Lev Vygotsky 1896 1934 KLTREL TARIHSEL KURAM GELIIM

Lev Vygotsky (1896 -1934) KÜLTÜREL TARIHSEL KURAM

GELIŞIM NEDIR? � Basit zihinsel işlevlerden ileri düzey işlevlere geçiştir.

� Düşük Düzey Zihinsel İşlevler: � İnsanlar ve gelişmiş hayvanlar ile ortaktır � Hissetme, tepkisel dikkat, anlık bellek, duyu motor zeka. � Çevreden gelen uyaranlara verilen ani tepkilerdir � Algı, bellek, dikkat gibi bilişsel işlevlerin ilkel, kendiliğinden meydana gelen ilk biçimleridir. Örn: refleksif dikkat

� Öğretmen, sınıf büyük grup halinde otururken üstünde sarı renk olanların elini kaldırmasını ister. 4 yaşındaki Armağan üstüne bakar ve büyük kahverengi bir kedicik görür. O anda üzerindeki “sarı” rengi bulması gerektiğini unutur ve elini kaldırır.

� 5 yaşındaki Ceren başka bir arkadaşı konuşurken söz almak için elini kaldırması ve öğretmenin ona söz vermesini beklemesi gerektiğini bilmektedir. Ancak sırasını beklemeden konuşmaktan kendini alıkoyamamaktadır. Sorulduğunda ise kuralı söyleyebilmektedir. Aslında, her ne kadar cevabı ağzından kaçırsa da diğer çocuklara bu kuralı her zaman hatırlatmaktadır.

İLERI DÜZEY IŞLEVLER � Sadece insanlara özgüdür. � Odaklanmış dikkat, bilinçli bellek, mantıksal düşünme. � Bilinçlidir � Birey tarafından kontrol edilir � Amaçlıdır � Kullanımı düşünce ve tercihe dayanır

BILINÇ VE ETKINLIK � Pratik etkinliğin örgütlenme biçimi değiştikçe bilinç de değişir. � Bu değişim nasıl saptanır? � GENETİK ANALİZ

� GENETİK ANALİZ, herhangi bir olguyu eylem boyunca inceleme olarak tanımlanabilir. Bu davranışı “tarihsel” olarak ele almadır

� gelişiminizi tarihsel olarak incelemek için nelere bakarsınız? ? ?

� Psikolojik süreçlerin gelişimi tek bir etmenle değil, “çoklu güçler” ile açıklanır. � Çoklu güçler Evrimsel (filogenetik) , Tarihsel ve Kişiye özgü (ontogenetik) gelişim alanlarıdır

� Evrimsel gelişim özellikleri, insanın diğer türlerle paylaştığı tüm ortak biyolojik gelişim özelliklerini içermektedir. İlkel insan ile diğer türlerin davranışsal özelliklerindeki benzerlik, evrimsel alandır.

� Tarihsel gelişim alanı, insanın genel tarihi içerisinde kazandığı becerilerdir. Bu beceriler tek başına biyolojik evrimin bir sonucu değildir. Davranış gelişiminin kültürel yönleri ile bağlantılı maddi (işaretler ve araçlar) özellikleri de içermektedir.

� Vygotsky, kuramında daha çok kişiye özgü tarih/ontogen üzerinde durmaktadır. Ontogenesis, genel tarihten farklı olarak davranışın kişiye özgü biricik yönlerini içermektedir.

� Biyolojik yasalar, çocuğun kültürel gelişimini açıklamada tek başına yeterli değildir. Bu nedenle gelişimin biyolojik ve kültürel yönlerini ayırmak gerekmektedir. Biyolojik süreçler büyüme olgunlaşma ile ilgili iken; toplumsal ve kültürel süreçler psikolojik işlevlerde kültüre bağlı gelişimi yansıtmaktadır.

İLERI PSIKOLOJIK IŞLEVLER NASIL KAZANILIR � İleri psikolojik işlevler birey (çocuk) tarafından diğerleri ile girdiği etkileşimler sonucu oluşur. İleri psikolojik işlevler, basit işlevlerin dönüşümüne dayanır.

� Kültürel gelişimin Genel Yasası: davranışın toplumsal olarak düzenlenmesi ile düşünmenin bireysel düzenlenmesi arasındaki bağlantıdır.

� Vygotsky’e göre insanlık tarafından yapay olarak geliştirilen tüm araçlar kültürün elemanlarıdır. Toplumsal etkileşimler de eyleme aracılık eden bu araçları içerir.

� Teknik araçlar ve Sembolik araçlar

� Psikolojik araçlar ya da sembolik araçlar, bilişsel gelişimin en önemli itici gücüdür. � Psikolojik araçlar, dikkatimizi toplamamıza, hatırlamamıza ve daha iyi düşünmemize yardımcı olurlar. Örneğin ezberleme stratejileri var olan doğal yeteneği arttırarak ezberlenecek materyalin sayısını artırır.

� Sayma sistemleri, bellek teknikleri, matematiksel semboller, şemalar, sanatsal işler, grafikler, haritalar ve en önemlisi dil psikolojik araçlardır.

� Psikolojik araçlar, hem bilginin karşılıklı olarak yapılandırılmasına hem de gelecekteki problem çözme davranışlarına yardımcı olmayı sağlayan içselleştirilmiş yapılardır.

ARACILI OLAN VE OLMAYAN DAVRANIŞ ÖRNEKLERİ � Çocuğun yeni izlemiş olduğu karmaşık bir dans hareketini hatırlamaya çalışması

� Çocuğun, dans adımlarını kendine “iki sağa, üç sola, vur” şeklinde söylemesi

� Parçaların sayısını görsel olarak tahmin etmeye çalışır.

� Parçaları sayar

� Öğretmenin sorusundan hemen sonra sorunun cevabını ağzından kaçırır

� Soruya cevap vermeye hazır olduğunu göstermek için elini kaldırır.

PSIKOLOJIK ARAÇLARIN KAZANILMASINDA ETKILEŞIMIN ROLÜ � Yetkin akran ve yetişkin: çocuklar zihinsel bir süreci diğerleri ile etkileşim halinde iken veya paylaşarak kazanır ya da öğrenir.

� Ayhan, bir oyunun kurallarını unutmuştur. Bilgi belleğinde bir yerde saklıdır fakat bu bilgiye kendine erişememektedir. Öğretmen bu bilgileri hatırlamak için birtakım stratejiler bilmekte ancak oyunu bilmemektedir. � Oyunun kurallarını hatırlama iki kişinin katılımını gerektirmektedir.

� Öğretmen: Zarları ne yaparsın? � Çocuk: Zarları atarsan sana kaç tane ilerlemen gerektiğini gösterir. � Paylaşılan strateji: oyunun kurallarını sormak

� Öğrenme ve gelişim arasındaki ilişki

BUGÜN ÇOCUĞUN İŞBIRLIĞI İLE YAPABILDIKLERI YARIN BAĞIMSIZ OLARAK YAPABILECEKLERIDIR. � Yakınsak Gelişim Alanı: � Yakınsak gelişim alanı, bağımsız sorun çözme becerisinin belirlediği mevcut gelişim seviyesi ile daha becerikli bir akranla işbirliği ya da bir yetişkinin gözetimi altında sorun çözme becerisinin belirlediği potansiyel gelişim seviyesi arasındaki mesafedir (Vygotsky, 1978)

� Olgunlaşma � Doğrudan ve dolaylı etki � Bireysel farklılıklar � Alan farklılıkları

KISACA � Vygotsky’nin sistemini oluşturan temel ilkeler şu şekilde özetlenebilir; � Çocuk bilgiyi yapılandırır � Gelişim toplumsal bağlamdan ayrı düşünülemez � Öğrenme gelişime öncülük eder � Dil zihinsel gelişimde önemli bir yere sahiptir.