Likert Tipi Tutum lei Bireylerin bir konudaki davran

Likert Tipi Tutum Ölçeği Bireylerin bir konudaki davranış puanlarını belirlemeyi sağlayan bir ölçektir. k sayıda sorunun her biri için farklı sayıda seçenekler belirlenir. Seçenekler sıralı biçimde ardışık olarak dizilirler seçenekler dengeli (-2, -1, 0, +1, +2 biçiminde) ya da sıralı sayısal değerlerle puanlandırılır (0, 1, 2, 3, 4, 5). Tüm sorulara verilen cevaplar toplanır. Toplam puan bireyin konu hakkındaki davranış, bilgi, tutum puanıdır. Her birey puanına göre toplam ölçek ölçeği üzerinde bir yerde yer alarak bireyin konu ile ilgili davranış pozisyonu belirlenir. (Kaynakça 2)

Likert tipi ölçeğin avantajları: Konu ile ilişkili noktalar dikkate alınır Çeşitli tutum objeleri ve durumlarına uyum sağlar Tutumun ölçülebilen boyutlarından hem yönünü hem derecesini hesaplayabilir Ekonomiktir Güvenilirliği yüksektir pek çok ölçeğin güvenilirliğinden daha Likert tipi ölçeğin dezavantajları: Farklı cevap ifadeleri aynı toplam puanı üretebilir Tutum değişikliklerini ölçmede daha az duyarlıdır Bireyin iç görüye sahip olması gerekmektedir Bilgilerin tam ve çarpıtmadan verildiği sayıltısına dayanır

Likert ölçeğinin geliştirilmesi olumlu / olumsuz çok sayıda tutum maddesi ( 100 ) ön deneme-değerlendirme değerlendirilmeyen maddelerin ölçekten çıkarılması rastgele sıralama denek gruba uygulama ( grup sayısı = 5 x madde sayısı ) madde analizi istatistiksel olarak anlamlı olmayan maddelerin ölçekten çıkarılması

Likert Tipi Tutum Ölçeğinin Hazırlanması 1. konunun tanımlanması ve kapsamın belirlenmesi kompozisyon yazımı içerik analizi olumlu = olumsuz madde sayısı kapsam geçerliliği dereceleme 3, 5, 7, 9, 11’li seçenekler katılma derecesi sıklık derecesi önem derecesi

2. ölçeğin geçerliliğinin çalışılması ( faktör analizi ) 3. puanlama ifade olumlu “tamamen katılırım” 5 ve 4, 3, 2, 1 ifade olumsuz “kesinlikle karşıyım” 5 ve 4, 3, 2, 1

4. ölçek puanlarının dağılımının incelenmesi 100 maddeli 5’li derecelemeli ölçekte en düşük toplam puan 100 en yüksek toplam puan 500 genişlik= 500 -100

5. Madde analizi Madde puanı ile toplam puan arasındaki korelasyon Ölçek puanı ile ↑ korelasyon gösteren maddeler Tek boyutluluk için önemli Madde analizi; Madde toplam Madde kalan

6. Alt ve üst grup ortalamaları arasındaki farka dayalı madde analizi Maddelerin ayırt etme gücü hesaplanır Toplanmış ölçek puanı bulunur, her ölçek maddesinin ↑ veya ↓ toplam puanlı bireyler arasında ne ölçüde ayrım yaptığı incelenir Faktör analizi Maddelerin ayırıcılıklarına göre tekrar seçim Puanlar sıralanır ( yüksek →düşük ) Üst ve alt gruplar oluşturulur Her maddenin madde puanlarının ortalamaları hesaplanır İki ortalama arasındaki farkın anlamlılığı

7. Faktör analizi Ölçeğin Alt genel faktörü boyutları ve sayısı 8. Maddeler belirlenir ( genellikle 20 )

Guttman Tipi Ölçekler Guttman ölçeği ilk defa ikinci dünya savaşı esnasında Amerikan askerlerinin moral durumlarını tespit etmek amacı ile geliştirilmiştir. Guttman ölçeği tek bir konuya karşı, birey tutumları ile ilişkili ifadelerden oluşur. Guttman ölçeği tek boyutlu bir ölçektir. Guttman ölçeği geliştirmenin iki özelliği vardır. Birincisi konuya karşı tutumla ilgili olarak yüksek olumlu hisleri gösteren ifadelerden oluşmasıdır. Bu fark Guttman ölçeğini Likert ölçeğinden ayırır. İkincisi her ifadenin ima ettiği şeyin ve daha az olumlunun onaylanmasıdır. Sürecin bu özelliği Thurstone ölçeğinden farklıdır.

Guttman ölçeği yöneltilen cevaplayıcıların her ifadeyi onaylayıp onaylamadığı sorulur. Her cevaplayıcının puanı onaylanan ifade sayısını gösterir. Çünkü Guttman ölçeğinin yığılmacı yapısından dolayı bu onaylanan ve onaylanmayan ifadelere verilen cevaplar toplam puanı oluşturur. İki ampirik ölçütü vardır. Bunlar üretilebilirlik katsayısı ve ölçülebilirlik katsayılarıdır.

3 maddeli bir ölçekte birey 2 puan almışsa hangi maddelere evet dediği kesin olarak bilinir. Buna önceden kestirebilirlik veya üretilebilirlik denir. Guttman, kabul edilecek en düşük üretebilirlik katsayısını 0. 90 olarak belirlemiştir.

Guttman ölçeğinin geliştirilmesi adımları aşağıda gösterilmiştir. 1. İlk aşamada ölçme amacına göre, ölçülecek özelliğe uygun, belli (10 -12 madde) sayıda sözlü ifade hazırlanarak yaklaşık 100 kişiye verilerek, kabul ettiklerine evet, etmediklerine hayır şeklinde cevaplandırmalarını istenmiştir. 2. %80'den daha az katılınan veya katılınmayan ifadeler atılır. 3. Üçüncü aşamada geri kalan maddeler verilen cevaplara göre, toplam puanına göre, büyükten küçüğe sıralanır. En yüksek kabul gören maddeden, en az kabul gören maddeye göre sıralanmış listeye skalogram denir

4. Bu aşamada üretilebilirlik katsayısı hesaplanır. a)Üretilebilirlik = 1 - (Hata sayısı/Toplam tahmin sayısı) b)Toplam tahmin sayısı, madde sayısı ve cevaplayıcı sayısının çarpımıdır. c) Değer katsayı. 90’a eşit veya yüksek ise, ölçek kullanılabilir denilir. 5. Mükemmel bir Guttman ölçeği için 9 madde üzerinden 9 kişi için cevap örneği. Bir ‘ 1 işareti, kişinin beyana katıldığını ifade eder, bir “ 0" işareti, kişinin beyana katılmadığını ifade eder.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 1 1 1 1 A 0 1 1 1 1 B 0 0 1 1 1 1 C 0 0 0 1 1 1 D 0 0 1 1 1 E 0 0 0 0 0 1 0 1 1 1 F G 0 0 0 0 1 0 1 1 H I

Model'in bir davranış olduğunu söyleyelim, bu durumda, Sadece “A" kişisi madde 1 ile hemfikirdir. "A" kişisi ikinci en kuvvetli ifade 2 ile, üçüncü en kuvvetli ifade 3 ile ve en az şidetli ifadeye kadar sıra ile olmak üzere hemfikirdir. “B” kişisi, ikinci en kuvvetli negatif (olumsuz) davranışımı sahibidir. Bu nedenle madde 2'yi ve kuvvetli oluş hiyerarşisi içinde onun altında kilerinin tümünü doğrular.

Örnek olarak insanlara boyları hakkında soru sorduğumuzu kabul edelim ve ne kadar uzun olduklarını bildiklerini farz edelim. 1. 75 mt'nin üzerinde misiniz? sorusuna “evet" şeklinde cevap veren kişi, 1. 50 mt uzunluğun üzerinde misiniz? sorusuna, keza sıfıra kadar boylar ile İlgili tüm sorulara “evet" cevabı verecektir. 1. 75 mt uzunluğun üzerinde misiniz? Sorusuna “hayır” cevabı veren, fakat 1. 50 mt uzunluğun üzerinde misiniz? sorusuna “evet” cevabı veren kişi daha aşağı olan tüm boylara “evet” cevabı verecektir. Bir kişinin doğruladığı en aşırı ifadeyi bilmek suretiyle, tüm boylardaki kişilerle aynı şekilde, kişinin diğer cevapları mükemmel bir şekilde tahmin edilebilir.

ÖLÇEĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1. Ölçek tek boyutluluğu garanti altına alınmıştır. Bu şekilde birden çok boyutun birlikte ölçeklenmesinden doğacak geçersiz ölçümlerin önüne geçilmiş olur. 2. Yığmalı ölçek geliştirme yöntemiyle elde edilen 10 -12 kadar maddeden bir kaçı seçilerek tutum ölçmede kısa ve aynı amaçla kullanıma olanak vermektedir. 3. Ölçekten elde edilen puanın her zaman aynı anlama gelmesi puanın içeriğini anlama bakımından tek cevapları gözden geçirmek gerekli olmamakta, kabul edilen maddelerin hangileri olduğu kestirilebilir.

4. Tutumdaki değişmeye duyarlıdır. Alınan puanın doğru cevap sayısından oluşması bu duyarlılığı artırır. 5. Maddelerin seçiminin sağduyuya dayanması olumsuz değerlendirmesine neden olur. 6. En az 0. 90 olarak saptanan üretilme katsayısının çok yüksek tutulduğudur. 7. Aynı konuda 10 kadar maddenin arda sorulması görüşmeci ve görüşülen arasındaki olumlu ilişkiyi bozabilir. 8. Analiz süresi uzun ve karmaşıktır.