LKEMZDE MADENCLK Asl ELK 2008201020 Maden yataklarnn iletmeye

ÜLKEMİZDE MADENCİLİK Aslı ÇELİK / 2008201020

Maden yataklarının işletmeye açılabilmesi için bazı şartlar gereklidir: ü Rezerv ü Tenör ü Ulaşım ü Teknoloji ü Sermaye

HARİTA: mta. gov. tr den alınmıştır

• Türkiye Dünyada maden yatakları bakımından şanslı ülkeler arasında yer alır. Dünyada üretilen 50'yi aşkın maden çeşidi için yapılan değerlendirmede Türkiye, 29 çeşit ile Dünyada ilk 10 ülke arasında yer almaktadır. Bunun başlıca nedeni; • 1 -Ülkemizin dağ oluşumu hareketlerinden fazla etkilenmesi, • 2 -Dağ oluşumu hareketleri sonucunda başkalaşım ve volkanizma hareketlerine yaygın olarak uğramasıdır.

• Türkiye de Madencilik alanında ilk sistemli ve geniş ölçülü araştırma 1935 yılında Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) nün kurulması ile başlamıştır. Bundan sonra bir çok yeraltı kaynağımız işletmeye açılmıştır.

• Türkiye madenleri ile ilgili büyük bir kuruluşta Etibanktır. • Cumhuriyet döneminde, bulunan madenlerin işletilmesi görevi Etibank’a verilmiştir

DOĞU ANADOLU

DEMİR

Malatya Hekimhan-Hasançelebi

Kullanıldığı Yerler: 1)Dericilikte 2)İnşaat Sanayi 3)Kimya Sanayi 4)Metalürjide 5)Boyacılıkta

BAKIR

Elazığ-Maden

Kullanıldığı Yerler: 1)El Sanatları 2)Kimya 3)Kuyumculukta 4)Metalürjide 5)Müzik Aletlerinin Yapımında 6)Tıpta Tedavi Amaçlı 7)Tekstil Sanayiinde 8)Elektrik elektronik sanayiinde

Krom

Elazığ-Guleman

Kullanıldığı Yerler: 1)Diş hekimliği 2)Metalürji 3)Demir-çelik sanayiinde 4)Savaş sanayiinde 5)Kuru Pil Yapımı

TÜRKİYE’DE MADENLER DENİZ ODABAŞ 2008201047 FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ 4/B

SUNUM PLANI • • • Ege’ de çıkarılan madenler LİNYİT KROM MERMER ZIMPARA TAŞI TUZ İç Anadolu’da çıkarılan madenler • MANGANEZ Ege ve iç Anadolu’da olan madenler • BOR • DEMİR • CİVA

Ege’de Çıkarılan Madenler • • Linyit Krom Mermer Tuz Zımpara taşı Cıva Demir Bor mineralleri

LİNYİT Linyit üretiminde ege bölgesi Türkiye’de ilk sırada yer almaktadır. Linyit rezervi Türkiye’de 12. 000 ton , AID 8685000 kcal/kg (güncellenme tarihi 01. 02. 2010 MTA Genel Müdürlüğü ) Taş kömürünün 1/3 enerjisine sahiptir. Kahverengi kömür adı da verilir. http: //www. mta. gov. tr/v 2. 0/default. php? id=maden_rezervleri http: //www. madenim. com/sorucevap_t%C 3%BCrkiye_madenleri_ve_enerji_kaynaklar%C 4%B 1. htm

BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI MANİSA (soma) MUĞLA (yatağan) http: //www. mta. gov. tr/v 1. 0/bolgeler/izmir/index. php? id=haritalar

KÜTAHYA (Tavşanlı, Tunçbilek, Değirmisaz) Kütahyada bulunan Seyitömer höyüğünün altında 12 milyar tonluk linyit kökür rezervi bulunmuştur. Linyit kömürünün Türkiye ekonomisine kazandırılması için öncelikle Seyitömer höyüğünün kazı çalışması yapılması gerekmektedir. Bu amaçla Dumlupınar üniversitesi(DPÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji bölümü başkanı Prof. Dr. Nejat Bilgen başkanlığında kazı çalışmaları yürütülmektedir.

KROM Çok serttir ve erime noktası 1876 decededir. Krom, insan organizmasında karbonhidrat metabolizması için önemlidir. Kolesterol, yağ ve protein sentezi için hayati bir mineral olan krom, kan şekeri düzeyinin sabit kalmasını sağlar. Kromun osteoporozla savaşta ve yaşlanmayı geciktirmede etkili olduğu, ayrıca kas oluşumunu da desteklediği bilinmektedir.

BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI Paslanmaz çelik imali Metallere sertlik sağlamakta ve zırhlı araç yapımında kullanılır. Deri tabaklamada deriye uzun süre dayanabilme özelliği (çevresel faktör mikroorganizmalar) kazandırır. Krom kimyasalları paslanmayı önleyici(korozyona dayanıklı) özellikleri dolayısıyla uçak ve gemi sanayinde Boya hammaddesi yapımında, Muğla (Dalaman , Fethiye , Datça) en fazla rezerv (Guleman )Elazığ

MERMER Kireç taşının başkalaşımı ile oluşan mermer 5. 137. 342. 75 ton rezerve sahiptir. Bileşimlerinin %90 -98'i Ca. CO 3'ten (Kalsiyum karbonat) oluşmaktadır. Türkiye’de mermer rezervi ve mermer ocağı en fazla olan il Balıkesirdir. Mermer ihraç ettiğimiz madenler arasındadır.

BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI Binaların iç ve dış kaplamaları, dekorasyon işleri, Anıtlar, heykeller ile süs ve hediyelik eşya imalatı önemli tüketim alanlarını oluşturur. AFYON (isçehisar) UŞAK

TUZ Tuz Nedir? 1. Kokusuz, suda eriyen, yiyecekleri korumada ve tatlandırmada kullanılan billursu madde. 2. Bir asitteki Hidrojenin yerini bir bazın almasıyla oluşan birleşim, Sodyum klorür (Na. Cl). KULLANIM ALANLARI • İnsan gıdası. • Hayvan beslenmesi. • Kimya ve diğer sanayiler. • Karayollarının kara ve buza karsı tuzlanmasıdır.

BULUNDUĞU YERLER İzmir’in Çam Altı tuzlası Türkiye üretiminin %55 ini karşılar.

ZIMPARA TAŞI Aşındırıcı taneciklerin çeşitli bağlayıcılarla birbirlerine bağlanması sonucunda oluşur. Çok kesicidirler. KULLANIM ALANLARI Genellikle metal endüstrisinde kullanılırlar. Metal endüstrisi dışında ise cam ve seramik sanayinde kullanılırlar.

BULUNDUĞU YERLER İzmir, Aydın, Muğla Milas. Türkiye’de toplam 3. 607. 564 ton zımpara taşı elde edilmektedir.

ANKARA Çayırlı İÇ ANADOLU MANGANEZ http: //www. mta. gov. tr/mta_web/kutuphane/ mtadergi/110_3. pdf

KULLANILDIĞI YERLER: Alüminyum metalürjisinde Eczacılıkta Kimya

CİVA İzmir ( Karaburun, Ödemiş) Konya-Sarayönü

KULLANILDIĞI YERLER Sıcaklıkölçer, barometre, vakum pompaları, civa buharlı lambalar, Aynaların sırlanmasında, altın ve gümüşün özütlenmesinde kullanılır. Tıpta (Cıva, platin ve demir hariç diğer metallerle "amalgam" adı verilen alaşımlar yapar. amalgam dişleri doldurmakta kullanılır. ) Fünye olarak kullanılır. Kırmızı cıva kırmızı boya olarak kullanılır. Gemi teknelerinin su altındaki kısmı, bu boyayla boyanarak midye ve istiridyelerin tekneye yapışarak toplanmaları önlenir.

DEMİR Demir, yerkabuğunda en çok bulunan ve en çok kullanılan metaldir İnsan ve hayvan yaşamının en önemli parçası olan hemoglobinin yapısında, Saf halde demir karbon ve diğer metallerle alaşımları halinde bulunur.

BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI İZMİR (Torbalı) Si. VAS(Divriği) KULLANIM ALANLARI İnşaatlarda beton, kiriş ve yüzeylerin güçlendirilmesinde , Demir oksitleri boya endüstrisinde pigment olarak, Çelik sanayinin ana hammaddesi olarak kullanılır.

BOR Kimya endüstrisinin en önemli hammaddesidir. Türkiye rezerv bakımından Dünya’da ilk sırada yer alır. Ancak üretimi ve dış satımı az olduğundan ekonomiye katkısı da azdır.

BULUNDUĞU BÖLGELER VE KULLANIM ALANLARI Eskişehir-Seyitgazi Kütahya ( Emet) KULLANILDIĞI YERLER • • • Metalürji Nükleer reaktörlerde Organik kimya Fotoğrafçılık Cam sanayi : pencere camı, şişe camı v. b Seramik sanayi Temizleme ve beyazlatma sanayi Yanmayı önleyici (geciktirici) maddeler Tarım -Metalurji -Nükleer uygulamalar

KROM BOKSİT KÜKÜRT DEMİR LİNYİT FATMA YILDIRIM 2008201070 FBÖ 4/B

• Krom yatakları altı ana bölgede toplanmıştır. • • Fethiye, Köyceğiz, Denizli • Alacakaya (Guleman) (Elazığ) • Bursa, Eskişehir • Adana, Kayseri, Mersin • İskenderun, Kahraman Maraş, İslahiye

KROM • Paslanmayan ve çok sert bir maden olduğundan, madeni eşya yapımında ve kaplamasında kullanılır. 40 milyon ton krom rezervi bulunan kromun büyük bir bölümü hammadde, bir hammadde, miktarı da ferro-krom olarak -krom ihraç edilmektedir.

BOKSİT • Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya) İslahiye (Gazi Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur. Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir

• Boksit: Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayisinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır.

KÜKÜRT • Ülkemizde kükürt yatakları Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Muğla) çevresinde bulunmaktadır.

Kükürt: Kükürt gübre, kimya ve boya sanayiinde kullanılır. Ayrıca kauçuğun işlenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanılır.

DEMİR • Akdeniz bölgesinde; • Hatay ve Kahramanmaraş’ta bulunur

• Ağır sanayinin en önemli hammaddesi olan demir, inşaat, makine ve makine araçların üretiminde kullanılır.

LİNYİT Adana, Kahramanmaraş’ta Linyit, kahverengi kömür de denilen ve tamamına yakını yakıt olarak kullanılan kömür sıralamasında en alt sırada yer alan bir kömür çeşididir.

FOSFAT BAKIR PETROL

FOSFAT Türkiye’de fosfat yatakları sınırlı sayıda olup bunlar Adıyaman, G. Antep, Mazıdağı-Mardin, Bingöl ve Bitlis illerindedir. Buralardan elde edilen fosfat Mazıdağı (Mardin) işletmelerinde işlenmektedir. Üretimimiz tüketimimizi karşılamamaktadır. Bu nedenle fosfat ithal edilmektedir.

Fosfat kayasının % 85’i gübre olarak % 85’i gübre kullanılmaktadır. % 15’lik bölümü ise % 15’lik yem, gıda, deterjan, alaşım metalürjisi, kağıt, kibrit, su tasfiyesi, harp sanayi ve sanayi kimya sanayinde kullanılmaktadır. kimya KİBRİT

BAKIR Maden (Elazığ) ve Ergani Maden (Elazığ) (Diyarbakır)'de de bakır yatakları (Diyarbakır) mevcuttur.

Bakır, üstün fiziksel ve kimyasal özelliklerinden dolayı endüstride yaygın olarak kullanılmaktadır. Başlıca kullanım alanları; elektrik ve inşaat , ulaşım elektrik elektronik sanayi, elektronik inşaat , ulaşım sanayi, boya sanayi ve turistik eşya gibi. boya turistik eşya

PETROL • Gda türkiyede petrol çıkarılan tek bölgemizdir. Batman diyarbakır siirt adıyaman başlıca petrolün çıkarıldığı yerlerdir.

Petrol koyu renkli ve yapışkan ve yanıcı bir sıvıdır. Ham petrolün rafine edilmesi ile daha değerli ürünler elde edilir. Bunlar üretim sırası ile rafineri yakıt gazı, sıvılaştırılmış petrol gazı(lpg), nafta, normal benzin, süper benzin, kurşunsuz benzin, jet yakıtı, gaz yağı, motorin, kalorifer yakıtı, fuel oil, asfalt, madeni yağı

• Ham petrolün arıtımı ile parfüm ve böcek ilaçları gibi ikincil ürünler de elde ediliyor • Günümüzde petrolün işlenmesi ile seksen bine yakın ürün elde edilmektedir ancak en çok kullanıldığı alanlar ulaşım ve enerjidir.

Berna Döndü ŞAHİN 2008201060 FBÖ 4/B Marmara ve Karadeniz Bölgesi Madenleri

Marmara bölgesi madenleri Ülkemizin en önemli bölgelerinden biri olan, geçiş özelliği de taşıyan Marmara Bölgesi’nde pek çok yeraltı kaynağı bulunmaktadır. Bunların bir kısmı rezerv bakımından oldukça zengindir. Bir kısmı da yeterince önemli değildir. Ancak yine de Marmara Bölgesi için yeraltı kaynaklarında çeşitlilik olduğunu söyleyebiliriz.

Bor minerali jet ve roket yakıtı, cam yünü, fiberglas, izolasyon maddeleri, metalürji, kozmetik(şampuan), sabun, ateşe dayanıklı maddeler, suni gübre, porselen, emaye, deterjan, tekstil boyaları yapımı, ilaç ve kimya sanayisi ile fotoğrafçılıkta kullanılır. Susurluk, Bigadiç, Bursa,

volfram Madenlerin büyük hızla işlenmesinde kesici takım olarak kullanılan çok sert bir maddedir. Bursa (uludağ))

mermer parlatıldığı zaman iyi cila kabul ederek göze hoş görünen her türlü kayaç mermer terimi içerisinde kabul edilir. inşaat sektöründe hammadde olarak kullanılır. Ayrıca heykelcilikte, yapı içinde(döşeme taşları, basamak, kaplama, şömine), ve dışında (cephe kaplamaları), ev içi döşemelerinde (mobilya eşyası, mobilya altlıkları, radyatör tablaları, banyo dekorasyonu), dini sanatlarda ve anıt mezarlarda kullanılır. Marmara Adası’nda, Bilecik’te ve Bursa’nın Mustafakemalpaşa ilçesinde çıkarılır

linyit Oluşumu maden kömüründen daha yeni kalorisi daha düşük Linyit yatakları yeryüzüne yakın olduğundan kolayca işlenebilir. Uzaklara taşınması hem maliyeti arttırır, hem de kolayca ufalandığı için değerini düşürür. genellikle çıkarıldığı yerlerdeki sanayi tesisleri ile konutlarda tüketilir. Ülkemizde esas olarak ısınma ihtiyacını gidermede kullanılan linyit; büyük miktarda çıkarılmaktadır

doğalgaz Doğal gaz; yer altında oluşmuş; çeşitli gazların bir karışımıdır. Bu karışımın büyük bir bölümünü metan gazı oluşturur. Genellikle yakıt olarak kullanılan doğal gaz, aynı zamanda petro -kimya sanayinin önemli bir ham maddesidir Hamitabat (Lüleburgaz)

demir Demir-çelik sektörünün ana hammaddesi Tenör oranı demir yataklarının işletilip işletilmemesinde önemlidir. Türkiye de demir rezervi 132 milyon olup yılda 4 -5 milyon tonu işlenir. Mamara Bölgesinde Balıkesir (Eymir) de düşük tenörlü demir yatakları bulunur.

karadeniz bölgesi madenleri maden kömürü Maden kömürü Zonguldak çevresinde işletilen ocaklar'dan çıkarılır Önemli bir kısmı demir-çelik üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılır Ayrıca Çatalağzı Termik Santralinde de taşkömürü kullanılmaktadır

bakır Bakırın önemi, başlıca üç nedenden kaynaklanmaktadır: 1. Dünya'nın hemen tüm bölgelerinde bulunması nedeniyle geniş ölçüde üretiminin yapılabilmesi, 2. Elektriği diğer bütün metaller içinde gümüşten sonra en iyi ileten metal olması, ve 3. Endüstriyel önemi yüksek, pirinç, bronz gibi alaşımlar yapmasıdır. Murgul ( Artvin), Küre ( Kastamonu)'de çıkarılmaktadır

• Linyit: Merzifon ( Amasya) ve Havza (Samsun) çevresinden çıkarılmaktadır Manganez: Demirin sertleştirilmesinde kullanılır Zonguldak-Ereğli ve Artvin. Borçka çevresinde çıkarılır •