LKRETM 7 SINIF FEN VE TEKNOLOJ DERS 6

İLKÖĞRETİM 7. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 6. ÜNİTE İNSAN VE ÇEVRE Özlem Nur AYYILDIZ Akdeniz Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Bölümü

İnsan ve Çevre Habitat Tür Popülasyon Ekosistem Çeşitleri Besin Zinciri ve Besin Ağı Biyolojik Çeşitlilik 2

İnsan ve Çevre Dünya, Güneş’ten aldığı ışık miktarı, sıcaklığı, karada ve sudaki yaşama ortamları ile canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için en uygun gezegendir. Bu gezegende bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve mikroskobik canlılar belli bir uyum içinde yaşamaktadır. 3

İnsan ve Çevre Güneş sisteminde bulunan Dünya’mızda farklı canlılar yaşamaktadır. Yeryüzünde her canlının kendine özgü yaşam alanı vardır. Canlılar kara ve su gibi özel alanlarda yaşayabildiği gibi her ortamda yaşabilen canlı türleri de vardır. 4

Habitat • Bir canlının yaşayıp üreyebildiği, korunabildiği, besin sağlayabildiği yer onun habitatı diğer bir ifade ile yaşam alanıdır. • Habitat, bir okyanus ya da bir çayırlık kadar büyük olabileceği gibi çürümüş bir ağaç kütüğünün altı ya da bir başka canlının bağırsağı kadar küçük de olabilir. Aşağıdaki resimlerde değişik habitatları bulabiliriz. Antartika’da bir Habitat Çöl Habitatı Deniz Habitatı 5

Tür Yanda bir aslanın fotoğrafı görülmektedir. Ortak bir atadan gelen, çiftleştiklerinde kısır olmayan döller veren benzer bireyler topluluğuna tür denir. Kedi, köpek, kaplumbağa, karınca, çam, papatya vb. türe örnek olarak sıralanabilir. 6

Popülasyon Belli bir bölgede yaşayan, aynı türden organizmaların oluşturduğu topluluğa popülasyon denir. Van Gölü’nde yaşayan inci kefali, Adana Aladağlar’daki kızılçamlar, Hatay Samandağ’daki kral kelebekleri birer popülasyon örneğidir. İnci Kefali Kızıl Çam Kral Kelebeği 7

Aşağıdaki fotoğrafta ise birden fazla aslanın oluşturduğu aslan popülasyonu bulunmaktadır. Aslanların diğer canlılarla birlikte bulunduğu bu fotoğrafta bitkiler ve dağın da bulunduğu dikkatinizi çekti mi? 8

EKOSİSTEM Belirli bir habitatta canlı ve cansızların karşılıklı etkileşim hâlinde olduğu yaşam birliğine ekosistem denir. Ekosistemin canlı faktörleri bitki, hayvan, mantar vb. cansız faktörleri ise hava, su, toprak, rüzgâr ve güneş ışığıdır. 9

EKOSİSTEM * Dünyamız da basitten karmaşığa doğru düzenli ve dengeli bir sisteme sahiptir. * Organizmalar (türler) popülasyonları, popülasyonlar ekosistemleri ve ekosistemler de yaşadığımız Dünya’daki canlı hayatını oluşturur. Organizma (tür) Populasyon Ekosistem 10 Yaşadığımız gezegen

EKOSİSTEM Ekosistemlerde sürekli bir değişim vardır. Bir ekosistemdeki güneş ışığının azlığı veya çokluğu o ekosistemdeki canlı sayısını ve çeşidini etkiler. Ekosistemleri etkileyen cansız faktörleri iklim, güneş ışığı, sıcaklık, su, toprağın yapısı ve rüzgâr olarak sıralayabiliriz. 11

EKOSİSTEM Genel olarak ekosistemleri su ve kara ekosistemleri olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Kara Ekosistemi Su Ekosistemi 12

Su Ekosistemi Su ekosistemi; deniz, nehir, dere, çay, göl ve bataklık şeklinde sınıflandırılabilir. Deniz ekosistemi, yeryüzünün en büyük ekosistemlerinden biridir. Bu ekosistemde tek hücrelilerden çok hücrelilere kadar pek çok popülasyon yaşar. *Suyun derinliği, tuz oranı, sıcaklık, ışık miktarı ve bitki örtüsü yanında cansız faktörler de bu ortamdaki canlı çeşitliliğini belirler. 13

Su Ekosistemi * Dere, nehir, çay gibi hareketli sular, akarsu ekosistemleridir. İçerisinde çok sayıda hayvan ve bitki türü barındırır. * Göl gibi kapalı olan durağan sular göl ekosistemini oluşturur. * Balık, kurbağa, sülük, böcek gibi pek çok canlıyı barındıran bazı göller, çevresinde de zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. * Hatta Manyas Kuş Cenneti örneğinde görüldüğü üzere bazı göller pek çok kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. 14

Kara Ekosistemi Kara ekosistemi; orman, çöl, mağara, çayır gibi yaşam alanlarından oluşur. 15

Çöl Ekosistemi * Çöller, az yağış alan sıcak ve kurak iklimin hâkim olduğu ekosistemlerdir. * Çöllerde gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır. * Bitki örtüsünün çok seyrek bulunduğu geniş araziler olan çöllerde daha çok iri gövdeli hayvanlar yaşar. Bunlar vücutlarında yağ depo ederek susuzluğa dayanabilirler. Dünyanın en büyük çöl ekosistemi Kuzey Afrika’da bulunan Sahra Çölü’dür. 16

Yağmur Ormanları * Yağmur ormanları, çöllerin aksine yıl boyunca yağış alan ve sıcaklık ortalamasının 24 °C’un altına düşmediği ortamlardır. * Su miktarının bolluğu, sıcaklığın normal değerlerde olması bölgedeki bitki çeşitliliğini ve dolayısıyla hayvan çeşitliliğini artırmıştır. Yağmur ormanlarının en büyüğü Amazon ormanlarıdır. 17

Besin Zinciri Ekosistemde canlılar, karşılıklı olarak madde alış verişi yaparak birbirini etkiler. Ancak sadece canlılar arasındaki etkileşim değil, canlıların cansız varlıklarla ve bütün doğal çevreyle olan ilişkileri de ekosistemin bir parçasıdır. Ekosistemde canlı ve cansızlar arasındaki madde akışı besin zinciri ile sağlanır. 18

Besin Zinciri * Her canlı, ihtiyacı olan enerjiyi besinlerden sağlar. * Bitkiler, kendi besinlerini kendisi üretir. Hayvanlar ise etle beslenenler, otla beslenenler, hem et hem otla beslenenler olmak üzere üç gruba ayrılır. * Doğadaki bütün canlılar besin zincirinin birer halkasıdır. Aşağıda bir besin zinciri görülmektedir. 19

Besin Ağı Ekosistemde bir canlı tek tür canlı ile beslenmeyebilir. Bir canlı, birden fazla besin zincirinde yer alabilir. Bu durumda besin zincirleri birbirleriyle bağlantılıdır. Birden fazla besin zincirinin birbiriyle bağlanması sonucu besin ağı oluşur. Besin zincirindeki bir canlının yok olması durumunda diğer canlıların sayısında da değişim olur. Dolayısıyla bu durumdan tüm besin ağı etkilenir. Aşağıda bir kara ekosisteminde bulunan besin ağı görülmektedir. 20

Biyolojik Çeşitlilik * Bir bölgede bulunan bitki ve hayvan türlerinin çeşitliliği ve sayısı, o bölgedeki biyolojik çeşitliliği ifade eder. * Bir ekosistemde ne kadar fazla çeşitte hayvan, bitki, mantar ve mikroskobik canlı yaşıyorsa o ekosistem biyolojik çeşitlilik yönünden o kadar zengindir. 21

Biyolojik Çeşitlilik *Biyolojik çeşitlilik ekosistemleri dengede tutar, gezegenimizi yaşanabilir hale getirir. *Buna rağmen doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı ve hızlı nüfus artışı ekosistemdeki türlerin yok olmasına sebep olmaktadır. *Öyleyse canlı neslinin tükenmesi biyolojik çeşitliliğin azalması anlamına gelir diyebiliriz. 22

Biyolojik çeşitliliği tehdit eden birçok faktör vardır. Bu faktörler şunlardır: 1 - Çayır -mera ve yaylaların aşırı otlatılması 2 - Makineli tarıma geçme 3 - Tarımda düzensiz ve aşırı şekilde zirai ilaç kullanımı 4 - Sulak alanların kurutulması 5 - Barajlar ve şehirleşme 6 - Endüstrileşme, ev ve sanayi artıkları 7 - Küresel ısınma 23

Biyolojik Çeşitlilik Yeryüzündeki biyolojik çeşitlilik milyonlarca yıldır var olmakla birlikte zaman içerisinde tür kayıplarının olduğu da bilinmektedir. Bugün geçmişte yaşamış dinozorlar ile diğer bazı bitki ve hayvan türlerini fosillerinden tanıyoruz. Hadi videomuzu izleyelim! 24

Nesli tükenmiş bazı canlılar : Moa Mamut Nesli tükenmekte olan bazı canlılar : Akdeniz Foku Panda Kelaynak 25

Biyolojik Çeşitliliğin Korunması - Canlıların nesillerinin konuna altına alınması için tabiat parklarının, doğal yaşam alanlarının oluşturulması, organik tarımın tercih edilmesi ve insanların bu konularda eğitilmesi gerekmektedir. - Çiftçiler aşırı otlatmanın, bitkilerin aşırı toplanmasının, ormanların arazi kazanmak amacıyla tahrip edilmesinin biyolojik çeşitlilik açısından olumsuz etkileri konusunda bilinçlendirilmelidir. 26

Biyolojik Çeşitliliğin Korunması - Kıyı habitatlarının tahrip edilmesi, balıkçılığın ve avlanmanın aşırı ve kontrolsüz yapımı engellenmelidir. Ayrıca bu türlerin korunması ve denetimi için mekanizmalar geliştirilmelidir. - Biyolojik çeşitlilik tüm dünyanın ortak zenginliğidir. Bugünün ihtiyaçlarını karşılayarak gelecek kuşaklara da bu çeşitliliği aktarabilmek amacıyla biyolojik çeşitliliğin korunması gereklidir. 27

KAYNAKÇA 1) 2) 3) 4) 5) 6) www. fenokulu. net 7. sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Çalışma Kitabı www. vikipedi. org www. vitaminegitim. com www. notdenizi. com 28