Listeria spp Listeria monocytogenes Klasyfikacja Domena Bacteria Typ

Listeria spp. Listeria monocytogenes

Klasyfikacja Domena Bacteria Typ Firmicutes Klasa Bacilli Rząd Bacillales Rodzina Listeriaceae Rodzaj Listeria Brochothrix

Rodzaj Listeria Klasyfikacja Listeria monocytogenes Listeria ivanovii Listeria innocua Listeria welshimeri Listeria sensu stricto Listeria seeligeri Listeria marthii Listeria grayi Listeria fleischmannii Listeria floridensis Listeria aquatica Listeria newyorkensis Listeria cornellensis Listeria rocourtiae Listeria weihenstephanensis Listeria grandensis Listeria riparia Listeria booriae Listeria costaricensis Listeria goaensis Listeria thailandensis Listeria sensu lato

Charakterystyka L. monocytogenes Ø 0. 5 – 2 μm długości, 0. 4 - 0. 5 μm szerokości Ø regularne, nieprzetrwalnikujące, gramdodatnie pałeczki wykazujące tendencję do polimorfizmu Ø względnie tlenowa Ø nie wytwarza otoczek

Charakterystyka L. monocytogenes Ø katalazo-dodatnia, oksydazo-ujemna Ø posiada od 2 do 6 perytrychalnie ułożonych rzęsek Ø zdolność ruchu w wąskim zakresie temp. 20 - 25 C; w temp. 37 C – nieruchliwa Ø na agarze z krwią wytwarza wąską strefę β – hemolizy

Warunki wzrostu

Występowanie L. monocytogenes ü gleba ü przewody pokarmowe wielu gatunków zwierząt domowych dzikich ü wody powierzchniowe ü ścieki ü gnijące szczątki roślin ü kiszonki

ü surowce pochodzenia zwierzęcego i roślinnego ü produkty spożywcze ü środowisko zakładów przetwórstwa ü przedmioty codziennego użytku (ścierki do naczyń, zlewozmywaki, chłodziarki itp)

Listerioza U zwierząt około 90% zachorowań na listeriozę jest spowodowane przez L. monocytogenes, a 10% przez L. ivanovii. U człowieka prawie wszystkie przypadki listeriozy wywołuje L. monocytogenes, rzadko L. ivanovii i L. seeligeri.

Wrota zakażenia u ludzi Ø przewód pokarmowy Ø uszkodzona skóra Ø błony śluzowe układu oddechowego Ø spojówki Ø łożysko

Grupa ryzyka Ø Kobiety w ciąży Ø Noworodki Ø Osoby o obniżonej odporności układu immunologicznego Ø Osoby zaawansowane wiekowo (> 65 lat)

Zakażenia u ludzi wywoływane przez L. monocytogenes Listerioza u człowieka charakteryzuje się zmianami chorobowymi o różnym umiejscowieniu. Występują cztery postacie kliniczne choroby: 1) postać żołądkowo-jelitowa 2) płodowa 2) posocznica noworodków 3) zakażenie ośrodkowego układu nerwowego charakteryzujące się zapaleniem mózgu, zapaleniem mózgu i opon mózgowych

Zakażenia u ludzi wywoływane przez L. monocytogenes Łagodny nieżyt żołądkowo-jelitowy (ang. listerial gastroenteritis) Objawy zakażenia - dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: dreszcze, bóle głowy, bóle brzucha, nudności, biegunka, bóle mięśni, wymioty, zmęczenie.

Ostra infekcja (ang. invasive listeriosis) ü kobiety w ciąży - infekcja manifestująca się łagodnymi objawami klinicznymi przypominającymi grypę (podwyższona temperatura, bóle głowy, bóle mięśni) lub zapalenie dróg moczowych ü noworodki: listerioza wczesna – sepsa ujawniająca się bezpośrednio po urodzeniu lub w pierwszym tygodniu życia (śmiertelność 15 -50%) listerioza późna – objawy pojawiają się zwykle pomiędzy 8 a 30 dniem życia i jest to zwykle zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (śmiertelność 10 -20%)

ü osoby o obniżonej odporności immunologicznej i osoby starsze – zakażenie ośrodkowego układu nerwowego (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) lub zakażenie ogólne z typowymi objawami posocznicy. Rzadziej występuje porażenie nerwów czaszkowych i ropnie mózgu. Często zmianom w ośrodkowym układzie nerwowym towarzyszą zaburzenia psychiczne, a u około 25% pacjentów ataki padaczkowe. ü inne możliwe powikłania to: ropnie gałki ocznej, zapalenie wsierdzia, zapalenie i ropnie wątroby, zapalenie otrzewnej, zapalenie żołądka i jelit, infekcje skórne i szkieletowe.

Kryterium mikrobiologiczne Def. Wg Rozp. 2073/2005 ü Wymaganie pozwalające na akceptację produktu, partii środków spożywczych lub procesu na podstawie braku, obecności lub liczby mikroorganizmów i/lub ilości ich toksyn lub metabolitów w jednostce masy, objętości, na powierzchni lub partii. ü „mikroorganizmy” – oznaczają bakterie, wirusy, drożdże, pleśnie, glony, pierwotniaki pasożytnicze oraz ich toksyny i metabolity.

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r.

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych Rozdział 1. Kryteria bezpieczeństwa żywności

Symbole oznaczają: n - liczba próbek pobranych do badań m - wartość równa lub poniżej której wszystkie wyniki uznawane są za zadowalające M - wartość maksymalna liczby drobnoustrojów. Wynik jest niezadowalający, jeśli liczba drobnoustrojów w jednej lub kilku próbkach ma wartość M lub ją przekracza. c - liczba próbek, w których dopuszcza się liczbę drobnoustrojów pomiędzy m i M. Wynik jest zadowalający jeśli liczba drobnoustrojów w pozostałych próbkach ma wartość m lub niższą.

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne ü znormalizowane metody PN ISO* (International Organization for Standarization) ü uznane urzędowo ü identyfikacja drobnoustrojów do poziomu rodzaju i/lub gatunku

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne ICS: 07. 100. 30. Mikrobiologia żywności PN-EN ISO 7218: 2008/A 1: 2013 -10 (oryg. ) Mikrobiologia żywności i pasz. Wymagania ogólne i zasady badań mikrobiologicznych. ISO/TS 11133 -2: 2003/A 1: 2011 Microbiology of food animal feeding stuffs. Guidelines on preparation and production of culture media. Part 2: Practical guidelines on performance testing of culture media

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne ICS: 07. 100. 30. Mikrobiologia żywności PN-EN ISO 6887 -1: 2017 -05 wersja angielska Mikrobiologia żywności i pasz. Przygotowanie próbek, zawiesiny wyjściowej i rozcieńczeń dziesięciokrotnych do badań mikrobiologicznych. Ogólne zasady przygotowania zawiesiny wyjściowej i rozcieńczeń dziesięciokrotnych. PN-EN ISO 6887 -2: 2017 -05 wersja angielska Mikrobiologia żywności i pasz. Przygotowanie próbek, zawiesiny wyjściowej i rozcieńczeń dziesięciokrotnych do badań mikrobiologicznych. Część 2: Specyficzne zasady przygotowania mięsa i przetworów mięsnych. PN-EN ISO 6887 -3: 2017 -05 wersja angielska Mikrobiologia żywności i pasz. Przygotowanie próbek, zawiesiny wyjściowej i rozcieńczeń dziesięciokrotnych do badań mikrobiologicznych. Część 3: Specyficzne zasady przygotowania ryb i przetworów rybnych. PN-EN ISO 6887 -4: 2017 -05 wersja angielska Mikrobiologia żywności i pasz --Przygotowanie próbek, zawiesiny wyjściowej i rozcieńczeń dziesięciokrotnych do badań mikrobiologicznych. Część 4: Specyficzne zasady przygotowania próbek produktów różnorodnych

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne ICS: 07. 100. 30. Mikrobiologia żywności PN-EN ISO 7932: 2005 Mikrobiologia żywności i pasz. Horyzontalna metoda oznaczania liczby przypuszczalnych Bacillus cereus. Metoda liczenia kolonii w temperaturze 30 stopni C. PN-ISO 20128: 2012 wersja polska Przetwory mleczne - Oznaczanie liczby przypuszczalnego Lactobacillus acidophilus na pożywce selektywnej –Metoda liczenia kolonii w temperaturze 37 stopni C. PN-EN ISO 10272 -1: 2017 -08 - wersja angielska Mikrobiologia łańcucha żywnościowego -Horyzontalna metoda wykrywania obecności i oznaczania liczby Campylobacter spp. -Część 1: Metoda wykrywania PN-EN ISO 10272 -2: 2017 -10 - wersja angielska Mikrobiologia łańcucha żywnościowego - Horyzontalna metoda wykrywania obecności i oznaczania liczby Campylobacter spp. - Część 2: Metoda liczenia kolonii

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne ICS: 71. 100. 70 Kosmetyki. Środki higieny osobistej PN-EN ISO 21148: 2017 -07 - wersja angielska Kosmetyki – Mikrobiologia. Ogólne wytyczne badań mikrobiologicznych PN-EN ISO 11930: 2012 (oryg. ) Kosmetyki - Mikrobiologia. Test skuteczności i ocena zakonserwowania produktów kosmetycznych PN-EN ISO 16212: 2017 -08 - wersja angielska Kosmetyki-Mikrobiologia. Oznaczenie liczby drożdzy i pleśni. PN-EN ISO 18416: 2016 -01 - wersja angielska Kosmetyki-Mikrobiologia. Wykrywanie Candida albicans

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne ICS: 07. 100. 20 - Mikrobiologia wody PN-EN ISO 8199: 2010 Jakość wody. Ogólne wytyczne oznaczania liczby bakterii metodą hodowli PN-EN ISO 7899 -1: 2002 Jakość wody. Wykrywanie i oznaczanie ilościowe enterokoków kałowych. Część 1: Zminiaturyzowana metoda do badania wód powierzchniowych i ścieków (najbardziej prawdopodobna liczba bakterii) PN-EN ISO 7899 -2: 2004 Jakość wody. Wykrywanie i oznaczanie ilościowe enterokoków kałowych. Część 2: Metoda filtracji membranowej

Konwencjonalne metody mikrobiologiczne Ø namnożenie drobnoustrojów na odpowiednich podłożach namnażająco-wybiórczych (metody jakościowe) Ø analiza wielu cech morfologicznych, biochemicznych czy serologicznych bakterii, które wyrosły w postaci kolonii na podłożach agarowych

Bulion pół-Frasera i Frasera - podłoża do selektywnego namnażania Listeria sp. Oprócz składników odżywczych (peptony, ekstrakty) zawierają eskulinę i chlorek litu. Do podłoża po sterylizacji wprowadzany jest roztwór cytrynianu amonowo-żelazowego i dodatek selektywny w postaci roztworu: akryflawiny i kwasu nalidyksowego (w bulionie pół-Frasera jest go połowę mniej). Antybiotyki i chlorek litu silnie hamują wzrost bakterii gramujemnych i większość gramdodatnich. Dodatkowo chlorek litu jest czynnikiem wybiórczym, ze względu na tolerancję wyższych stężeń tej soli przez Listeria spp. Szczepy Listeria hydrolizują eskulinę do eskuletyny i glukozy. Eskuletyna tworzy czarny kompleks z żelazem (III) pochodzącym z cytrynianu. Hodowla na tym podłożu po namnożeniu pałeczek Listeria spp. przybiera czarnoszarą lub czarną barwę. wzrost L. mnocytogenes na podłożu bulion Frasera

podłoże chromogenne ALOA (agar Listeria wg Ottaviani i Agosti) chromogenny substrat: 5 -bromo-3 -chloro-3 -indoxyl- -D-glukopiranozyd – wykrywanie aktywności - -D-glukozydazy = kolonie niebieskozielone (wszystkie gatunki Listeria) substrat L- -fosfatydyloinozytol wykrywanie aktywności fosfolipazy C specyficznej dla fosfatydyloinozytolu (PI-PLC) = mętne halo Dodatkowo zawiera: mieszaninę antybiotyków (kwas nalidyksowy, ceftazidim, polimyksynę B, cykloheksimid lub amfoterycynę B), chlorek litu.

podłoże agar Oxford podłoże agar Palcam podłoże wybiórczo-różnicujące zawierające w swoim składzie m in. mieszaninę antybiotyków (polimyksynę B, ceftazidim) akryflawinę, mannitol, czerwień fenolową, glukozę, eskulinę, chlorek litu, cytrynian amonowożelazowy(III). podłoże wybiórczo-różnicujące zawierające w swoim składzie m. in. mieszaninę antybiotyków (siarczan kolistyny, cefotetan, fosfomycynę, cykloheksymid), akryflawinę, eskulinę, chlorek litu i cytrynian amonowo-żelazowy(III).

Testy potwierdzające dla L. monocytogenes übarwienie Grama (G +, cienkie, krótkie pałeczki) ütest na hemolizę üzdolność do fermentacji cukrów (L-ramnoza i D-ksyloza) ükatalaza (opcjonalnie) üruchliwość w 25 C (opcjonalnie) üCAMP test (opcjonalnie) Testy potwierdzające dla Listeria spp. übarwienie Grama – (G +, cienkie, krótkie pałeczki) ükatalaza - dodatnia ütest VP (Test Vogesa-Proskauera) (opcjonalnie) üruchliwość 25 C (opcjonalnie)

üruchliwość w 25 C (opcjonalnie) ütest VP(opcjonalnie)

Test CAMP S - Staphylococcus aureus Christie–Atkins–Munch–Peterson test R S (ATCC 25923 lub 49444; NCTC 7428 lub 1803) R - Rhoodococcus equi (ATCC 6939 lub NCTC 1621) L. ivanovii R s L. innocua s R L. monocytogenes