LETME YNETMI r Gr Dr nan GNEY Adana

İŞLETME YÖNETİMİ-I Öğr. Gör. Dr. İnanç GÜNEY Adana MYO

4 - İşletmelerin Özellikleri 1 - İşletmeler maddi ve beşeri fonksiyonlardan oluşan üretim ve/veya pazarlama birimleridir. 2 - İşletmeler, faaliyetlerini gerçekleştirirken, üretim faktörleri adı verilen doğal kaynak, emek, sermaye, bilgi teknoloji ve girişimci unsurlarını faydalı bir biçimde bir araya getirerek mal veya hizmet üretirler 3 - işletmeler; iktisadi, yani faydalı mal ve hizmetler üretirler. Yani, bu mal ve hizmetin insan ihtiyaçlarını karşılayabilmesi gerekmektedir. Doğada bol miktarda bulunan ve üretimi için herhangi bir çaba gerektirmeyen taş, toprak ve hava gibi maddeler iktisadi mal niteliği taşımamaktadır. iktisadi açıdan bir mal veya hizmetin iki özelliğinin bulunması gerekmektedir: birincisi, insanların ihtiyaçlarının karşılanması özelliğinin olması ve ikincisi kıt olmalarıdır

4 - işletmeler başkaları için mal veya hizmet üreterek maddi veya manevi bir kâr elde etmeyi amaçlarlar. 5 mal ve hizmetlerin üretilmesi ve pazarlanabilmesi için işletmelere gereksinim duyulmaktadır. 6 - İşletmeler ekonomik sistemin temel birimleridir. Ekonomik sistem, bir ülkenin sahip olduğu kaynakların, gereksinme ve isteklerinin karşılanması amacıyla, vatandaşları -bireyler ve kurumları‐ arasında dağılımını temel alan kurallar bütünüdür.

Plânlı ekonomilerde, üretim faktörlerinin tümü veya büyük kısmı devlet denetimindedir, üretim ve dağılım kararları devlet tarafından alınır. Pazar ekonomilerinde ise, üretim ve kaynak dağılımı, arz‐talep dengesine göre bireyler yani üretici ve tüketiciler tarafından şekillendirilir. Plânlı ekonomiler ve pazar ekonomileri iki uç kuramsal noktayı temsil eder. Uygulamada, iki sistemin özelliklerini taşıyan karma pazar ekonomisi (karma ekonomik sistem), ülkelerin çoğunda görülen bir sistemdir.

İŞLETMEYI TANıMLAYALıM Kar İŞLETME Mal ve Hizmet Pazarı Mal ve Hizmet Kar TÜKETİCİLER Emek , Sermaye , Doğal Kaynaklar, girişimci Bilgi Üretim Faktörleri Pazarı Ücret Faiz Kira (para)

5 -İŞLETMELERIN AMAÇLARı Genel 1. 2. Amaçlar Kâr sağlama amacı Sosyal sorumluluk (Topluma hizmet) İşletmelerin Sorumlulukları Devlete karşı Topluma karşı Ortaklarına karşı Çalışanlarına karşı Çevreye karşı Toplumda yer alan kurumlara karşı Rakiplerine karşı Uluslararası sorumluluklar 3. Varlığını sürdürme ve büyüme amacı

İŞLETMELERIN AMAÇLARı Özel Amaçlar Daha kaliteli ve /veya ucuz mal ve hizmet sunma 2. Çalışanlara iyi ücret verme ve çalışma şartlarını iyileştirme 3. Yönetici yetiştirme ve çalışanları eğitme 4. Sürekli istihdam yaratma 1.

İŞLETMENIN BELLI BAŞLı SOSYAL AMAÇLARı Doğanın ve kültürel mirasın korunması Eğitim ve kültür, sanat faaliyetlerinin desteklenmesi Toplumsal değerler ve iş ahlakı Çalışma hayatının niteliğinin geliştirilmesi Sosyal faydayı arttıracak yatırımın yapılması Tüketicinin korunması

6 - İŞLETMELERIN İŞLEVLERI Üretim Dağıtım Pazarlama Muhasebe Finansman Eğitim AR-GE Reklam İnsan Kaynakları Bu işlevlerden hangilerinin uygulanacağı ya da hangileri için ayrı bölümler açılacağı; üst yönetimin yaklaşımı, işletmenin içinde bulunduğu özel koşullar, işletmenin büyüklüğü gibi unsurların etkisi altında kararlaştırılır.

7 - İşletme ve Çevre İlişkileri ü ü İşletmeler faaliyetlerini gerçekleştirirken kendi iç çevrelerinden ve dış çevrelerinden bazı etkiler alırlar. Bir işletmenin yerine getirmesi gereken bir çok fonksiyon olduğu düşünülürse, çevresinden etkilenmeyen bir yapıda olması çok zordur. Bunun içindir ki işletmeler kapalı değil, açık bir yapıda olmalıdır. İşletme çevresinde meydana gelen değişimlere göre iç yapılarında değişiklik yaparak faaliyetlerini sürdürmelidir. İşletmeler çevreden etkilenen açık bir yapıda olarak faaliyette bulunurken işletmeyi oluşturan faktörlerin bu değişikliklere uyum göstermeleri gerekir. Bir işletmeyi oluşturan faktörler; bilgi ve teknoloji, insan (hissedarlar, yöneticiler ve çalışanları), sermaye, organizasyon ve hiyerarşik yapı, amaçlardır.

Genel olarak işletmeyi etkileyen genel çevre faktörlerini; � Sosyo-kültürel çevre, � Ekonomik çevre, � Hukuki ve politik çevre, � Teknolojik çevre, � Tabii çevre başlıkları altında inceleyebiliriz.

İÇ ÇEVRE VE DıŞ ÇEVRE İç Müşteri İşletme Sahibi Hissedarlar Ekonomik Teknolojik Sosyo-Kültürel Hukuki-Politik Doğal Çevre

YAKıN ÇEVRE Tüketiciler Kredi Kuruluşları Rakip Firmalar

Doğal Politik Tüketiciler Rakipler Uluslararası Yasal Çalışanlar Fin. Kurum Kültürü Yönetim Yapısı Sistemler Devlet Davranış, İlişkiler, Dinamikler Demografik Ekonomik İşletme İçi Çevre Tedarikçiler Müşteriler Yakın çevre Sosyo-kültürel Genel Çevre Teknolojik

BÖLÜM 2: İŞLETME AMAÇLARI VE ÇEVRE İLİŞKİLERİ İşletme Amaçları Daha önce de belirttiğimiz gibi, bir işletmenin başarılı olması, işletme amaçlarının (hedeflerini) ne derecede gerçekleştirdiği ile orantılıdır. Bu açıdan ele alındığında; amaçlar belirli bir süre içinde gerçekleştirilmesi düşünülen veya ulaşılmak istenen sonuçlar demektir. Aslında bir işletmede veya sosyal bir grupta çalışanlar ayrı amaçlara sahiptirler. Kişisel amaçların gerçekleştirilebilmesi için organizasyon içerisindeki tüm bireylerin onay verdiği ortak amaçların gerçekleştirilmesi gerekir. Bunun için hissedarlar, yöneticiler ve diğer çalışanlar belirli bir amaç için çalışmalıdırlar. İşletme amaçlarını organizasyon içinde tepe yönetim belirlemektedir. Bundan dolayı işletme tepe yönetimi tarafından belirlenen amaçların bütün çalışanlar tarafından benimsenmesi ve gerçekleştirilmesi gerekir.

İşletme amaçları aşağıda maddeler halinde belirtilen özelliklere sahip olmalıdır ki başarılı olsun: 1 - Amaçlar kabul edilebilir olmalıdır. Amaçlar ne kadar çok çalışan tarafından benimsenirse o kadar başarılı olacaktır. Bunu tüm çalışanlara benimsetebilmek için; amaçların oluşturulma sürecine çalışanların da dahil edilmesi etkili bir yöntemdir. 2 - Amaçlar başarılabilir olmalıdır. Çalışanların işletme amaçlarını yerine getirirken ne çok zorlanmaları, ne de çok kolay bulmaları gerekir. Çok kolay gerçekleştirilebilecek amaçlar çalışanların çabalarını azaltabileceği gibi, zor amaçlar ise çaba sarf etmeyi önleyebilir. Bundan dolayı çalışanlar mümkün olduğunca bilgi ve yetenekleri ölçüsünde işletme amaçlarını gerçekleştirmeye sevk edilmelidir. 3 - Amaçlar açıkça tanımlanmış olmalıdır. Çalışanların yerine getirmek durumunda oldukları amaçları ne kadar iyi bilirlerse, o derecede başarılı olurlar. Bundan dolayı çalışanlara yerine getirecekleri işletme amaçlarını açıklarken “işletme kârlılığımızı arttırmalıyız” veya “ işletme faaliyetlerini genişletmeliyiz” gibi kapalı ifadelerden kaçınılmalıdır. Bu tip tanımlamalar belirsizlik ifade eder. Nitekim, “ 2006 yılında mevcut satış hasılatını %20 oranında arttırmalıyız” ifadesi çalışanlar için daha çok hedef belirleyici olacaktır.

4 - Amaçlar birbirleri ile uyumlu olmalıdır. Daha önce de belirtildiği üzere temel olarak her işletmede bulunan pazarlama, üretim, muhasebe, personel gibi birimlerin farklı seviyede değişik amaçları olabilir. Bu yüzden işletme içinde yer alan bütün birimlerin birbirleriyle ahenkli ve uyumlu olması gerekmektedir. Örneğin; İşletmenin daha fazla üretim miktarı ve daha kaliteli ürün üretmek olarak tanımlanmış amaçları olduğunu düşünelim. Bu iki amaç ilk bakışta birbirine zıt olarak görülmeyebilir. Ama üretim aşamasında kalite kontrol bölümünün tespit ettiği standartlar üretim bölümünün üretmeye çalıştığı miktarı üretmeye imkan bırakmayabilir. İşletme içinde buna benzer durumlar ve amaçların birbiriyle çeliştiği anlar meydana gelebilir. Bundan dolayı amaçlar birbirini desteklemelidir. 5 - Amaçlar işletmeye ve duruma özel olmalıdır. Amaçlar belirlenirken birden çok alternatif arasından belirlenir. En uygun alternatifin işletme amacı olarak belirlenmesi organizasyon yapısına, kültürüne; kısaca işletmenin tüm özelliklerine bağlıdır. Ayrıca, amaçlar belirlenirken dış çevre etkisi de göz önüne alınmalıdır. 6 - Amaçların fırsat maliyeti göz önüne alınmalıdır. Burada fırsat maliyetinden kastedilen işletmenin belirli bir amacı belirlediğinde, vazgeçtiği alternatiflerin faydasını ifade eder. Seçilen amacın fırsat maliyeti, diğer alternatiflerin sağlayacağı fayda değeridir. Bu değer, seçilen amacın değerinden daha düşük olmalı ki belirlenen amacın uygulanması ve başarılması daha etkili olsun.