Ligjerata 2 KRKESA AGREGATE OFERTA AGREGATE DHE EKUILIBRI
Ligjerata 2 KËRKESA AGREGATE, OFERTA AGREGATE DHE EKUILIBRI MAKROEKONOMIK Dr. Avdullah Hoti
Në këtë ligjëratë do të njiheni me: 1. Konceptin e kërkesës & ofertës agregate 2. Kërkesa & oferta agregate: afatshkurtër, afatgjatë, faktorët përcaktues etj. 3. Ekuilibri makroekonomik
RËNDËSIA Ü Realiteti ekonomik është shumë kompleks: Ü Shumë faktorë janë në veprim Ü Lidhjet ndërkombëtare dhe efekti i tyre Ü Nevoja për abstrahim nga kompleksiteti i lidhjeve ekonomike Ü Modelimi i lidhjeve në mes të faktorëve dhe variablave makroekonomike Ü Por, theksi në lidhjet kryesore që ndikojnë në rrjedhat ekonomike në vend Ü Identifikimi i variablave kryesore makroekonomike Ü C, I, G dhe NX Ü Modeli kryesor është modeli i kërkesës dhe ofertës agregate
KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ Ü Definimi i Kërkeses Agregate (AD) Ü SHUMA E PËRGJITHSHME E MALLRAVE DHE SHËRBIMEVE PËRFUNDIMTARE QË KONSUMATORËT, FIRMAT, QEVERIA DHE TË HUAJT kërkojnë NË NJË KOHË TË DHËNË Ü Nisur nga kjo, komponentat e AD janë: AD = C + I + G + NX Ü Kurba e AD paraqet lidhjen në mes të GDP-së real dhe nivelit të çmimeve Ü Por, duke i mbajtur faktorët e tjerë influencues të pandryshuar Ü GDP real vlerësohet me çmime të pandryshuara.
KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ • GDP nominal = vlera e produkteve dhe shërbimeve e matur me çmimet e vitit vijues GDP(2000) = Q(2000) x P(2000) • GDP nominal ndryshon çdo vit: • Për arsye se çmimet ndryshojnë • Prodhimi ndryshon • GDP real = vlera e produketve dhe shërbimeve në vitin vijues e matur me çmimet e vitit bazë. P. sh. GDP(2000) = Q(2000) x P(1995) 5
KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ • Shembull: Produkte bujqësore Minerale GDPn(1987) GDPn(1993) GDPr(1993) 15 x 0. 2=3 20 x 0. 3=6 20 x 0. 2=4 50 x 0. 22=11 60 x 0. 25=15 60 x 0. 22=13. 2 14$ 21$ 17. 2$ • d. GDP nominal (1987 vs 1993)= =GDPn(1993)/GDPn(1987)=1. 5=50% • GDPr(1993)=produktet e prodhuara në vitin 1993 të shumëzuara me çmimet e vitit 1987 • d. GDPr(1993)=GDPr(1993)/GDPn(1987)=23% 6
KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ Ü Konsumi: Ükomponent kryesor i AD. ÜRelativisht stabil në kohë (tendca për konsum ndryshon ngadalë me kalimin e kohës) ÜKur rritet çmimi, konsumatorët blejnë më pak mallra dhe shërbime Ü Investimet: ÜNdikohen shumë nga faktorët e jashtëm ÜPercaktues i produktit potencial ÜRëndësia në përcaktimin e aftësisë konkuruese të vendit Ü Shpenzimet qeveritare: Ü blerjet e mallrave dhe shërbimeve nga qeveria Ü Eksporti neto: NX = (Ex – Im) Ü Ndikohen nga faktorët e huaj Ü Shprehin ndikimin e faktorëve të huaj në AD të vendit
KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ Ü Si fitohet AD? Figura 14. 1
… KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ Ü Faktorët ekzogjen dhe endogjen Ü Ndryshimi i faktorëve ekzogjen shkakton zhvendosjen e kurbës AD (figura 14. 2) Ü P. sh. Rritja e të ardhurave e zhvendos kurbën nga AD 1 në AD 2 Ü Ndryshimi i faktërove endogjen – lëvizet nëpër kurbë
… KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ Ü Pse AD priret negativisht? Ü Pasi njerëzit mblejnë më shumë kur bien çmimet Ü Kur rritet çmimi i një malli, njerëzit e zhvendosin kërkesën për mallra të tjerë: Ü Efekti i zëvendësimit (mikroekonomi) Ü Por, në nivel makro si paraqitet ky efekt? Ü Kur rriten çmimet e mallrave, njerëzit zëvendësojnë ato: Ü Ü Ü Me para ose aktive financiare Me mallra/shërime në të ardhmen Me mallra/shërbime të huaja efekti i bilanceve reale efekti i normave të interesit efekti i tregtisë së jashtme
… KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ 1. Efekti i bilanceve reale: P Br AD 2. Efekti i normave të interesit” P Br Kërkesa për para r I AD 3. Efekti i tregtisë së jashtme: P Ex Im AD
… KËRKESA AGREGATE (AD) DHE FAKTORËT E SAJ Ü Ü AD shumë e rëndësishme për rritjen ekonomike Pajtueshmëri për sjelljen e AD-së Papajtueshmëri lidhur me faktorët që ndikojnë në të Monetaristët (Klasikët): Ü supozojnë që AD ndikohet nga oferta monetare Ü Kejnzianistët: Ü AD ndikohet nga shpenzimet e pavarura (C, I, G dhe NX) Ü AD ndikohet edhe nga konjuktura ekonomike (Teoritë eklektike) Ü Kombinimi i ideve të ndryshme që duken të përshtatshme për të shpjeguar një situatë të caktuar ekonomike Ü P. sh. Ekonmia e SHBA pas Luftës së II Botërore u ndikua nga shpenzimet qeveritare (teori kejnziane), ndërsa gjatë viteve 19791982 u ndikua nga masat e politikës monetare
OFERTA AGREGATE (AS) DHE FAKTORËT E SAJ Ü Definimi i ofertës Agregate (AS) Ü MALLRAT DHE SHËRBIMET QË FIRMAT OFROJNË NË NJË PERIUDHË KOHORE ME ÇMIME TË DHËNA Ü AS në periudha afatshkurtra dhe afatgjate Ü Këto periudha dallohen bazuar në ndryshimin e pagave dhe çmimeve Periudha Afatshkurtura Periudha Afatgjata Ndryshimi në Çmime Paga PO JO PO PO
OFERTA AGREGATE (AS) NË PERIUDHA AFATSHKURTERA Ü AS në periudha afatshkurtra shpreh lidhjen e GDP real dhe çmimeve duke i mbajtur faktorër e tjerë konstantë Ü priret pozitivisht (grafiku 14. 3) Ü Ü Arsyet: Ü Çmimet më të larta nxisin firmat të ofrojnë më shumë, Ükostot mbesin konstante, firmat e rrisin fitimin, AS priret pozitivisht Ü Por, rritja e nivelit të prodhimit, eventualisht rrit koston dhe kështu çmimet rriten Por, kjo analizë është abstrakte: Ü Produkti potencial Ü Sjellja pagë-çmim
OFERTA AGREGATE (AS) NË PERIUDHA AFATSHKURTERA 1. Produkti potencial (Pp): Ü 2. Kapaciteti prodhues i ekonomisë Ü AS vertikale kur arrihet Pp Sjellja pagë - çmim Ü Horizontale: Ekonomia në recesion, Ü Vertikale: Kur AS>Pp, atëherë rriten çmimet, ekonomia ka arritur produktin potencial, Pozitive: GDP rritet, por rriten edhe Ü Ü pagat fikse, produkti rritet por jo edhe çmimet (pasi ka kapacitete të lira), (kontratate e pagave, qirasë, inputeve tjera fikse) çmimet, në disa sektorë është arritur Pp dhe zgjerimi i prodhimit e rrit koston në ata sektorë Mendimet e ekonomisëtve Ü Ü Klasikët: AS priter vertikalisht për shkak se ekonomia ka arritur PP Kenjnzianët: gjendja recesioniste mundëson rritjen e AS pa u rritur çmimet prandaj AS është horizontale
OFERTA AGREGATE (AS) NË PERIUDHA AFATGJATA Ü AS në periudha afatëgjata priret vertikalisht: 1. Pasi, në periudha afatgjata, Pp=Pa Ü Kështu firmat nuk mund të rrisin ofertën por vetëm çmimet 2. Në periudha afatëgjate, si pagat ashtu edhe çmimet janë fleksibile
OFERTA AGREGATE (AS): NDRYSHIMET AFATSHKURTRA Ü Zhvendosja e AS: à à à Rritja e pagave Çmimet e inputeve ndikojnë njëjtë sikur pagat Rritja e produktivitetit Goditja e AS (pozitive dhe negative) Pritjet për gjendjen ekonomike
EKUILIBRI MAKROEKONOMIK Ü Ekuilibri makroekonomik arrihet kur AD=AS (fig. 14. 7) Ü Definimi i ekuilibrit Ü Kur ekonomia është në pikën E, nuk ka tendencë që të lëvizet nga ajo pikë Ü Kur P=P 1, atëherë S>D, pra ka tepricë të ofertës Ü Jo medoemos sasia e ofruar është e barabartë me produktin potencial Ü prandaj ekuilibri mund të jetë i qëndrueshëm por jo i dëshirueshëm Ü P. sh. papunësi ose inflacion etj. Ü Diferenca në mes të Q në ekuilibër dhe Pp paraqet hendekun e prodhimit Ü Kur papunësia dhe inflacioni janë të lartë edhe kur ekonmia është në pikën E, atëherë themi se kemi dështime të tregut.
…EKUILIBRI MAKROEKONOMIK MODELI KLASIK Ü Në pikën A: AD=AS Ü Për ilustrim le të supozojmë se AD : à AD do të zhvendoset majtas (AD’) à Shpenzimet totale bien nga A në B à Oferta e tepërt ul çmimin à Pagat bien dhe nxisin firmat të rrisin prodhimit à Kthimi në ekuilibër në pikën C me nivel më të ulët të çmimeve Ü Pp=Pa prandaj politikat ekonomike ngrisin vetëm çmimin Ü Kritikat: përshtatja e shpejtë pagë-çmim e pamundur dhe punëzënia nuk është e plotë
…EKUILIBRI MAKROEKONOMIK MODELI KEJNSIAN Ü Në periudha afatëshkurtra pagat janë të ngurtësuara Ü Prandaj AS priret lartë ose është horizontale për sa kohë që GDP real < GDP potencial Ü Kështu nga pika A lëvizet në pikën B me nivel më të lartë të prodhimit (por edhe me çmime më të larta) Ü Konkluzionet: à Ekonomia është në ekuilibër edhe kur u>0 à Politikat ekonomike janë efektive
Konceptet kyçe në këtë ligjëratë Ü Kërkesa agregate: Ü Komponentat Ü Oferta agregate: Ü periudha afatshkurtër dhe afatgjatë Ü Ekuilibri sipas modelit klasik dhe kejnzian
Pyetjet për diskutim në ushtrime Ü Diskutoni pyetjet 1 -4 në f. 281 Ü Për pyetjen 5 në f. 281 përgaditni një punim me shkrim (3 -4 faqe) Ü Siguroni te dhena per te llogaritur AD dhe AS ne Kosove: AD=C+I+G+NX
- Slides: 22