Literatuurgeschiedenis 1900 1940 6 vwo Mondeling Iedereen heeft

Literatuurgeschiedenis 1900 -1940 6 vwo

Mondeling �Iedereen heeft voor zijn lijst een boek gelezen uit de middeleeuwen en de renaissance en kan over dat boek vragen verwachten. �Iedereen leest een boek uit de 19 e eeuw of 1900 – 1940, kan dat boek in de stroming plaatsen en kan over dat boek vragen verwachten. �Maar iedereen wordt ook geacht de literatuurgeschiedenis in het algemeen te kennen.

Literatuurgeschiedenis tot nu toe �Middeleeuwen: memento mori. � 500 – 1500 �De burggravin van Vergi of Beatrijs �Renaissance: carpe diem. � 1500 – 1700 �Vondels Gijsbreght van Amstel of Cats Het Spaans heidinnetje �Verlichting: overgeslagen.

Literatuurgeschiedenis tot nu toe � Romantiek: begin 19 e eeuw � Gevoel en verbeelding worden belangrijk: verbeelding van een beter leven door de schrijver/dichter als ziener. � Weltschmerz: Piet Paaltjens (spot). � Maatschappelijk engagement: Multatuli. � Realisme: jaren ‘ 30 van de 19 e eeuw � Reactie op de romantiek: schrijver/dichter moet juist de waarheid weergeven. � Tussenvorm: idealistisch realisme dichter geeft nog wel idee/moraal Hildebrand. � Objectief realisme.

Literatuurgeschiedenis tot nu toe � Tachtigers: vanaf 1880 �Poëzie van de tachtigers sluit weer meer aan bij de romantiek. �L’ art pour l’art: de schrijver/dichter is een genie door zijn intuïtie de verlangens van de ziel kan weergeven, die een illusie zijn maar een noodzakelijke troost voor het leven dat zinloos is. �Deze allerindividueelste emoties hebben oorspronkelijke woorden nodig: de allerindividueelste expressies.

Literatuurgeschiedenis tot nu toe � Naturalisme: laatste kwart van de 19 e eeuw �De schrijver is een waarnemer en onderzoeker die met zijn roman de hypothese bevestigt dat de mens wordt bepaald door determinerende factoren: race, moment en milieu. �Emants: Liefdeleven en Een nagelaten bekentenis taboe-onderwerpen. �Van Deyssel: Een liefde kritiek op eis van objectieve en onpersoonlijke stijl, kiest voor impressionistische stijl. �Van Eeden – Van de koele meren des doods kuisere stijl, evaluerende verteller en Hedwig gaat niet ten onder maar vindt God. �Couperus – Eline Vere en alle andere boeken determinisme = fatalisme (noodlot).

Modernisme tussen twee wereldoorlogen � Literatuur staat los van de werkelijkheid, is een autonoom iets: de werkelijkheidsbeschrijving, de eisen van de logica en de waarschijnlijkheid van de personages, hun psychologisch functioneren en de tijdsstructuur worden ter discussie gesteld. �Literatuur staat ook los van de schrijver/dichter en is geen directe expressie van wat hem bezighoudt. � Nieuw genre: manifest (presentatie van ideeën over literatuur, kunst en maatschappij). � Voorkeur voor poëzie. � Teksten hebben een montage-element waardoor het aandeel van de lezer bij het vaststellen van de betekenis groter wordt.

Modernisme tussen twee wereldoorlogen Radicaal = historische avantgarde � Futurisme: 1909, Italiaans, dynamische van het moderne leven (stad, techniek) moet in de literatuur tot uiting komen. � Dadaïsme: 1916 – 1923, Zwitsers, nihilistisch, maar ook in wanorde blijkt een systeem te zitten. � Surrealisme: 1924 – 1930, Frans, aandacht voor onbewuste van Freud droom automatisch schrijven. � Constructivisme: vooral in beeldende kunst (Mondriaan), als dadaïsme maar positiever, abstract.

Modernisme tussen twee wereldoorlogen Dadaïsme � Doorbreken grammaticale regels. � Verwaarlozen interpunctie. � Experimenteren typografie. � Naast elkaar zetten van elementen zonder verband. � Doorbreken genres. � Uitbuiten klanken. �Voorbeelden: Van Ostaijen – De bezette stad

Modernisme tussen twee wereldoorlogen � Het radicale modernisme of de historische avantgarde is vooral iets van de poëzie maar kan ook in proza voorkomen. � In het proza borduurt men voort op het onbewuste van het surrealisme en maakt men gebruik van � techniek van de bewustzijnsstroom: een op het eerste gezicht onsamenhangende reeks van gedachten, gevoelens, stemmingen en verlangens; � innerlijke monoloog: in de ikvorm weergegeven en associatief in elkaar overvloeiende gedachten, gevoelens, stemmingen en verlangens. � Andere manieren om wanorde te scheppen: fragmentarisch, open einde en onduidelijke chronologie. � Joyce’ Ulysses, Van Bruggens

Modernisme tussen twee wereldoorlogen �Gematigd: expressionisme � 1910. �Het expressionisme neemt een beetje van alle historische avantgarde-stromingen. �Naast het vernieuwende wil het expressionisme ook meer aandacht voor de mens: de schrijver/dichter moet de mensheid opnieuw tot centrum van het heelal maken. �Marsman: brullende chaos van de tijd moet in poëzie veranderen in stilte en orde.

Modernisme tussen twee wereldoorlogen Gematigd: nieuwe zakelijkheid � Afkeer van naturalisme en � � woordkunst: geen psychologie als uitleg van de handeling van personages, korte zinnen. In proza moet het moderne levensgevoel tot uiting komen: distantie van gevoelens, afkeer van sentimentaliteit, open voor beelden van het gewone leven (stad, jazz, nachtclubs, verkeer). De film zou de schrijver kunnen leren hoe het overtollige te vermijden: korte scènes, handeling spreekt direct aan. Montagetechnieken. Eerste verhalen van Vestdijk, Borderwijks Blokken, Knorrende beesten en Bint.

De jaren dertig �Opkomst Hitler en fascisme. �Hitler heeft een afkeer van de modernistische literatuur en roept op tot boekverbrandingen. �Duitse schrijvers wijken uit naar Nederland. �Schrijvers nemen standpunt in, zijn maatschappelijk betrokken en literatuur verzuilt: katholiek, protestant, socialist, fascist of liberaal/individualist. �Ter Braak en Du Perron richten Forum op (anti-fascistisch.

De jaren dertig � Iedereen heeft een afkeer van het modernisme: �Poëzie wordt weer gewoon. �Proza wordt net zo belangrijk als poëzie: roman, kort verhaal, polemiek, kritiek en essay. �Manifestenmoe. � Ter Braak: het gaat om de kunstenaar die iets te zeggen heeft en staat voor wat hij zegt (het gaat om de ‘vent’ i. p. v. de ‘vorm’ van De Tachtigers). �De schrijver wordt vaak gelijkgesteld met de hoofdpersoon, vaak een ik-figuur. � Du Perrons Het land van herkomst. � Bewondering voor Multatuli, Slauerhoff, Elsschot, Vestdijk en Nescio.

Bewonderd door Forum: Slauerhoff en Elsschot Slauerhoff (redactie Forum) � Slauerhoff schrijft in een oude traditie en behoort tot de neoromantiek: �Voorkeur voor verbeelding. �Hoofdpersonen proberen een droom uit te laten komen. �Verheerlijking van het verleden. �Het verboden rijk (1932). � Dit geldt ook voor Van Schendels Het fregatschip Johanna Maria: de zeilmaker heeft de droom dat het schip van hem wordt. Elsschot � Elsschot schrijft ook in een oude traditie en behoort tot het realisme: �Voorkeur voor gewonen mensen en hun problemen. �Vaak conflict tussen droom en werkelijkheid. �Sobere, ironische stijl. � Een ontgoocheling (1921), Lijmen/Het been (1924/1938), Kaas (1933), Het dwaallicht (1946).

Bewonderd door Forum: Vestdijk en Nescio Vestdijk (redactie Forum) Nescio (J. H. F. Grönloh) � Productiefste schrijver van �Zakelijk proza met Nederland: 15 dichtbundels, 50 romans, 4 verhalenbundels, een toneelstuk, 35 studies en essaybundels. � Ter Braak miste soms Vestdijks persoonlijkheid in zijn boeken. � Ivoren wachters (1951, psychologisch), De kellner en de levenden (1949, futuristisch). een gevoelige ondertoon. �Dreiging van en verzet tegen ouder worden, het je moeten aanpassen aan de burgermaatschappij, aan het leven zelf. �De uitvreter (1911), Titaantjes (1915), Dichtertje (1918).