Leven met stress stress hoort bij het leven

Leven met stress • • stress hoort bij het leven als dag en nacht stress is onontkoombaar we hebben er allemaal mee te maken hersenen beschikken over effectief systeem om met stress om te gaan • systeem werkt kort, krachtig en efficiënt bij kortdurende belasting • systeem werkt niet bij langdurige stress

Wat is stress? • een gebeurtenis die ertoe leidt dat een systeem uit balans wordt gebracht, zodat het natuurlijke evenwicht wordt verstoord. • aantasting van het bestaansevenwicht ‘Ik ben helemaal van slag’ ‘Ik kan mijn draai niet meer vinden’ • korte, hevige stress • langdurige, sluipende (chronische) stress

Korte hevige stress wordt opgemerkt • materialen - tennisbal knalt op een ruit en veroorzaakt een barst • mensen - iemand raakt gewond bij een ongeluk - gevaar: een mes op je keel bij de pinautomaat

Landurige, sluipende stress wordt vaak niet opgemerkt en is verradelijk • materialen chronische stress (overbelasting) op staal voorbeeld: het staal knapt, de brug stort in • mensen chronische overbelasting voorbeeld: depressie, burn-out

Zenuwstelsel wordt bij acute stress in werking gezet • hormonale stresshormoon adrenaline (binnen enkele sekonden) in het bloed gevolg: • verhoogde hartslag • verhoogde bloeddruk • spieren krijgen extra bloed dat onttrokken wordt aan de huid > koude handen • snelle en oppervlakkiger ademhaling • zweten

Lichaam wordt binnen enkele seconden bij acute stress gereed gemaakt om bv te vechten of te vluchten • het lichaam is optimaal toegerust om in deze extreme omstandigheid te overleven - water-ingenieur wordt aangevallen door een zwerm wespen bij het openen van een tank - een vrouw slaat aanrander van zich af

Reactie van het lichaam op stress is functioneel en effectief 1. lichaam levert tijdelijk betere prestatie • meer spierkracht • meer uithoudingsvermogen 2. mentaal • betere concentratie • betere informatieverwerking • beter geheugen

Reactie van het lichaam op stress Overactief stressysteem → overgevoelige reactie op stress → disfunctionele en ineffectieve reacties: 3. emoties • angst, onzekerheid • irritatie • vergeetachtigheid 4. gedrag • opvliegend, roken, • drinken, • fouten maken

Lichaam beschikt over krachtig èn subtiel regulatie mechanisme om met stress om te gaan • Doel: zo snel mogelijk het bestaande evenwicht in basale functies herstellen: hartslag, bloeddruk, ademhaling, doorbloeding van spieren, etc

Herstel na acute stress • na een periode van stress volgt vaak ontspanning! • stressverschijnselen verdwijnen weer!

Chronische stress: hormonale stresssysteem wordt in hersenen in gang gezet • • twee hormonen aangemaakt, met effect op organen (inclusief hersenen) ze zijn trager in actie (na minuten / uren in bloed), maar langduriger effect 1. centrale stresshormoon angst en gespannenheid (vb muizen en ratten) 2. stresshormoon cortisol toename in het bloed met factor 100

Cortisol langdurige verhoging van cortisol levert schade op in plaats van voordeel • • • afbraak spierweefsel suikerziekte immuunsysteem aangetast > fatale infecties verhoging cholesterol schade in hersenen (hippocampus) o. a voor informatieopslag en geheugen

Hippocampus • remt afgifte centrale stresshormoon - zorgt voor herstel evenwicht tussen stress en rust - stressreactie blijft binnen de perken • te lange aanwezigheid stresshormoon cortisol - beschadigt hippocampus en wordt overgevoelig voor stress - geen vorming van nieuwe cellen

Psychologische stressverschijnselen • veranderingen in mentale functies - het denken - het geheugen - de gevoelswereld (emoties)

Familieleden van mensen met schizofrenie en psychose • confrontatie met b. v. een ziek kind veroorzaakt bij familie rouw, verdriet, stress • zieke zoon, dochter of partner is extra gevoelig / kwetsbaar voor stress ↔ • Volwassen schizofrenie patiënten hebben een verstoorde regulatie van hun stresssysteem, waardoor zij extra gevoelig zijn voor stress (Lucres Jansen, 1999)

Zijn familieleden extra kwetsbaar voor stress? • Kwetsbaarheid voor stress kan ontstaan door (Kahn, 2006): • Langdurige en/of vroeg in het leven optredende stress (door beschadigde hippocampus) • Erfelijk bepaald ‘overactief gevaarsignaleringssysteem’ → eerder gestresst • Als genetische verwanten van mensen met schizofrenie hebben familieleden mogelijk ook een overgevoelig stressysteem

Wij zijn GGz - Mantelzorgers • familie heeft zelf last van stress en moet tegelijkertijd zorgen dat zoon, dochter, partner zo weinig mogelijk met stress wordt geconfronteerd. • herkennen wij onze eigen symptomen van stress? • hoe gaan wij hier als familieleden mee om?

OMGANG MET STRESS • Praten over je angsten en onzekerheden vermindert aantoonbaar (in hersenonderzoek, Kahn, 2006) de overprikkeling van het stressysteem • Géén schuldgevoelens, want extra kwetsbaarheid voor stress kan nu eenmaal “de aard van het beestje” zijn!