LKOST HASTALIKLARI n n n Lkosit says 5

LÖKOSİT HASTALIKLARI n n n Lökosit sayısı 5 -10 bin arasında değişir Bu sayının %50 -70’ini nötrofiller oluşturur Lökopeni nötropeni ya da lenfopeni sonucu lökosit sayısının azalmasıdır 1

Nötropeni n n Nötrofil sayısının 2000/mm 3 altında olması ETİYOLOJİ Lökosit yapımındaki azalma Periferik bölgede ve dokularda yıkım artışı 2

n n n Kemik iliğinin işlevinde genel bir azalma söz konusudur Konjenital kök hücre bozuklukları Aplastik anemi, lösemi, miyeloplazi B 12 ya da folik asit eksikliği Bağışıklığın baskılanması Radyosyon ve toksik ilaçlara bağlı olarak üretimde azalma 3

n n Nötrofil yıkımında artış şiddetli enfeksiyonlarda aşırı miktarda kullanılmalarından Kemik iliğinin bu durumu telafi edememesinden kaynaklanır 4

Belirti ve bulgular *Enfeksiyon gelişinceye kadar semptom görülmez *Kemoterapi yapılan hastalarda yapılan rutin kan testleri sonucu nötropeni olup olmadığı anlaşılabilir *Nötrofil sayısı 1000 mm 3’ten az ise endişe vericidir *500 mm 3’ten az ise yaşamı tehdit eder 5

Tanı n Kemik iliği incelemesi n Lökositlere yönelik antikor aranamsı 6

Tedavi n n n Etiyolojik faktörlere göre tedavi belirlenir Ateş ve enfeksiyon durumunda geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılır Nötrofillerin üretimini artırmak için büyüme faktörleri ya da granülosit/makrofaj koloni stimule edici faktör kullanılır 7

Hemşirelik bakımı n n Nötropenisi olan hastada enfeksiyon belirtileri izlenir Cilt bütünlüğünün bozulması m. o. ların kana ve lenfatik sisteme girmelerine neden olur Buna göre derinin durumu değerlendirilir (ödem, çatlak gibi) Oral mukozada lezyon, dilde çatlak durumu araştırılır 8

İdrar yolu enfeksiyonu yönünden hasta değerlendirilir: -İdrarın rengi -kokusu -Görünümü n Baş ağrısı, görme bozukluğu yönünden hasta değerlendirilir n Yaşam bulguları takip edilir n Hastanın kabız olmamasına dikkat edilir n 9

Hemşirelik tanısı n Nötrofillerin azalmasına bağlı olarak ENFEKSİYON RİSKİ *AMAÇ n Hastada enfeksiyon gelişmemesi 10

Hemşirelik Girişimleri n n Dengeli beslenme, ağız ve anüs hijyenine önem vermesi gerektiği hastaya anlatılır Her barsak boşaltımından sonra perine bölgesini ve yemek yedikten sonra ağzını antiseptik solüsyonlarla yıkaması önerilir Dudaklara yumuşatıcı pomat sürülebilir Enfeksiyonu olan bireylerle beraber olmaması, nötropeni ciddi boyutta ise maske kullanmasının önemi anlatılır 11

n n n IV tedavi yapılırken iğne giriş yerinin bakımına ve sterilitesine önem verilir Rektal derece alınması, lavamn ve supozituar uygulamalardan kaçınılır Sık sık derin nefes alması önerilir Aile bireylerine de bu konu hakkında eğitim verilir Dehidratasyon gelişmemesi için sakınca yoksa günde 2500 cc su alması sağlanır 12

Beklenen hasta sonuçları n n Değerlendirmede ateş, titreme, öksürük, akıntı, boğaz enfeksiyonu, dizüri, sık idrara çıkma gibi enfeksiyon belirtilerinin olmaması Yaşam bulgularını normal olması Nörolojik yönden iyi olması Deri bütünlüğünün bozulmamasıdır 13

LÖSEMİLER n n Kan yapan organların malign hastalığıdır Daha çok çocuklarda ve genç yetişkinlerde maligndir Hematopoetik malignensiler kaynaklandığı lenfoid ya da miyeloid olarak kök hücreye göre sınıflandırılırlar Akut ve kronik olarak da sınıflandırma yapılır 14

n n n Akut Miyeloid Lösemi (AML) Kronik Miyeloid Lösemi (KML) Akut Lenfositik Lösemi (ALL) Kronik Lenfositik Lösemi (KLL) Akut lösemide semptomlar birkaç hafta içinde başlar, çok hızlı ilerler, tedavi edilmeyince ölüm olur Lökositlerin çoğu olgunlaşmamış veya blasttır 15

Etiyoloji n n n Neden tam olarak bilinmemektedir Viral hastalıklar ya da genetik etkilenme Kemik iliğinin radyasyon ve bazı kimyasal maddelere maruz kalması sonucu gelişebilir 16

Akut Miyeloid Lösemi (AML) *Olgunlaşmamış hematopoetik hücrelerin kemik iliğide toplanmasıyla kemik iliği yetmezliği görülür *Tüm yaş grupları etkilenir ve 50 -60 yaşlarında daha çok görülür *Prognoz yaşa, lökosit sayısının yüksek oluşuna, DIK olmasına göre değişir *AML tedavi edilebilir bir hastalıktır ancak yaşlı ve hücre farlılaşması olmayan hastalarda prognoz kötüdür 17

Belirti ve Bulgular *Tüm belirti ve bulgular normal kan hücrelerinin yetersiz olmasıyla ilgilidir *Karaciğer ve dalak büyümesi nedeniyle ağrı *Dişetlerinde hipertrofi ve kemik iliğinin genişlemesine bağlı olarak kemik ve eklem ağrıları 18

Tanı İşlemleri *Tam kan sayımı *Periferik kan incelemesi *Kemik iliği aspirasyonu 19

Komplikasyonları *Kanama ve enfeksiyon *Trombosit sayısı 10 bin mm 3’ten az ise GİS, pulmoner ve intrakraniyal kanamalar görülür *Bilinmeyen bir nedenle de enfeksiyon ve ateş kanamayı artırmaktadır 20

TEDAVİ *Kemoterapiye bağlı olarak hasta bakteriyel, fungal ve az olarak viral enfeksiyonlara maruz kalır *Kanama ve diyare gelişir *Hasta yeterli beslenemez *Kan transfüzyonu yapılır ve enfeksiyon tedavi edilir 21

*Tedaviye yanıt veren hastalarda en uzun 5 yıl sonra hastalık tekrarlar *Gençlerde remisyon sağlansa da yaşlılarda sağlanamamaktadır *Kemik iliği transplantasyonu tedavi olarak yapılabilir *Doku uyuşmazlığı nedeniyle alıcının bağışıklık sistemi baskılanır *Enfeksiyona duyarlı hale geleceğinden bu hastalara özel ünitelerde bakım verilir 22

Kemoterapi Komplikasyonları *Çok miktarda lösemik hücre yıkıma uğradığından yükselen ürik asit böbrek taşına neden olacaktır *Bu nedenle hastaya bol su içmesi önerilir (Allopurinol) *Anormal lökositler karın organlarında infiltre olur ve ilaçların da toksik etkisiyle GİS’ e ait sorunlar ortaya çıkar *İştahsızlık, bulantı-kusma, ishal, ciddi mukositler 23

Kronik Miyeloid Lösemi (KML) *Miyeloid kök hücrelerinin mutasyonu sonucu normal miyeloid hücresinin üretilmesine rağmen olgunlaşmamış hücreler de dolaşıma katılır *Hücreler kontrolsüz olarak çoğalır ve karaciğer ve dalakta da ekstra hücre yapımı olur *Bu organlarda ağrılı büyümeler olur *40 -60 yaş arasındaki erkeklerde daha fazla görülür 24

Belirti ve Bulgular *Bir çok hastada tesadüfen kan sayımı esnasında lökositoz görülünceye kadar semptom vermeyebilir *Yorgunluk, iştahsızlık, kilokaybı, terleme, sol hipokondrial bölgede rahatsızlık (dalak büyümesine bağlı) *Anemi ve trombositopeniye bağlı bulgular 25

KML’nin 3 evresi vardır *Kronik *Transformasyon *Hızlanma (blast) krizi 26

Tanı *Kan incelemesinde olgunlaşmamış ve olgun hücrelerin tümünü içeren yüksek sayıda lökosit vardır *Trombositopeni görülür *Ürat düzeyi yüksektir *Serum B 12 yükselmiştir 27

Tedavi *Evreye göre tedavi planlanır *Kronik evrede malign kök hücrelerin normal hücre halini alması sağlanır *İnterferon ve cytosine verilir *Bu ilaçların yan etkileri derecede yorgunluk, depresyon, anoreksi ve konsantre olamama gibi etkiler görülebilir *Hasta bu tedaviyi tolere edemezse lökosit sayısını normale indirmeyi hedefleyen tedaviye geçilir 28

*Hastaya lökoferez yapılabilir *Transformasyon evresinde hastalık sinsice ilerler *Kilo kaybı, kemik ağrısı olabilir *Kemoterapi uygulanır *Lenfoid blast kriz evresinde kanama ve enfeksiyon görülür *Kemik iliği transplantasyonu yapılır 29

Akut lenfositik lösemi (ALL) *Erken çocukluk döneminde görülür 30

Kronik Lenfositik Lösemi (KLL) *Her yaşta görülse de 50 yaşın üstünde kadınlara göre erkeklerde daha sık rastlanmaktadır *Küçük lenfositlerin kemik iliği ve lenf bezlerinde çoğalmasıdır *Bu hücreler normal görünümlü ancak işlev açısından anormaldir *Olguların çoğunda B lenfositleri anormaldir *%5 kadarını da T lenfositleri oluşturur ve prognozu kötüdür 31

*3 ya da 4 evreye ayrılır *Başlangıç evresi 0 olarak alınır lenfositoz vardır *Evre I-II lenf düğümlerinde, dalak ve karaciğerde büyüme ile beraber tümör kütlesinde artış vardır 32

Belirti ve Bulgular *Halsizlik, yorgunluk ve lenfadenopati *Kaşıntılı veziküler deri lezyonları *Anemi, trombositopeni *Hastalarda immün sistem defekti olduğundan enfeksiyon sık görülür *Lökositler 20 -100 bin arasındadır 33

Tedavi *Kemoterapi ile kortikosteroidler ve klorambusil , siklofosfamid, vincristine kullanılabilir *Kemik iliği baskılandığı için nötropeni, lenfopeni, trombositopeni gelişir *IV immünoglobulin tedavisi bakteriyel enfeksiyonları önleyebilir 34

Prognoz *Hastalığı yaygınlığına bağlıdır *1. 5 yıldan 12 yıla kadar değişebilir *KLL bazıları lenfomaya dönüşür 35

Lösemide Bakım Süreci *Hastanın değerlendirilmesi -Sağlık öyküsü -Etiyolojik faktörler -Soygeçmiş -Genel görünüm –Fizik muayene bulguları -Lab. bulguları 36

Hemşirelik Tanıları -Nötropeni ve lökopeniye bağlı olarak ENFEKSİYON ve KANAMA RİSKİ -Kemoterapiye bağlı olarak mukoz membran değişikliği DOKU BÜTÜNLÜĞÜNDE BOZULMA RİSKİ -Sistemik dokulara lökosit infiltrasyonu ile ilgili olarak AĞRI -Hipermetabolik durum, anoreksi, mukosit, ağrı ve bulantıya bağlı olarak BESLENMEDE DEĞİŞİKLİK 37

-Anemi ve enfeksiyona bağlı olarak YORGUNLUK -Anemi ve koruyucu izolasyon ile ilgili olarak FİZİKSEL HAREKETTE BOZULMA -Gastrointestinal flora ve mukoza aşınması ile ilgili olarak DİYARE -Görünümünde, fonksiyonlarında ve rol değişikliğine bağlı olarak BEDEN BİLİNCİNDE BOZULMA 38

-Bilgi eksikliği ve geleceğinden emin olamamakla ilgili ANKSİYETE -Hastalık süreci, tedavi, komplikasyon olduğunda ne yapacağı ve bireysel bakım ile ilgili BİLGİ EKSİKLİĞİ -Kanama potansiyeli ve böbrek fonksiyon bozukluğuna bağlı olarak SIVI VOLÜM EKSİKLİĞİ RİSKİ 39

Potansiyel komplikasyonlar *Enfeksiyon *Kanama *Renal fonksiyon bozukluğu *Beslenme yetersizliği *Mukosit 40

Bakımın Amaçları *Hastanın rahatlığının sağlanması *Yeterli beslenme düzeyine ulaşması ve devamlılığı *Bireysel bakım *Aktivite toleransı *Tanısı ve prognozu ile baş edebilme yeteneği *Pozitif beden bilinci *Tedaviyi anlaması ve komplikasyonların olmaması 41

Hemşirelik Girişimleri 42

Multiple Miyelom *Plazma hücrelerinden en olgunlaşmış şekli olan B lenfositlerin malign hastalığıdır *Plazma hücreleri normaldir ve fonksiyonel olan immünoglobulin üretimine devam eder *Ancak sayısı normalden azdır *Kemik iliğinde 1 ve daha fazla tümör oluşumu ve kemik harabiyeti vardır 43

Belirti ve bulgular *Ağrı önemli bir belirtidir *Sırt ve kostalarda ağrı daha belirgindir *Kemik yıkımları kırıklara nedenolabilir *Yıkım arttıkça kana kalsiyum geçer ve hiperkalsemiye neden olur *Anemi görülür 44

Tanı *Kemik iliği aspirasyonu *İdrarda Bence Jones prt. *Kemik grafisinde kemik lezyonları *Serum kalsiyum ve kan sayımı 45

Tedavi *Tedavisi yoktur semptomatik tedavi uygulanır *Kemoterapi ve radyoterapi tümör kitlesinin küçülmesi için *Ağrı kesiciler *Hafif egzersiz *Kemik iliği transplantasyonu 46

Hemşirelik Tanıları *Antikor yapının azalmasına bağlı olarak ENFEKSİYON RİSKİ *Osteoporoz nedeniyle TRAVMA RİSKİ *Ağrının hareketle artması, istirahat ile geçmesine bağlı olarak AKTİVİTE İNTOLERANSI *Osteoklast aktive edici faktörlerin kemik iliğini harab etmesi ile ilgili AĞRI 47

LENFOİD SİSTEM BOZUKLUKLARI Lenfoid dokulardaki lenfositlerin ve histiositlerin malign olarak çoğalmasıdır Lenf düğümleri, retiküloendotelial ve diğer lenfatik yapıların tümörleridir Lenfoma olarak adlandırılır 48

Lenfomalar *Hodgkin’s hastalığı *Non Hodgkin’s hastalığı olarak ayrılır 49

Hodgkin’s Hastalığı *Genellikle önce boyundaki lenf bezlerinden başlar ve tüm vücuda yayılır *Karaciğer, dalak, tonsiller, mide duvarı ve kemik iliği *Genç erişkinlerde 20 -40 yaşlar arasında görülür. Erkeklerde daha fazla *Hastalığın nedeni bilinmemektedir *Hastaların %20’si Epstein-Bar virüsü ile enfekte olur 50

*Dev bir tümör hücresi vardır ve bu hücrenin olgunlaşmamış lenfoid orijinli olduğu düşünülmektedir 51

Belirti ve bulgular *Boynun bir tarafında bir ya da daha fazla lenf nodlarının ağrısız büyümesi ile başlar *Lenfadenopatiler servikal, supraklavikular ve mediastinal nodları tutar *Tutulan lenf bezleri lastik kıvamındadır *İnguinal, ilyak nodların ve dalağın tutulumu daha azdır 52

*Kaşıntı ve diğer organlara ilişkin semptomlar verir *Neden büyüyen tümörün organlara bası yapması B semptomları titreme olmaksızın ateş, aşırı terleme (geceleri), kilo kaybı *Orta dereceli anemi *Kemik iliği etkilenmişse trombositopeni *Hücresel bağışıklık defekti söz konusu olduğundan viral ve mantar enf. 53

Tanı *Lenf bezi biyopsisi *Reed-Sternberg hücresinin varlığı *Göğüs, karın ve pelvisin BT’si *Aktif dönemde lökositoz görülür *Hastalık ilerledikçe lenfopeni oluşur 54

1. Evre *Bir bölgede bir ya da birkaç büyümüş lenf nodu 2. Evre *Birden fazla bölgede lenf nodu vardır *Bu düğümlerin hepsi diyafragmanın bir tarafındadır 3. Evre *Birden fazla bölgede lenf düğümü vardır *Bu düğümler diyafragmanın alt ve üst tarf. 55

4. Evre *Hastalık diğer organlara da yayılmıştır Tedavi *Hastalığın evresine göre *Radyoterapi *Kemik iliği transplantasyonu 56

Prognoz *Hastalığın hangi evrede olduğuna ve tedaviye yanıt durumuna bağlıdır *Hastaların sağ kalması 5 yıl kadardır 57

Hodgkin Dışı Lenfomalar Non-Hodgkin’s Lenfoma (NHL) *Lenfoid kökenli malign bir hücrenin genelde T veya B hücresinin çoğalması *Etiyolojik neden bilinmemektedir *İmmunosupresyon tedavisinden kaynaklanan lenfomalarda (ebstein-Barr) virüsler sorumlu tutulmaktadır (HIV enfeksiyonu, organ nakli) *Prognoz tipine göre farklılık gösterir 58

*En uzun yaşam süresi lokalize lenfomalarda 10 yıldan fazladır Belirti ve Bulgular *Erken evrede belirti çok az ya da hiç yoktur *Hastalık ilerleyince semptomlar görülür ve en son evrede hastalığın tanısı konulur 59

*Evre 3 ve 4’te ağrısız lenfadenopati vardır **Hastaların bazılarında ateş, bol gece terlemesi ve istemeden kilo kaybı *Hastalarda öksürük, nefes darlığı, gögüs ağrısı da görülebilir *Cilt, akc. , barsak, SSS ve kemik gibi organlar da etkilenir 60

Tanı *Lenf bezi biyopsisi *Evreleri Hodgkin hastalığına benzer *NHL daha çok ileri evrede hastalıkla kendini gösterir *Dolaşımda Lenfoma hücreleri görülebilir *Kemik iliğine lenfoma hücrelerinin infiltrasyonu ve kemik iliği yetmezlikleri 61

*Ürat düzeyi yükselir *Toraks, karın ve pelvis BT evreyi belirlemek için yapılır *Tedavi *Evresine göre kemoterapi veya radyoterapi uygulanır *Kemik iliği transplantasyonu yapılabilir 62

Hemşirelik Bakımı *Enfeksiyon riskine *Kemoterapi ve radyoterapi tedavisine göre bakım verilir 63

KANAMA BOZUKLUKLARI *Kanamaya eğilim artışı trombosit, koagülasyon ve damar bozukluğu nedeni ile ortaya çıkar 64

İdiyopatik Trombositopenik Purpura (ITP) *Trombositlerin immünolojik nedenlerle yıkımının arttığı bir hastalık *Her yaşta görülebilir *Çocuklarda ve genç kadınlarda daha fazla *Akut ve kronik olarak 2 şekli vardır 65

*Akut ITP çocuklarda daha sık görülür *Viral hastalıklardan sonra görülür ve 1 -6 hafta içinde kendiliğinden iyileşir *Bazen kortikosteroid verilebilir *Kronik ITP ise trombositopeninin diğer nedenleri ortaya çıkarılınca tanılanır 66

Belirti ve bulgu *Birçok hastada belirti ve bulgu yoktur tesadüfen saptanır *Genel semptomları kolaylıkla berelenme, çürüklerin olması, menstruasyonla fazla kan kaybı *Ekimoz, mukoza kanaması ve epistaksis *Trombosit sayısı 10 binin altına düştüğünde ve hızla azaldığında GİS (ağız dahil), Pulmoner sistem, İntrakraniyal kanama görülür 67

Tanı *Periferik kan yaymasında dev tromb. Görülebilir *Kemik iliğinde üretim artmıştır *Periferlerde tromb. Yıkımı vardır *Tanı antitrombositik antikor varlığı ve trombosit ömründeki kısalmanın saptanması ile doğrulanır 68

Tedavi *Çocukluk çağında görülen ITP tedavi yapılsın ya da yapılmasın birkaç hafta içinde iyileşme vardır *Erişkinlerde ise daha sinsi seyreder *Trombosit yıkımına neden olan ilaçları hasta kullanıyorsa bunlar kesilir *İmmunosupresif tedavi yapılarak makrofajların üzerindeki reseptörler bloke edilir ve tromb. Yıkımı önlenir 69

*Splenektomi yapılsa da birkaç ay ve yıl sonra hastalık tekrarlayabilir *Kemoterapi uygulanabilir *Trombosit transfüzyonundan sakınılmalıdır 70

Hemşirelik bakımı *Aldığı ilaçlar hakkında bilgi alınır *Son günlerde viral enfeksiyon geçirip geçirmediği, baş ağrısı ya da görme bozukluğu gibi bulgular sorulur *Hastanın nörolojik değerlendirilmesi yapılır *Rutin yaşam bulguları izlenir *Kanamayı uyarmaması için rektal ve IM uygulamalardan kaçınılır 71

*Sık sık trombosit sayımı yaptırması ve dr’a sormadan ilaç kullanmaması önerilir *Kabız olmaması *Diş fırçasının yumuşak olması *Erkeklerin tıraş olurken jilet kullanmamaları önerilir 72