LK YARDIM TANIMI VE NEM TARHES LK YARDIMIN

İLK YARDIM TANIMI VE ÖNEMİ, TARİHÇESİ, İLK YARDIMIN İLKELERİ, İLK VE ACİL YARDIM GEREKTİREN DURUMLAR

İLK YARDIM Herhangi bir hastalık, kaza ya da hayatı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık personelinin yardımı sağlanıncaya kadar hayat kurtarmak ve durumunun kötüleşmesini önlemek amacı ile olay yerinde ve mevcut imkanlarla, “ilaçsız” olarak yapılan geçici müdahalelerdir.

İLKYARDIM UYGULAMASINDAKİ BAŞLICA AMAÇLAR Hayatı kurtarmak: Yaşamı korumak ve sürdürülmesini sağlamak. Meydana gelecek zararları önlemek: Durumun kötüleşmesini önlemek. İyileştirmeyi kolaylaştırmak: Örneğin; enfeksiyondan koruyarak, uygun pozisyon vererek, psikolojik destek vererek.

ACİL YARDIM Hasta/Yaralının durumunun kötüye gitmesini önlemek ve tedavi etmek amacı ile oral ya da parenteral yollarla ilaç verilerek ve tıbbi cihazlardan yararlanılarak sağlık profesyonelleri (hekim, hemşire vb. ) tarafından yapılan tüm girişimlere denir.

HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ ( 1. HALKA- Sağlık kuruluşuna haber verme(112) 2. HALKA- Olay yerinde yapılan temel yaşam desteği 3. HALKA- Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler 4. HALKA- Hastane acil servisleridir

İLK VE ACİL YARDIMIN ÖNEMİ

İLK YARDIMIN ÖNEMİ Kazalardan sonraki ölümlerin; %10’u ilk 5 dakika, %50’si ilk 30 dakika içinde gerçekleşmektedir.

Yapılan diğer bir araştırmada, Ambulans gelmeden önce halk tarafından yapılan kalp masajı uygulaması ile insanların %40’ının hayata döndürülebildiğini, Ambulans beklendiğinde bu oranın %20’ye düştüğünü göstermiştir.

İLKYARDIMCININ ÖZELLİKLERİ Kendi can güvenliğini ön planda tutmalıdır. Sakin olmalı, telaşa kapılmamalıdır. İnsan vücudu ile ilgili temel bilgisi olmalıdır. Hastayı iyi değerlendirebilmelidir. Eğer ortamda sağlık personeli varsa ilkyardımcı onun yardımcısı durumuna geçmelidir. Çevrede bulunan kişileri organize etmelidir. Çevre imkanlarından yararlanmalıdır. Çabuk karar verebilmeli, kararlı olmalıdır. Ülkesinin sağlık sistemi hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

TARİHÇE-DÜNYA İlk kurtarma (rescue) topluluğu 1767. İlkyardım kurucusu Esmarch. 1863 yılından sonra Kızılhaç. 1884’te sertifikalı ilk yardım eğitimi başlamış. İlk motorlu ambulans 20. yy’ın başında yapılmış. İkinci Dünya Savaşı’nda ve 1940’lı yılların başlarında hastane trenleri, hastane gemileri ve yaralı taşıma uçakları kullanılmış. Vietnam Savaşı’nda helikopterle yaralı taşımacılığı ve uçuş hekimi, hemşiresi ve sağlık teknisyenlerinin kullanımı büyük ilgi görmüştür.

TÜRKİYE’DE İLK VE ACİL YARDIM HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ Dr. Besim Ömer Paşa. Türk Hilal-i Ahmer Cemiyeti 1911’deki büyük İstanbul Aksaray yangınında ilkyardım. 1960’lı yıllarda “İlkyardım” kursları. Ülkemizde ilkyardımla ilgili ilk kitap 1972’de Prof. Dr. Derviş Manizade’nin yazdığı “İlk Tıbbi Yardım” kitabıdır. 2004 İlk Yardım Yönetmeliği.

KAZALAR, FELAKETLERİLK VE ACİL YARDIM GEREKTİREN DURUMLAR

DÜNYADA İNSAN YAŞAMINI TEHDİT EDEN 4 BÜYÜK SAĞLIK SORUNU VARDIR Çocuk Ölümleri Kanser Kalp Hastalıkları Kazalar ve Felaketler

İLK YARDIM VE ACİL YARDIM GEREKTİREN DURUMLAR: Felaketler Kazalar Hastalıklar

1. FELAKETLER (DİSASTER) Beklenmeyen büyük bir olay sonucu en az 10 kişinin hastaneye yattığı ve 25 kişiden fazlasının sosyoekonomik ya da sağlık yönünden zarar gördüğü olaylardır.

FELAKETLER 2 GRUPTA İNCELENEBİLİR; Doğal Afetler İnsanın Neden Olduğu Felaketler

TANIM: Doğal afetler toplumun normal yaşam düzenini bozan ve uyum sağlama kapasitesini aşarak dış yardıma gereksinim yaratan ekolojik olaylardır.

İNSANIN NEDEN OLDUĞU FELAKETLER; Salgın Hastalıklar Savaşlar ve Anarşik Olaylar

DOĞAL AFETLERDE KORUYUCU HİZMETLER Birincil koruma İkincil koruma Üçüncül koruma

BİRİNCİL KORUMA a. b. c. Önleme Hazırlıklı olma Erken tanı ve uyarma

A. ÖNLEME Toprak kayması olabilecek yerlerde yerleşimin önlenmesi, baraj, set, ağaçlandırma gibi önleyici çalışmaların yapılması bu tür önlemler arasındadır. Ancak depremler önlenemez.

B. HAZIRLIKLI OLMA Durum belirleme öncelik taşır. Toplum ve bölgeye ilişkin önceki afet deneyimleri göz önüne alınır. Riskli bölgede; -afetlerde ilk yardıma ilişkin kurallar, hijyen kuralları, -göçük altında kalan kişileri kurtarma konularında eğitim verilip, broşürler dağıtılmalıdır. Her bölgede kriz masası bulunmalıdır. Hastanelerin şehir şebekesinden bağımsız su ve enerji kaynakları bulunmalıdır. Hastanelerin yatak kapasiteleri belirlenmiş olmalı.

C. ERKEN TANI VE UYARMA Yer kayması, kuraklık, tayfun, su baskını gibi afetler önceden belirlenerek kişiler uyarılabilmektedir.

İKİNCİL KORUMA İkincil koruma afet sırasında ve afetten hemen sonra alınan önlemleri içerir. Dışarıdan gelen yardım afet bölgesine ulaşması 24 saati bulduğundan, Risk bölgesinde yerel halk; afet anında neler yapılacağı, stokların nerede bulunduğu vb. konularda önceden eğitilmelidir. Afet sırasında ilde vali eşgüdümü sağlar.

ÜÇÜNCÜL KORUMA Üçüncül korumada afetzedelerin önce yakınlarının yanına veya geçici yerleşim yerlerine taşınıp yerleştirilmesi, Bir yandan da yıkıntının kaldırılıp yeni binalar inşa edilmesi en önemli rehabilitasyon hizmetidir. Devletin ve gönüllü kuruluşların, desteklerinin en çok bu dönemde gerekli olmaktadır.

2. KAZALAR Beklenmedik bir anda karşılan yaralanma, geçici ya da kalıcı sakatlık, mal kaybı ya da ölüm gibi durumlara yol açan olaylara kaza denir.

KAZALARIN ÖNEMİNİ GÖSTEREN ÖLÇÜTLER Kazaların önemini gösteren ölçütlerin en güvenilir olanı ölen sayısıdır. Kazalara bağlı ölümler, buz dağının görünen kısmına benzetilebilir: Kazalara bağlı oluşan sakatlıklar. Kaza sonucu kaybedilen iş günü, okul günü ve her türlü kayıplar. Potansiyel üretim kaybı ise, kaza maliyetinin en büyük kısmını oluşturur.

KAZALARIN ÖNLENMESİ Education -Eğitim Engineering- Teknik Koşullar Enforcement- Yasal Düzenleme ve Denetimler

3. HASTALIKLAR Üre, üremi (KBY) Kan şekerinin yükselmesi ya da düşmesi (Diabet) Aşırı alkol alınması. Uyuşturucu madde kullanma. Kalp Krizleri ve Kan Basıncının Artması. Alerjiler (ilaç, besinler, çevre faktörleri. . . ). Sara (Epilepsi). Beyin kanaması. Ani ağrılar. Kanama (hemofili vs. ).

İLKYARDIMIN TEMEL İLKELERİ

İLK YARDIMDA BAŞ HARFLERİ “T” İLE BAŞLAYAN 6. T İLKESİ OLDUKÇA ÖNEMLİDİR. BUNLAR: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Tedbir Tanı Tedavi (Geçici müdahale) Telekominikasyon (Haberleşme) Triaj (Ayırma) Taşıma (yaralının taşınması)

TEDBİR: İLK IŞ; NE OLDUĞUNU SÜRATLE DEĞERLENDIREREK OLAY YERINI, KENDINI VE HASTAYı KORUMAKTıR. Olay Yerinin Değerlendirilmesi

TANI: 2, 3 DAKİKA SÜREN ÇOK ÇABUK BİR GÖZLEM VE MUAYENEYLE HAYATI TEHDİT EDEN OLAYLARIN TANISI KONUR. Hasta/Yaralının değerlendirilmesi İlk ve İkinci değerlendirme

KAZAZEDENİN DEĞERLENDİRİLMESİ

ANAMNEZ: Yaralı ya da çevresinde olanlardan süratle olayla ilgili 1 dakika içinde bilgi alınır. Ne zaman oldu? Nasıl oldu? Nerede oldu? Neresi yaralandı ya da ağrıyor? Ne yapıldı?

TANIYA GÖTÜREN BELİRTİ VE BULGULAR Ağrı a. Kırık olan kol ve bacak hareket ettirilince duyulan ağrı miktarı artar. b. Kaburgaları kırılan kazazedelerin nefes alırken ve öksürürken göğüs ağrıları artar. c. Kalp krizinde ağrı göğsün sol kısmında ve sol kola yayılırken, safra kesesi ve safra yolları ile ilgili ağrı karnın sağ üst kadranındadır. d. Üriner sistem taşlarında ve disk hernisinde ağrı hareketle artar ve bel ve bacağa yayılabilir.

SOLUNUM Hızlı ve yüzeysel solunumun; şokun belirtisidir. Derin, zorlanarak ve kesik solunum; parsiyel hava yolu tıkanıklığını ya da akciğer hastalığını gösterir. Solunum depresyonu ya da durmasında; göğüste ve abdomende çok az hareket vardır ya da hiç yoktur. Boğulan ve yabancı cisim aspirasyonu olan hasta öksüremez, konuşamaz ve ellerini boğazına götürür. Bazen beyinde solunum merkezini etkileyen maddeler nedeniyle solunum yüzeyselleşir ve giderek durur. Bazı zehirlenmeler ve asidozda; nefesin kokusu (aseton vs) tanıya yardımcı olabilir.

NABIZ KAROTİS NABZINA BAKILIR Hızlı ve zayıf nabız: Kan kaybı ya da şokun göstergesi olabilir. Çok dolgun nabız: Yüksek tansiyonun göstergesi olabilir. Nabız palpe edilemiyorsa: Palpe edilen arterin bir hastalığı ya da yaralanma nedeniyle tıkanmış, kalp durmuş veya çok zayıf kasılıyor demektir. Nabzın irregüler olması: Kalp hastalıklarının göstergesidir.

VÜCUT SICAKLIĞI Soğuk, nemli deri; Kan kaybı (şok) veya ısı kaybı gibi sempatik sinir sisteminin aşırı olarak uyarıldığı durumlarda derideki damarlarda vazokonstrüksiyon olduğu için görülür. Soğukta deri kuru ve soğuktur. Kuru ve sıcak deri ateş yükselmesi ya da güneş çarpması durumlarında görülür.

TEDAVİ (İLK YARDIM MÜDAHALELERİ) Hayat kurtarıcı müdahalelerdir. Solunum: Solunumu durmuş kazazedeye derhal ağız içi kontrol edilerek suni solunum yaptırılmalıdır. Kalp Durması: Kalp durmalarında derhal kalp masajı uygulamasına başlamak gerekir. Kanama: Kısa bir süre içerisinde insan, vücudundaki kan miktarının; %15 -20 sini kaybederse şoka girmeye başlar. Kırık var ise kırık bölgesi hareketsiz hale getirilir. Yaraların üzeri temiz olarak örtülür.

TELEKOMİKASYON (HABERLEŞME) Yoldan geçen trafik devriye araçları. Telefonla haber; 112 Hızır acil servise, 155 ile polise veya 156 ile jandarmaya haber verilir. Gerekiyorsa itfaiyeye (110) haber verilir. Varsa telsiz ve radyo aracılığı ile haber verir. Cep telefonu olanlar.

KAZA İHBARI YAPILIRKEN ÖZETLE ŞUNLAR SÖYLENMELİDİR Nerede: Kaza yeri mümkün olduğunca tam ve doğru olarak tarif edilmelidir. (kazanın olduğu yol, cadde, mahalle, yön ve kaçıncı km’de olduğu hakkında verilen açık bilgiler ışığında gelen ambulans şoförü kaza yerini kolay ve çabuk bulabilir. Ne: Kazanın kısa açıklaması yapılmalıdır. Kaza tipi, çarpışma şekli, sıkışmış şahıs olup olmadığı vb. gibi hususlar belirtilmelidir. Ne Kadar Yaralı: Yaralı sayısı hakkında bilgi verilmeli, durumları endişe verici yaralılar bildirilmeli. Yaralı sayısı ve yara çeşidi; bu bilgi kaç adet ambulansın gerekli olacağını açıklığa kavuşturur. Kim: Son olarak kaza yapan şahıs kendi ismini söylemelidir.

TRİAJ KARTLARI 1. KIRMIZI KARTLAR: İlk sırada gönderilmesi gerekenlerden 1 saat içinde nakledilmesi gerekir. Bunlar: Hava yolu tıkalı olanlar Solunum zorluğu olanlar Kanamalar Açık göğüs yaralanması Kafa travması, açık karın yaralanmaları Derin ve geniş yanıklar Büyük kırıklar Bazı özel hastalıklar (kalp, diyabet, gebelik vb. )

2. SARI KARTLAR: Orta şiddette olanlardır. 1 -2 saat içinde nakledilmesi gereken kişilerdir. Hafif kemik kırıkları Sırt yaralanmaları, çok ağır olmayan yanıklar Göz yaralanmaları Stabil karın yaralanmaları Donmalar Şuur kaybı olanlar

3. YEŞİL KARTLAR: Düşük dereceli yaralılardır. Acelesi olmayanlar. Ayrıca transfer aracı kullanılmasına gerek olmayanlar ve 3 saat içinde gönderilmesi gerekenlerdir. Hafif burkulma, çıkıklar Hafif kesikler Yumuşak doku travmaları Hafif yanıklar

4. SİYAH KARTLAR: Ölmek üzere olanlar Ölmüş olanlar

TEŞEKKÜR EDERİM Dr. Öğr. Üye. Behire Sançar