lkemizde Aratrma Ve Yayn Etii le lgili Yasal

Ülkemizde Araştırma Ve Yayın Etiği İle İlgili Yasal mevzuatın Değerlendirilmesi , Tartışılması

İÇİNDEKİLER � GİRİŞ � BİLİM NEDİR? � BİLİMSEL DÜŞÜNCE � BİLİMSEL EĞİTİM � ÜNİVERSİTE EĞİTİMİNDE BİLİMSE DÜŞÜNCE � BİLİMİN TARİHSEL SÜRECİ � ESKİÇAĞ’DA BİLİM � ÇİN VE ORTADOĞU’DA BİLİM � YUNANLILARDA BİLİM � ROMA’LILARDA BİLİM � YENİÇAĞDA BİLİM � Modern Bilim � ARAŞTIRMA YÖNTEML VE TEKNİKLERİ � ETİK � ÜLKEMİZDE ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ YÖNETMELİKLER VE YASALAR

Bilim Nedir ? • Doğayı gözlem, deney, araştırmalarla değerlendirip, akıl süzgecinden geçirmek, • Ön yargılardan uzak durup • • İnsanların mutluluğu, refahı, uzun ve sağlıklı yaşaması için bilimsel bilgi ve teknolojiyi uygulamaktır.

BİLİMSEL DÜŞÜNCE �Her şeyi sorgulamak �Yeni anlayışlara yönelmek �Hiçbir şeyi mutlak gerçek olarak kabul etmemek.

BİLİMSEL EĞİTİM NEDİR? Dünyada hiçbir eylem tek taraflı olmadığı gibi bilimsel eğitim de tek taraflı olamaz. MÜNAZARALI(TARTIŞMALI) EĞİTİM

ÜNİVERSİTE EĞİTİMİNDE BİLİMSEL DÜŞÜNCE Düz Mantık Yerine Sorgulayıcı Mantık

MÜNAZARA İÇİN ATILAN İLK ADIM Münazaralı eğitim için atılan ilk adım Amarikan liderinin bu sözlerine karşı çıkmakla başladı. Bütün gerçekleri söyleyip, şüpheleri ortadan kaldırmak yerine ; sessiz kalıp aptal düşünülmek daha iyidir «Abraham Lincoln» . Bu sözlere karşı çıkan adam açıklamasını şöyle yaptı Bu söz belli durumlarda doğru olabilir fakat söz konusu bilim ve eğitim olunca ben bu görüşü benimsemiyorum.

MÜNAZARA OKULLARI �Debate Schools (Münazara Okulları)

MÜNAZARALI EĞİTİMDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER � Gerçeği, uygun ve yararlı olanı bulmak � Tartışma konusu dışına çıkmamak � Düşünceleri anlaşılır açık ve kısa söylemek � Karşıt görüşleri birleştirmeye çalışmak � Münazarayı benlik, kişisel üstünlük sorunu yapmamak � Konuşmayı ilgiyle dinlemek � Kendimizi övmemek, başkalarını yermemek � Ortaya çıkan sonucu hoşgörüyle karşılamak �Münazara(Tartışma) bilgi değiş tokuşu; münakaşa ise duygu değiş tokuşudur. (Robery quilen).

BİLİMİNİN TARİHSEL SÜRECİ �Bilim tarihsel olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılıyor. �Eski çağ �Yunan �Roma �Ortadoğu �Orta çağ �Yeni çağ(Modern)

ESKİ ÇAĞDA BİLİM �En Eski uygarlıklardan birisi olan Çin Abaküs çarpım cetveli , Matbaa, Barut , vs gibi buluşlara imza atmışlardır. Ve Astronomide bazı farklılıklar göstermiştir, Örneğin takvimin ay ve güneşe göre değil de yıldızlara göre belirlenmesi.

YUNANLILAR DÖNEMİNDE BİLİM � Bu dönemde bilim ve felsefe alanlarında büyük bir atılım gerçekleştirilmiş canlı ve cansız varlıklara ilişkin bilgi üretmeye başlamışlardır. Bu dönemde doğa bilimleri büyük bir gelişme göstermiş ve özellikle Aristoteles ve onun yolundan giden Aristotelesçiler

ROMALILAR’DA BİLİM Bu dönemde daha önceki çalışmaların ışığı altında, trigonometri, ve cebirde önemli gelişmeler gerçekleşmiştir. Bu dönemin ve Yeniçağ'a kadar bütün dönemlerin en büyük bilgini Ptolemaios'tur ( Batlamyus). Ptolemaios Almagest'inde Yer Merkezli Evren Kuramı'nı vermiştir.

ORTAÇAĞDA BİLİM ORTADOĞU � islam medeniyetinde ilk dikkate değer yükseköğrenim müessesesi Halife el Me’mun’un 830 yılında Bağdat’ta kurduğu “Beytul Hikme”dir. gökbilimi dersleri veren rasathanesi de vardı. Aynı zamanda kurulmaya başlayan hastahaneler tıbbi tedrisatın yapıldığı merkezlerdi. � “Introduction to The History of Science” adlı devasa eserinde Sarton’un belagatle ifade ettiği gibi, “(Orta Çağın) en değerli, en özgün ve en mühim eserleri Arapça yazılan kitaplardı. Sekizinci asrın ikinci yarısından on birinci asrın sonuna kadar Arapça, insanlığın bilim ve ilerleme lisanıydı. Bu ifadeleri ispatlamaya lüzum yoktur, çünkü çalışmanın tamamı bunların ispatıdır. Bunun için Batı’da eşdeğer muasırları bulunmayan birkaç muhteşem isimden ilham almak yeterlidir. Cabir ibn Hayyan, el. Battani, Huneyn ibn İshak, el-Farabi, el-Mesudi, el-Tabari, Ali ibn Abbas, Ebul Kasım, İbn el-Cezzar, el-Biruni, İbn Sina, el Karhi, İbn el-Heysem, Ali ibn İsa, el Gazali, el Zarkali, .

YENİ ÇAĞDA BİLİM � Yeni çağdaki bilim ve bilim anlayışı eski düşüncelere ve teorilere dayansa bile onlara pek benzemez, bu çağdaki bilim hücrenin bölünmesinden süper Nova patlamalarına kadar; DNA yapısından Andrameda galaksisine kadar sınır tanımaz bir şekilde gelişmeler yapmış ve bilim adeta yeniden bir doğuş gerçekleştirmiştir.

YENİ ÇAĞDA BİLİM (MODERN) Modern bilimde yeniliklerden korkmak yerine, yeniliklere kucak açılmış; her yenilik yeni sorunlara yol açmış fakat bilim bu sorunlara çözümler buldukça yavaş akla ve hayale sığmayacak şekilde ilerlemiş. Bütün bunlar insanın kendi üzerine eğilmesine, başka deyişle, insanın kendini keşfetmesine neden olmuştur.

MODERN BİLİMLE GELEN 11 TEORİ 1 - Büyük Patlama Teorisi 2 - Hubble Kanunu 3 - Newton’un Evrensel Kütle Çekim Kanunu 4 - Kepler Gezegensel Hareket Kanunları 5 - Newton’un Hareket Kanunları 6 - Termodinamik Kanunları 7 - Arşimet Prensibi 8 - Bernoulli Prensibi 9 - Genel Görelilik Kuramı 10 - Heisenberg Belirsizlik İlkesi 11 - Dalton'un Kısmi Basınçlar Kanunu

Michio KAKU 1500 yılında dünyayı ziyaret eden ve bütün büyük uygarlıkları gören Mars gezegeninden bir yabancı olsaydınız, en sonunda hangisinin dünyaya hükmedeceğini düşünürdünüz? Bu kolay olurdu: Avrupalı olmayan herhangi bir uygarlık: � Doguda, varlığını binlerce yıldır devam ettiren büyük çin uygarlığını görürdünüz. çinlilerşin öncülük ettiği uzun icatlar ve buluşlar listesinin bir rakibi yoktur. Kağıt matbaa barut pusula vb. çin bilim insanları gezegen üzerindeki en iyileridir. � Güneyde Osmanlı impratorluğu vardı, bu büyük İslam uygarlığı bin seneyi aşkın İslam dini ile gelen inanca dayalı insanlardan oluşurdur. Bu büyük uygarlığın bilimde gösterdiği rolu hiçbir din gösterememiştir Müslümanlar cebiri icad etmiş , optik ve fizikte çok büyük gelişmeler kaydetmiş ve yıldızlara adlarını vermiştir, İstanbul bilim tahsil etmek için dünyanın en büyük merkezlerinden biriydi. �

Sonra zavallı Avrupa ülkeleri idi , dini tutuculukla , cadı mahkemeleriyle ve engizisyon ile kıvranıyordu. Avrupa orta çağın bir kara deliğiydi ve böylece Romada itiraz ya da görüş ayrılığı sık işkenceyle karşılaşırdı. Üstelik Avrupanın şehir devletleri sürekli olarak birbiriyle savaş halindeydi. Peki ne oldu? Büyük Çin ve Osmanlı impratorluklarının her ikisi de 500 yıllık bir teknoloji durgunluk dönemine girdi; Avrupa ise bilim ve teknolojiyi benzeri görülmemiş bir şekilde kucaklamaya başladı. Ne oldu sorusunun cevabı açıktır. Bilim ve teknoloji yerlerini aldı bilim ve teknoloji refahın motorlarıdır. Elbette bir kimse bilim ve teknolojiyi görmezden gelmekte özgürdür ama bu yalnızca kendini riske atmaktır.

ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Araştırma, Bir gerçeği ortaya çıkarmak, bir sorunu çözümlemek ve eldeki verileri arttırmak için bilimsel yöntem ve tekniklerden yararlanılarak yapılan düzenli çalışma olarak tanımlanmaktadır. Araştırma aşağıdaki adımlardan Oluşmaktadır. �ARAŞTIRMA YÖNTEMİ �ARAŞTIRMA SÜRECİ �ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ

ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ARAŞTIRMA SÜRECİ ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • Araştırmanın amacına ulaşması için izlenen yoldur. • Araştırma probleminin oluşturulması ve araştırma yönteminin seçilmesiyle başlamaktadır. • Araştırma sürecinde kullanılan araçlardır.

�Seçilen yöntem, sosyal dünyanın nasıl algılandığını, verilerin hangi yollarla toplanacağını, nasıl çözümleneceğini ve nasıl yorumlanacağını belirlediği için son derece önemlidir.

Araştırma Yöntemleri Nicel ve Nitel Olmak üzere iki grupta incelenir. NİCEL ARAŞTIRMA • Nicel araştırma olaylar arasındaki ilişkileri tanımlamak için sayısal veriler kullanır. • Nicel araştırmanın bir araştırma problemi vardır. • Sayısal araştırma düzenekleri bir rakam kökenlidir ve genellikle istatistik analizlerle değerlendirilebilecek olan çok miktardaki sayıların toplanmasını gerektirmektedir. Sayısal araştırmalar belli bir boyut içinde çeşitli grupların benzerliklerinin, oranlarının veya farklılıklarının belirlenmelerini sağlamaktadır.

NİCELİKSEL ARAŞTIRMA MODELLERİ Tarama çalışması Deneysel Model Meta-analiz Korelasyonel Araştırma Tek Denekli Araştırma Nedensel-karşılaştırma Araştırması Tasarım Ve Geliştirme Araştırması

KORELASYONEL ARAŞTIRMA �Korelasyonel araştırma, iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkinin herhangi bir şekilde bu değişkenlere müdahale edilmeden incelendiği araştırmalardır.

META-ANALİZ �Birden fazla çalışmanın sonuçlarının tek bir sonuça birleştirilmesi için kullaılan nicel bir yöntimdir.

NEDENSEL-KARŞILAŞTIRMA ARAŞTIRMASI �İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahale olmaksızın belirlemeyi amaçlayan çalışmalara ise nedensel karşılaştırma araştırması denir.

Deneysel Araştırma �Deneysel araştırmalar, sistematik bir yöntem kullanmak suretiyle, belli bir müdahalenin kontrol altına alınmış koşullarda belli bir sorunun çözümünde ne derece etkili olacağını görmek için yapılır.

Deneysel Yöntemin Özellikleri �İncelenen faktör, araştırmacının kontrolündedir. İstediği takdirde değiştirebilir (İlaç dozu gibi) �İncelenen faktör dışındaki tüm değişkenler sabit tutulabilir. Araştırılan etkenin “Neden” olup olmadığı kesin olarak saptanmasına çalışılır. �Denekler veya yöntemler deney ve kontrol grubuna rastgele ayrılabilir. �Neden-sonuç (etken-hastalık) ilişkisi tam ve doğru bir biçimde saptanabilir. �Deney ortamı her zaman gerçek hayata uymayabilir.

• Nitel araştırma insan davranışlarını veya deneyimlerini tanımlamak için sözcükleri veri olarak kullanır. • Nitel araştırmanın bir araştırma sorusu vardır. • Niteliksel araştırma düzenekleri ise daha çok soyut kaynaklıdır. Nitel yaklaşımlar NİTEL ARAŞTIRMA kişinin yazdıklarını, söylediklerini veya gözlenen davranışlarını temel veri kaynağı olarak ele alır. Nitel araştırma, “ilişkilerin anlamını ve türünü keşfetmek için gözlemlerin sayısal olmayan bir biçimde incelenmesi ve yorumlanmasıdır. ”

NİTELİKSEL ARAŞTIRMA MODELLERİ Etnografik araştırma Tarihi araştırma Eylem araştırması Olgu bilim çalışmaları Kuram oluşturma çalışmaları Durumçalışması Anlatı araştırması

ÜLKEMİZDE ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ İLE İLGİLİ YASAL MEVZUATLAR

YAYIN ETİĞİ � Her alan ve her insan için vazgeçilmez olan etik, bilimsel araştırma ve bilimsel yayının olmazsa olmazıdır. Tasarımdan verilerin toplanmasına, makalenin yazılmasından okuyucuyla buluşması sürecinin tümünde yayın etiği vardır. Bilimde kendini ifade etmenin tek yolu yayındır. Zira araştırma yayına dönüşmeden bir anlam ifade etmez. “Yayınsız bilim ölüdür” (Gerard Piel). Yayınlanmamış bir çalışma bilimsel çevreler için yapılmamış sayılır.

Bilimde Etik Dışı Davranışa Karşı Ülkemizde Neler Yapılmaktadır? � Etik dışı davranışta bulunanlara uygulanan yaptırımlar 2000’li yıllara kadar yok denecek düzeyde azdı. Özellikle yasal altyapının ve kurumlar arası (Yükseköğretim Kurulu, TÜBİTAK, TÜBA) eşgüdüm olmaması, en önemli eksikliklerdi. � YÖK 1995’te yönetmelik değişikliği yaptı. Üniversiteler arası kurul 2001’de Doçentlik Sınavı Etik Komisyonu’nu kurdu, TÜBİTAK etik kurulu 2001’de kuruldu. TÜBA Bilimsel Araştırmalarda Etik ve Sorunlar kitabını 2001’de yayınladı. Böylece ülkemizde etik duyarlılık ve farkındalığın arttığını görmekteyiz.

BİLİMDE ETİK DIŞI DAVRANIŞ NEDENLERİ �Bilimde etik dışı davranış, yanıltma saptandığında özellikle araştırmacılar, daha sonra araştırmacıların (çok merkezli olabilir) kurumları, bilim çevresi, destekleyen kurumlar ve en fazla da toplum zarar görür. �Bilimde etik dışı davranış öncelik eğitimsizlikte olmak üzere yükselme hırsı, bilimsel niteliği yayın sayısı ile ölçme, yetersiz olanakları olanların mevki, makam kapmak için yaptıkları yanıltmalardır. �Bir araştırmada yanlış gözlem, dikkatsizlik, bu araştırmanın yayınına da yansıyabilir. Burada esas olan kasıt olup olmadığıdır. Eğer kasıt var

Ülkemizdeki Yayın Etiği İle İlgili Bazı Yasal mevzuatlar: �TÜBİTAK ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU YÖNETMELİĞİ �ÜNİVERSİTELERARASI KURUL BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ �YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ

TÜBİTAK ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU YÖNETMELİĞİ

�Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından yayımlanmış veya Kuruma yayımlanmak üzere gönderilmiş bulunan her türlü yayınla ilgilidir.

Etiğe aykırı davranışlar �MADDE 9 - (1) Etiğe aykırı kabul edilecek davranışlar şunlardır: � a) Uydurma � b) Çarpıtma �c) Aşırma �ç) Tekrar Yayım �d) Dilimleme �…

Yaptırımlar �Etiğe aykırı davranışı tespit edilen kişilere, Bilim Kurulunun karar tarihinden başlamak üzere söz konusu eylemin niteliği de dikkate alınarak 3 aydan 5 yıla kadar herhangi bir destek verilmemesine karar verilir. Bu durumda, söz konusu kişiler bu süreler içerisinde Kurum yayın organlarında ve Kurum destekli toplantılarda sunum yapamazlar.

ÜNİVERSİTELERARASI KURUL BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ

ÜNİVERSİTELERARASI KURUL BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ

�Bu yönerge, yürürlükteki mevzuat hükümleri uyarınca doçentlik başvurusunda bulunan adaylar tarafından yapılan her tür bilimsel araştırma ve çalışmalar ile gerçekleştirilen bilimsel etkinlikler, desteklenen ve/veya yürütülen bilimsel araştırma-geliştirme projeleriyle ilgili araştırma ve yayın etiği konularını kapsar.

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır: �a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek, �b) Sahtecilik: �c) Çarpıtma: �ç) Tekrar yayım: �d) Dilimleme: , �e) Haksız yazarlık:

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Olarak Değerlendirilemeyecek Haller �Madde 5 - Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, bilim alanlarının temel bilgileri, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez.

� 1 - İnceleme Sonucunda Yapılacak İşlemler Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık iddiası hakkında yapılacak inceleme neticesinde etik ihlalde bulunduğuna karar verilen aday, doçentlik sınavı başvurusunda başarısız sayılır. Adayın idarî, cezaî ve hukukî sorumluluğuna ilişkin hükümler saklıdır. � 2 - Bilimsel araştırma yayın etiğine aykırı eylemlerde bulunduğu tespit edilen kişiler hakkında ilgili mevzuat uyarınca gerekli disiplin ve diğer idari, hukuki ve cezai işlemlerin yapılması için durum Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına bildirilir. � 3 - Etiğe aykırı eylemlerin gerçekleşmesi halinde bundan zarar gören veya hakları olumsuz etkilenen kişi ve kuruluşların bahsi geçen duruma rıza gelmesi, ilgililer hakkında etik yaptırım

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ

� Bu � a) Yönerge, Yükseköğretim kurumları mensuplarınca veya yükseköğretim kurumlarıyla ilişkisine bakılmaksızın kişilerce yürürlükteki mevzuat hükümleri uyarınca akademik unvanların elde edilmesi aşamasında ve sonrasında yapılan her tür bilimsel araştırma ve çalışmalar ile gerçekleştirilen bilimsel etkinlikler, desteklenen ve/veya yürütülen bilimsel araştırmageliştirme projeleriyle ilgili araştırma etiği konularını, � b) Lisans üstü eğitim sırasında yapılan tez ve bilimsel yayınlar ile yürütülen bilimsel araştırma-geliştirme projeleriyle ilgili araştırma etiği konularını, � c) Yükseköğretim kurumları mensuplarınca yurtiçinde ve yurtdışında her çeşit basın, görsel ve işitsel yayın organlarında yayımlanan ya da yayımlanmak üzere gönderilmiş olan her tür yayınla ilgili yayın etiği sorunlarını, � ç) Yükseköğretim kurumları mensuplarınca biyomedikal araştırmalarda kullanılacak deneklerde ve ekoloji ile ilgili çalışmalarda yapılan etik ihlallerini

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler �a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek, �b) Sahtecilik: �c) Çarpıtma: �ç) Tekrar yayım: �d) Dilimleme: �e) Haksız yazarlık: �…

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Olarak Değerlendirilemeyecek Haller �Bir başkasının özgün üslup ve ifadesinin aynen kullanmamak şartıyla, anonim bilgilerin, bilim alanlarının temel bilgilerinin, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez.

Çeşitli ve Son Hükümler � (1) Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemlerde bulunduğu tespit edilen kişiler hakkında ilgili mevzuat uyarınca gerekli disiplin işlemleri ile diğer idari, hukuki ve cezai işlemler yükseköğretim kurumu tarafından yapılır. � (2) Etiğe aykırı eyleme konu olan eserle daha önce akademik unvan elde edilmiş ise kişi hakkında yapılan işlemler sonucunda alınan etik ihlal kararı sebebiyle bu unvanın geri alınıp alınmayacağı hususu da ilgili yükseköğretim kurumu tarafından değerlendirilir. � (3) Etiğe aykırı eylemlerin gerçekleşmesi halinde asıl müellif, zarar gören veya hakları olumsuz etkilenen kişi ve kuruluşların rıza göstermesi ilgililerin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.