülebilmesidir.

Mesela: Sözgelimi, uzunluk ölçmek için geliştirilmiş bir araç olan metre, uzunluk ölçmede geçerlidir, fakat ağırlık ölçmede geçerli değildir. Bir okuduğunu anlama testi, okuduğunu anlama yeteneğini ölçmede yüksek bir geçerliliğe sahip olabilir fakat aynı test, çok büyük bir olasılıkla, matematikte problem çözme yeteneğini ölçmede geçerliğe sahip değildir. KPSS-2005 Aşağıdakilerden hangisi yabancı dil muafiyet sınavında kullanılan test için bir geçerlik kanıtı olabilir? A ) Testin hatasız puanlanabilmesi B ) Testin çoktan seçmeli maddelerden oluşması C ) Testten alınan puanların ranjının geniş olması D ) Yabancı dili iyi bilenlerin testten yüksek puan alması E ) Testte farklı yapılarda soruların bulunması

Geçerlilik türleri Kapsam geçerliliğini belirleme yolları: Uzman kanısı alma. Aynı kapsamı ölçen başka bir testle korelasyon. MİSAL: Bir derste 10 KONU işlenmiş olsun. Yapılan sınavda da 6 SORULMUŞ olsun. Sorular 2, 3, 5, 7, 8, 10 konulardan sorulmuş, 1, 4, 6, 9. konulardan hiç sorulmamıştır. Böyle bir sınavda kullanılan sorular işlenen tüm konuları yeteri kadar temsil etmediğinden sınavın kapsam geçerliği düşüktür.

1. Kapsam Geçerliği: Kapsam geçerliği, hazırlanan ölçeğin evreni çok iyi örnekleyebilmesidir. Kapsam geçerliği bir bütün olarak testin ve testteki her bir maddenin maksada ne derece hizmet ettiğidir. Not : soru sayısı artıkça geçerlilik yükselir.

2001 -KPSS Aşağıdaki verilenlerden hangisi sınavın geçerliğini düşürücü etkenlerden biri değildir? A ) Cevapların puanlanmasında yanlı davranılması B ) Sınav sorularını yanıtlamada öğrencilerin birbirlerinden faydalanması C ) Soruların öğrencilere sınavdan bir süre önceden verilmesi D ) Öğrencilere soruların tümünü değil, seçtikleri bölümünü yanıtlama şansı tanınması E ) Sınavda her bir hedef-davranışla ilgili sorular sorulması

2) Bir ölçüte dayalı Geçerlilik: Başka bir ölçme sonucunda elde edilen puanlar sınavın geçerliğinin ölçütü olarak kabul edilir. İki türü vardır: Yordama Geçerliliği: Puanların ileri performanslara ilişkin tahminlerde dayanak olarak kullanıldığı durumlarda kullanılır. Yordayıcı puanlar, ölçüt puanlardan önce edilir. ÖSS (yordayıcı) korelasyon Akademik başarı (ölçüt)

Not Kişilerin gelecekteki başarılarını yordamak için kullanılan testlerin bu maksada hizmet etmesi, yani yordama geçerliğine sahip olması istenir. Öğretmen yapımı testlerin yordama geçerliğinin yüksek olması beklenmez. Çünkü bu testler bir derse ilişkin soruları içerir ve kapsamı sınırlıdır. Merkezi olarak yapılan sınavların ise yordama geçerliği yüksek olduğu varsayılır.

Uygunluk (uyum) Geçerliliği: Ölçüt puanlar, yordayıcı puanlardan önce elde edilir. Deneme sınavı (ölçüt) korelasyon ÖSS

2003 -KPSS Aşağıdakilerden hangisinde yordama geçerliğinin belirlenmesine çalışılmaktadır? A ) hazırlanan soruların belirli bir alanda öğrenilenleri temsil edip etmediğinin incelenmesi B ) ölçme aracının öğretimde bir üst düzeyde başarılı olacak öğrencileri seçme özelliğinin incelenmesi C ) bir grup öğrencinin iki dersteki başarılarının karşılaştırılması D ) bir ölçme aracının birkaç hafta arayla aynı gruba tekrar uygulanması ve elde edilen puanlar arasındaki ilişkinin incelenmesi E ) hazırlanan bir testin farklı düzeylerdeki öğrenci gruplarına uygulanması ve bu grupların başarılarının karşılaştırılması

3. Yapı Geçerliği: Ölçme aracındaki sorular arasındaki ilişkileri ifade eder. Ölçme aracında yer alan her bir maddenin tüm maddeler ile bütünlük içinde olması demektir. Yapı geçerliği ile ilgili olarak bir testte yer alan her madde, testin bütünü ile ilişkili olmalıdır. Örneğin, matematik testi içerisinde kimya sorusu bulunmamalıdır Diğer bir anlatımla: 1. Ölçme aracı, ölçülmek istenen nitelikleri gerçekten ölçüp ölçmediği ve testin gerçekten ne tür özellikleri ölçebildiği (Matematik, soruları gerçekten matematik bilgisini mi ölçüyor? ) 2. Ölçme aracındaki sorular arasındaki ilişkileri ifade eder. (30 maddelik bir testte 1. madde testin bütünü ile ilişkili mi? / Fizik testinde her soru fizik sorusu mu? )

4. Görünüş Geçerliği: Görünüş geçerliği, bir testin gerçekten ne ölçtüğüyle değil, ne ölçüyor göründüğü ile ilgilidir. Bir testin görünüş geçerliği, o testin ölçmek istediği şeyi ölçüyor görünmesidir. Görünüş geçerliği olan bir test, kapağında ne yazılı ise onu ölçüyor görünür. Sözgelimi, kapağında Fizik Testi yazılı olan bir testin içinde fizik ile ilgili sorular varsa, söz konusu testin görünüş geçerliği vardır denir.

KPSS-2003 Kapağında “Matematik testi” yazılı olan bir testin içinde matematik soruları varsa, söz konusu test aşağıdakilerden hangisine sahiptir? A ) Kapsam geçerliği B ) Yordama geçerliği C ) Yapı geçerliği D ) Görünüş geçerliği E ) Ölçüt geçerliği

GEÇERLİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR? Güvenirlilik Soru sayısının artması Ölçme sisteminden kaynaklanan hatalar (sistematik yanlılık) Ölçme yönteminin bireyin alacağı puanı etkilemesi İstenmeyen değişkenlerin ölçümlere karışması Sınavda ölçülecek davranışları uygun maddeler ile ölçmemek geçerliliği düşürür. KPSS-2006 Bir firmaya eleman almak amacıyla yapılan bir sınav için, oldukça geçerli bir sınav yapıldı. Diyen bir uzman sınavın hangi özelliğini ifade etmektedir? A) Zor olduğunu B) Adayların yeteneklerine uygun olduğunu C) Objektif olduğunu D) Kolay olduğunu E) İşteki başarıyı yansıtacak yapıda olduğunu

GÜVENİRLİLİK Bir ölçme aracının, ölçme sonuçlarına hata karıştırmadan ölçme yapabilmesi güvenirliktir. Objektiflik olarak da adlandırılan güvenirlik, ölçümler arasındaki tutarlılıktır. Yani farklı ölçümlerde aynı sonucun alınmasıdır. Güvenilir bir ölçme aracı, aynı özellikle ilgili olarak arkaya yapılan ölçmelerde yaklaşık olarak aynı sayısal sonucu verir. Bu anlamda güvenirlik, geçerliğin bir parçasıdır.

NOT: GÜVENİRLİK ARTAR ÖLÇMEDE HATA AZSA

Güvenilirliğin üç özelliği: Tutarlılık: Madde puanlarının (cevapların), testin bütününden elde edilen puan ile korelasyonunun bir göstergesidir. Korelasyonun yüksek olması, maddelerin ölçülmek istenen özellik bakımından homojen (tutarlı) olduğunu gösterir. Düşük olması, maddelerin birbirleriyle ve bütünle tutarlı olmadığını, testin heterojen bir yapıda olduğunu gösterir Duyarlılık: Hatası az olan ölçmedir. Hata azaldıkça ölçme daha duyarlı (hassas) olur. Ör: 25 soruluk bir test; 10 soruluk bir testten daha duyarlı sonuçlar verir. Soru sayısı arttıkça duyarlık artar. Kararlılık: Bir nitelik aynı araçla birden fazla ölçüldüğünde, birbirinden farklı olmayan sonuçlar çıkarsa, ölçme aracı kararlıdır.

KULLANIŞLILIK BİR ÖLÇME ARACININ KULLANIŞLI OLABİLMESİ İÇİN Ekonomik olması Puanlamasının pratik olması Uygulama süresinin kısa olması Uygun bir yönergesinin olması Ölçme işlemini yapan kişiden istenen becerinin az olması Hazırlanması, uygulanması ve puanlamasının kolay olması Puanlarının yorumlanmasının kolay olması gerekir.

KPSS-2003 Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A ) Güvenirlik ölçmenin tutarlılığı ile ilgilidir. B ) Bir test, geçerli olmak için güvenilir olmak zorundadır. C ) Güvenirlilik, bir ölçme aracının kullanıldığı amaca hizmet derecesidir. D ) Bir testin geçerliği, bir derece sorunudur. Ya hep, ya hiç sorunu değil. E ) Geçerlik, bir ölçme aracının, geliştirilmiş bulunduğu konumda amaca hizmet etmesidir.