Ligjrata V Institucionet Themelore te Sistemit Parlamentar 1

Ligjërata V: Institucionet Themelore te Sistemit Parlamentar 1

Institucionet Themelore te Sistemit Parlamentar – Parlamenti – Shefi I shtetit – Qeveria 2

Parlamenti • Institucioni themelor shteteror prej ku nxjerren ligjet. Fillimisht nuk kishte funksione legjislative, me shume aprovonte politikat e monarkut • Emertimet e ndryshme si kuvend, asamble, senat, kongres • Paraqitja e parlamentit gjendet ne perpjekjet a aristrokracise per te kufizuar pushtetin absolut te mbretit ne vendimet e tij sidomos ne aspektin fiskal • Parlamenti me gjeneze ne Angli, ku nga gjysma e shek XIV merr karakter bikameral ku funksionon dhoma e komunave me perfaqesues te qytetareve dhoma e lordeve e perbere nga shtresa e aristokracise • Me Kushtetuten Amerikane 1787 per here te pare u perkufizua dhe iu dha funskioni legjislativ nje parlamenti 3

Parlamenti • Ne aspektin e realizimit te demokracise – si kufizues I pushtetit absolut te mbretit – Krahas aplikimit te sistemit parlamentar si forme e qeverisjes ne shek XVII dhe XVIII merr atributet e organit legjislativ dhe perfaqesues – Aktualisht paraqet institucionin kryesor politik qe mundeson funksionimin e rregullave te demokracise parlamentare 4

Funksionet e Parlamentit • Legjislativ • Zgjedhor • Roli Mbikqyres (pyetjet e deputeteve, interpelanca parlamentare etj) 5

Struktura e Parlamentit • Parlamentet njedhomeshe dydhomeshe 6

Shefi I Shtetit • • • Eshte institucion politik I cili ushtron funksionin e perfaqesuesimit te shtetit Paraqitet ne dy forma kryesore: monarku dhe kryetar I republikes Monarku si institucion I trasheguar pa pergjegjesi politike ndaj organeve te tjera politike Kryetari I republikes paraqet institucion zgjedhor I zgjedhur ne menyre te drejteperdejt ose nga parlamenti. Pozita e kryetarit te republikes eshte e lidhur ngushte me sistemin e qeverisjes se vendit, ne rast se ai zgjedhet nga parlamenti dhe I jep pergjegjesi atij, atehere bashke me qeverine ushtron funksione ekzekutive. Ne sistemin prezidencial pozita e tij eshte dukshem me e avancuar, zgjedhet drejteperdrejte dhe paraqet qendren kryesore te vendimmarrjes politike. Varesisht nese shefi I shtetit ushtron pushtetin ekzekutiv vetem apo te ndare me qeverine ne teorine politike dallojme tri lloje te pushteteve ekzeklutive, monocefale, bicefale dhe te perziera. 7

Funksionet e shefit te shtetit • • • Perfaqesimi I vendit brenda dhe jashte Emeron dhe shkarkon perf. Diplomatik; ne emer te shtetit jep dekoratat, mirenjohjet; propozon mandatarin e qeverise, kandidatet per gjykatesit e gjykatave me te larta dhe funksionare te tjere shteterore; eshte komandant suprem (ne disa vende) I forcave te armatosura; eshte I autorizuar te shpalle gjendjen e luftes apo rrezikut te drejtperdrejte etj. Ne sistemet presidencial shefi I shtetit nuk ka pergjegjesi politike ndaj asnje organi tjeter, ai nuk mund te shkarkohet nga ta para perfundimit te mandatit te dhene nga zgjedhesit. Shefi I shtetit nenshkruan dhe dekreton ligjet e miratuara ne Kuvend. Ai disponon me te drejten e perdorimit te vetos dhe ne kete forme ushtron kontroll ndaj Parlamentit. Ne sistemin parlamentar shefi I shtetit mban pergjegjesi politike ndaj parlamentit qe e zgjedhe I cili mund te ushtroje ceshtjen e pergjegjesise dhe ne fakt ta shkarkoje 8

Qeveria • Eshte organ I pushtetit ekzekutiv • Ekziston ne shtetet parlamentare te cilat aplikojne sistem bicefal te pushtetit ekzekutiv, ne sistemet presidenciale qeveria nuk funksionon si organ I pavarur ekzekutiv por si trup keshilldhenes I presidentit. • Gjenezen e qeverise e gjejme ne Angli ku ka lindur edhe parlamentarizmi ku monarku ka krijuar ekipin e kehsilldhenesve te tij qe te mos konfliktuohen kompetencat me parlamentin e krijuar te asaj kohe • Sot qeveria paraqet organin shteteror te perbere nga ministrat e resoreve perkatese 9

Zgjedhja e Qeverise • Qeveria ne sistemin presidencial zgjedhet nga shefi I shtetit dhe I raporton atij, ne sistemin parlamentar zgjedhet nga parlamenti dhe I raporton atij • Qeveria parlamentare, zgjedhet nga parlamenti dhe formohet nga partia qe ka marre votat shumice ne zgjedhjet e lira • Qeveria e kabinetit karakterizohet me pavaresine e saj ndaj parlamentit, konstituimin e saj e ben kryeministri pas marrjes se mandatit nga presidenti. Nornalisht kabineti eprbehet nga te zgjedhurit e kryeministrit. Eshte karakteristike dhe per sistemin presidencial veq atij te parlamentar. • Qeveria teknike apo e eksperteve 10

Funksionet e Qeverise • Qeveria zbaton ligjet • Ndermerre iniciativa ligjore qe I dorezon parlamentit • Qeveria ka edhe disa funksione zgjedhore duke zgjedhur te gjithe bartesit e pushetit shteror qe nuk I zgjedhe a emeron parlamenti ose shefi I shtetit 11

Pyetje & Komente? 12