LETME YNETM 1 IERIK letmenin tanm ve amac

İŞLETME YÖNETİMİ 1

IÇERIK İşletmenin tanımı ve amacı Amaç tespiti için sorulması gereken sorular nelerdir? Para kazanıp kazanmamanın ölçütleri nelerdir? Ölçütler nelerdir? Üretimin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan faktörler. İşletme süreci ve fonksiyonları Yönetimin fonksiyonları ve boyutları Yönetim süreci özellikleri Yönetim-organizasyon temel prensipleri Bütçenin tanımı 2

İşletme: Belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretim faktörlerini bir araya getirerek mal veya hizmet üreten-pazarlayan, sonunda kar elde eden ekonomik, teknik ve hukuki birimlerdir. Amacı: Para kazanmak 3

AMAÇ TESPİTİ İÇİN SORULMASI GEREKEN SORULAR NELERDİR. Sonuç ne olacak? Ne yapılmalı? Neden yapılmalı? Amacımıza ulaştıracak olan araçlar nelerdir? Vasıflı insanların istihdamı Gelişen teknoloji Üretim Satış Pazar payı İletişim Müşteri memnuniyeti 4

PARA KAZANıP KAZANMAMANıN ÖLÇÜTLERI NELERDIR? Net kar Yatırım getirisi Nakit akışı İşletmenin çalışması ile birlikte operasyonel kurallarını geliştirmeyi sağlayan ölçütler nelerdir? Akış Envanter İşletme giderleri 5

Akış: sistemin satışlar aracılığı ile oluşturduğu paradır. (daha fazla ürün satışı vs. )Eğer bir şey üretiyor ama satamıyorsanız bu akış olmaz. Envanter: sistemin satmak için satın aldığı şeylere yatırdığı paranın toplamıdır. (Hammadde stokları vs. ) İşletme Giderleri: sistemin envanteri akışa dönüştürmek için yatırdığı paranın toplamıdır. (işçi giderleri vs. ) 6

ÜRETIMIN GERÇEKLEŞTIRILMESI IÇIN IHTIYAÇ DUYULAN FAKTÖRLER. Girişimci Sermaye Doğal kaynaklar Emek Bilgi ‘’Planlayamadığımız şeyi kontrol edemez , kontrol edemediğimizi de yönetemeyiz. ’’ İşletmenin amacını gerçekleştirecek araç ve faktörleri bütçe ile kontrol edebilir ve yönetebiliriz ve bu şekilde işletmenin rekabet üstünlüğü sağlanır ve işletme akışı(satışları)artırılır, envanteri yönetilir ve işletme giderleri düşürülür. 7

İŞLETME : Para kazanmak amacıyla, girişimci, emek, doğal kaynaklar, sermaye ve en önemlisi bilgiyi bir araya getirerek, envanteri etkin şekilde kullanarak, mal ve hizmet üretip, bunları hızlı, farklı ve uygun fiyatla akışa çeviren ve işletme giderlerini düşürerek, kar elde eden ve bunları net kar, yatırım getirisi ve nakit akışı ile ölçüp bütçeleyebilen ekonomik, teknik ve hukuki birimlerdir. 8

İŞLETME SÜRECI VE FONKSIYONLARı Amacımızın gerçekleşmesi için işletmenin üç ana safhaya ihtiyaç vardır; Girdi Süreç Çıktıdır ve insan kaynakları, muhasebe , finans kalite , halkla ilişkiler vb. lojistik faaliyetler ile desteklenir. 9

İnsan kaynakları Kalite yönetimi Y Ö N E T İ M GİRDİ (Satınal ma) SÜREÇ (üretim) ÇIKTI (ÜRÜN- HİZMET KAR PAZARLAMA SI) Geri bildirim muhasebe finans 10

Bütçe beklenen sonuçları rakamsal olarak belirlediği gibi, aynı zamanda geri besleme, değerlendirme ve takip için baz sağlayan bir kontrol mekanizmasıdır. İşletme süreçlerindeki safhalar aynı zamanda işletme fonksiyonu olarak karşımıza çıkmaktadır. 11

Satın Alma Üretim Pazarlam a(satış) Muhaseb e İnsan Kaynakl arı Finans Lojistik Halkla İlişkiler Yönetim 12

YÖNETIM VE FONKSIYONLARı Yönetim: belirli bir takım amaçlara ulaşabilmek için, beşeri ve maddi kaynakları uyumlu, verimli ve etkin kullanabilecek kararlar alma ve bunları uygulama süreçlerinin toplamıdır. YÖNETİMİN BOYUTLARI Teknik boyut: profesyonel uzmanlık alanı ile ilgili. Beşeri boyut: insan unsuru ile ilgili Kavramsal boyut: organizasyonun tamamını bir bütün olarak görme. 13

Kaynaklar İnsan Sermaye Ham madde Teknoloji Bilgi Diğer Planlama Hedeflerin seçilmesi ve bu hedeflere ulaştıracak planların yapılması Örgütleme Görevlerin başarılması için sorumlulukların belirlenmesi Koordinasyon Yapılacak iş ve işlemlerin uyumlu ve düzenli bir hale getirilmesi Sonuçlar Başarı Etkinlik Verimlilik Mal/Hizmetle r Amaçlara ulaşma Kontrol Faaliyetlerin planlara ve amaçlara uygunluğunun izlenmesi ve düzeltme Yürütme Faaliyetlerin yürütülmesi için gerekli emir-komuta zincirinin oluşturulması 14

Üst Orta Alt Çalışanlar 15

ÜST Yönetim Kurulu, Genel Md. Genel Müdür Yardımcısı ORTA Bölüm Md. , Bölge Md. Ürün Md. , Kısım Md. ALT Kısım Şefleri, Ustabaşılar Laborantlar, Teknisyenler ÇALIŞANLAR Operatörler, işçiler 16

YÖNETIM SÜRECI ÖZELLIKLERI Yönetim, bir veya birden fazla amacı gerçekleştirmeye yöneliktir. Yönetim belirli bir takım beşeri ve maddi kaynakları serbestçe kullanabilme yetkisini gerekli kılar. Yönetimin olması için bir yönetici ve yönetilen olması gerekir. 17

Yönetim sosyal ve grupsal bir süreçtir. Yönetim beşeri ve maddi kaynaklar arasında optimum uyumu ve işbirliğini gerekli kılar. Yönetim, yönetici ve çalışanlar arasında iletişimi gerektirir. Yönetim uzmanlaşma sayesinde ekonomik çalışmayı tercih eder. Yönetim zamanın iyi kullanılmasını gerektirir. Yönetim rasyonel bir süreçtir ve verimlilik esastır. Karlılık , yönetim sürecinin temel özelliğidir. 18

YÖNETIM-ORGANIZASYON TEMEL PRENSIPLERI Amaç birliği: Bir bütün olarak örgüt ve örgütün her seviyesi açık-seçik bir şekilde belirlenmiş amaçlara sahip olmalıdır. İş bilimi ve uzmanlaşma: Her personel bilgi, yetenek ve tecrübelerine göre bir işe yerleştirilmelidir. Kontrol alanı: Bir yönetici kontrol edebileceği kadar kişiden sorumlu olmalıdır. Hiyerarşik yapı: Örgütlerde yetkinin bir merkezden derece dağılmasına pararlel olarak, görev, yetki ve sorumlulukların yukarıdan aşağıya doğru akışını ifade eder. Emir kumanda birliği: Örgütlerde her astın yalnızca bir üstten emir alması gerekir. Sorumluluk ilkesi: Yapılan her görev ve taşınan her yetkinin mutlaka bir sorumluluğu vardır. Yetki ve sorumluluk denkliği: Bir personel sahip olduğu yetki kadar sorumluluğa sahiptir. 19

Yetki devri ilkesi: Örgütlerde faaliyetlerin yürütülebilmesi için, yöneticilerin sahip olduğu yetkilerin bir kısmını astlarına devretmeleri gerekir. İstisnalara göre yönetim ilkesi: Örgütlerde sık tekrarlanan rutin işlerin alt kademe yöneticilerince, ancak stratejik ve genel nitelik taşıyan karar ve işlerin üst kademe yöneticilerince yürütülmesini ifade eder. Açıklama ilkesi: Personelin hangi kademede bulunursa bulunsun, görevleri, yetkileri ve sorumlukları açıkca belirlenmiş olmalıdır. Denge ilkesi: Örgütlerde bölümler arasında, standartlar, esneklik, merkezi ve ademi merkezi olma konularında belirli bir denge oluşturulmalıdır. Basit ve anlaşılırlık ilkesi: Örgütteki iş, yetki ve sorumluluklar açık, basit ve anlaşılır olmalıdır. Esneklik ilkesi: Örgütlerin çevresinin çok hızlı bir değişme ve gelişme göstermesi esnek yapıları zorunlu kılmaktadır. Reorganizasyon ilkesi: Zaman içinde örgütlerin yeniden düzenlenmesini gerekli kılmaktadır. 20

Bütçe, stratejik planı destekleyen ve işletmenin gelecek faaliyet yılındaki, departmansal hedefleri ve bu hedefleri gerçekleştirecek araçları belirten planın sayısal ve parasal ifadesidir. Bütçe; aldığınız kararların hayata geçirilmesini kolaylaştırır; satıştan, üretime, malzemeden yatırıma kadar tüm departmanlarınızı örgütlenmeye ve sistemli bir şekilde çalışmaya zorlar. 21

Yararlı bir bütçe hazırlama çalışması için; 1. 2. 3. 4. 5. Çevrenin, İşletmenin, Politikaların, Hedeflerin Ve, Stratejilerin bütçe ile entegre bir şekilde ele alınması gerekir. Bu entegrasyonu Şekil G 1 de görelim. 22

Analizler Geliştirme Tanımlama İşletmenin değerlendirilmesi Karlar Tüketiciler Buluşlar Yeni üretimler Üretim Üst basamak Yönetimini n ümitleri İşletme araçları Finans İşgücü Teknoloji Pazarlar Toplum Ekonomi Çevrenin değerlendirilmesi Finansman Pazarlama Yıllık Fonksiyonel Üretim bütçelere planlara İndirgenmiş Bölünmüş Yıllık İşletme Yönetim planlar stratejisi Araştırma Örgütlenme Denetimler + Stratejiler + Planlar 23

Bütçenin 3 temel mantık üzerine kurulması anlamlı olmasını sağlar. 1. 2. 3. Bunlar; Dikkatli planlama Yeterli koordinasyon Dinamik denetim. Bunlar bütçenin olmazsa olmazlarıdır. 24

2. İŞLETME BÜTÇESİ 25

NELER GÖRECEĞIZ İşletme bütçesinin temel özellikleri İşletme bütçesinin yararları İşletme bütçelerinin sınırları İşletme bütçelerinin üstünlükleri � Yönetim alanında � Satış ve üretim alanında � Finans alanında � İşletme bütçelerinin beşeri yönleri � Temel prensipleri ve ilkeleri � Gerekliliği � Neler kazandırdığı İktisadilik Verimlilik Likidite 26

BÜTÇELERİN İÇİNDE NE TÜR VARSAYıMLAR VARDIR? Detay bilanço Kar-zarar tablosu Stratejık beklentıler Stratejık kararlar İşletme kararları Nakıt akışlar Varsayımlar Fıyatlar Enflasyon tahmınlerı Kurlar Yatırım kararları Amortisman şeklı ve oranları 27

Bütçe bir planlama aracıdır. Bütçe bir denetleme aracıdır. Bütçe bir başarı değerlendirme aracıdır. Bütçe bir koordinasyon aracıdır. Bütçe bir iletişim aracıdır. Satış planı: hangi hizmetin, hangi malın, hangi fiyatla, hangi miktarlarda, hangi pazarlarda pazarlanacağına ilişkin plana satış planı denir. 28

NEDEN FINANSAL PLANLAMA YAPMAMıZ GEREKIR? Fon giriş ve çıkışlarının sistematik bir biçimde tahmini: Doğru zamanda doğru tahsilat ve ödeme. Optimum finansman miktarı Geleceğe yönelik hareket biçimi ve politikalar belirleme, kararlara gerekçeler hazırlama ‘yol haritası’. Fiili durumla karşılaştırma ve sapma analizleri ‘performans değerlendirme’ 29

ŞIRKETINIZIN STRATEJISINI NASıL ANLARSıNıZ? Genel ekonomik resmi takip edin Sektör eğilimlerinin üstünde kalın. Şirket değerleri konusunda kendinizi derinleştirin. Swot analizi yapın. Bütçeler firma hedefleri ile uyumlu olmalıdır. Bütçelerin geliştirilmesinde 2 temel yaklaşım vardır. 1. )yukarıdan aşağıya-Tepe yönetimince belirlenen stratejik nitelikteki planlar. 2. )aşağıdan yukarıya-Alt bölümlerdeki planlar Büyük firmalarda her ikiside kullanılır. Büyük firmalarda ayrı bir bütçe departmanı vardır. 30

BÜTÇE OLUŞTURMAK IÇIN ATıLACAK ADıMLAR NELER OLABILIR? Şirketinizin genel stratejisini analiz edin. Şirketiniz yukarıdan aşağıya bütçeleme yapıyorsa üst düzey yönetim tarafından size verilen hedeflerle işe başlayın. Şirketiniz aşağıdan yukarıya bütçeleme yapıyorsa, bu hedefleri kendiniz oluşturun. Varsayımları ifade edin. Varsayımları sayıya dökün. Gözden geçirme. Sayılar akla yatkın mı? Tahminleri belgeleyebiliyor musunuz? Bütçeniz savunulabilir mi? 31

İşletme 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. o bütçesitleri Konuları açısından bütçeler Sorunların ele alış biçimlerine göre bütçeler Amaçlarına göre bütçeler Teknik niteliklerine göre bütçeler Başlangıç rakamlarına göre bütçeler Kapsamlarına göre bütçeler Genel bütçeler Alternatif bütçe yaklaşımları Performans esaslı o Kayıtlama yöntemi o Çalışma tablosu yöntemi o Başabaş noktası satış miktarı ve tutarı ile bütçeleme. o 32

ŞEKIL 1. STRATEJI, PLAN VE BÜTÇE ILIŞKISI Şekil 2. planlama yapısı 33

ŞEKIL 3. FONKSIYONEL PLANıN KıSMI ELEMANLARı 34

ŞEKIL 4. FONKSIYONEL PLAN DENGESI 35

STRATEJİK KARARLAR: gelecek ve mevcut sisteme yönelik olan stratejik kararlardır. Genellikle işletmenin dışına yönelik kararlardır. YÖNETİM KARARLARI: işletmenin yönetimine yönelik kararlardır. Organizasyon yapısı, yetki ve sorumlulukilişkileri, iş akımı, bilgi akımı, dağıtım kararları vb. İŞLETME KARARLARI: işletmenin mevcut üretim süreçleri içerisinde kararlardır. Fiyatlandırma, pazarlama stratejileri, üretim şekli ve stok düzeyinin belirlenmesi gibi üretime yönelik kararlardır. 36

BÜTÇELEME NEDİR? Bütçeleme dönemlik finansal faaliyetlerin planlanmasıdır. Yöneticilerin elinde işletmenin kaynaklarını en verimli en karlı şekilde kullanılmasını sağlamaya yönelik bir araçtır. 37

İŞLETME BÜTÇESİNİN ÖZELLİKLERİ İşletme bütçesi basit bir öngörü olmayıp bir plandır, belirli bir zaman süresi içinde gelecekteki uğraşların önceden hazırlanmış planıdır. Planlamada ve uygulamada gerçekleşen sonuçlar ile öngörülen sonuçların karşılaştırılıp ölçülmesinde kullanılan bir ölçü aracıdır. İşletmelerin, işletme bölümlerinin ve işletmedeki görevlilerin gerçek başarılarını ölçmek için bir standarttır. İşletme bütçesi uygulandığı alanda işletmenin politikasını belirtir. İşletme bütçesinin bir değere sahip olması için değişmez olması gerekirse de, değiştirilmez bir araç değildir. Periyodik olarak incelenir, gözden geçirilir ve değişen 38 ekonomik hedeflere göre planlarda düzeltme yapılabilir.

YARARLARI Temel politikaların erken ele alınmasını sağlar. Yönetimde mantıklı ve sistemli karar alma geleneğini yerleştirir. Genel ekonomi ve iş kollarında beklenen trendlerin etkisinin zamanında ve etkince alınmasını sağlar. Çeşitli bölüm yöneticileri arasında karşılıklı sorunlara ilişkin ortak görüş birliğinin yaratılmasında yardımcı olur. 39

İşletme yönetimini yeterli sonuçlara ilişkin hedefleri rakamsal olarak saptamaya zorlar. Yönetimi üretim faktörlerinden ve diğer kaynaklardan en ekonomik biçimde yararlanmaya ve planlamaya zorlar. Faaliyetlerinin dönemsel analizlerinin yardımı ile verimsizliği zamanında saptama olanağı verir 40

SINIRLARI Bütçe sistemine uygun yüksek nitelikte yönetici personeli sağlama güçlüğü, İşletme bütçesinin hareket noktasını oluşturan satış bütçesini gerçekçi bir şekilde geliştirememe, Sistemle ilgili amaçların, politikaların ve planların işletme içinde etkili haberleşmenin sağlanamaması, Bütçenin revizyonuna ilişkin yönetim esnekliğinin sağlanamaması, Bütçe sistemi kavramının dinamik olduğunun anlaşılmaması ve bu nedenle değişen çevresel ve işletme için koşullara göre sistemin geliştirilmemesi. 41

BÜTÇELEMENİN AMAÇ VE ÜSTÜNLÜKLERİ YÖNETİM ALANINDA Yöneticileri, temel politikaları önceden düşünmeye zorlar. Yeterli ve uygun bir organizasyonu gerektirir. Yukarıdan aşağıya, yönetimin bütün üyelerinin işletme hedefinin saptanmasına katılmayı zorlar. Yönetimi; işçilik, malzeme, tesis ve sermayelerin en ekonomik kullanımını planlamaya zorlar. 42

Kararlaştırılmış politikalar ve açık yetki ilişkileriyle yöneticileri günlük problemlerden kurtararak planlama ve yaratıcı düşünce için yöneticiye zaman sağlar. Alt kademe yöneticilerinde politika ve amaçlar konusundaki belirsizlik bulutunu kaldırır. Etkinliği veya yetersizliği gösterir. Yöneticileri, işletme faaliyetlerini dönemsel olarak analize zorlar. Amaçlara doğru gelişmeyi ve gelişmedeki eksiklikleri gösterir. 43

SATIŞ VE ÜRETİM ALANINDA Tüketicilerin taleplerini ve gidişatını doğru tahmin etmek Satış ve masraflarını kontrol etmek Bütçelenmiş rakamlarla gerçek sonuçların karşılaştırılmasını kolaylaştırmak. Üretimin en ekonomik şekilde olmasını sağlamak. Satış planına uygun bir imalat programı temin etmek. Üretimi ve yapılan işlemleri standartlaştırmak Üretim araçlarını maksimum kapasitede tutmak 44

FİNANS ALANINDA İşletmenin alışılmış çalışmalarını finanse etmek için gerekli sermayeyi tahmin ederek en ekonomik şekilde kullanılmasını sağlamak. Paraya ihtiyaç duyulan zamanı, miktarı tespit etmek. Likit kaynakların varlığını emniyete almak. Varlıkları en iyi şartlarda korumak. Sermayenin en verimli şekilde kullanılmasını planlamak ve kontrol etmek. Araştırma ve geliştirme masraflarını planlayıp kontrol etmek. 45

İŞLETME BÜTÇELERININ BEŞERI YÖNLERI Bütçeden çok şey beklemek, Kısa bir zaman süresinde üstünkörü hazırlamak ve uygulamak, Uygun olmayan denetim ve yönetim, Yetersiz organizasyon, Yetersiz genel muhasebe ve maliyet muhasebesi sistemleri, Geçmişe ilişkin istatistiki bilgi yetersizliği ve veri tabanı olmaması, 46

Çabuk sonuca ulaşma isteği, Hatalı işbirliği, İşletme yönetiminin desteğinden yoksun olmak, Sonuç ve sapmaları yanlış yorumlamak, Aşırı ayrıntıya girmek, Üretim satış ve stoklarının koordine edilmesine dikkat etmemek. 47

1. QUIZ SONRASI 48

İŞLETME BÜTÇELERININ TEMEL PRENSIP VE ILKELERI. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Bütünlük ilkesi Birlik ilkesi Merkezcilik ilkesi Şeffaflık ilkesi Kesinlik ilkesi Uzmanlaşma ilkesi Dönemsellik ilkesi Maddi önem ve Ekonomiklik ilkesi 49

İŞLETME BÜTÇELERI NEDEN GEREKLIDIR? İşletmeye yön vermek Rekabet üstünlüğü sağlamak İşletmenin çevresi ile olan ilişkilerini analiz ederek amaçlarını belirlemek. Gerekli kaynakları etkin ve verimli kılmak. Çalışanlar arasında koordinasyonu sağlamak. Maliyetleri kontrol etmek, Geleceğe yönelik stratejik kararlar almak, Operasyonel ve fonksiyonel sorumluluk taşıyan her yöneticiye finansal yönetim becerisi kazandırmak. Yönetici ve çalışanların işlerini verimli yapmalarını sağlayarak şirkete kattıkları parasal değeri artırmak. Karı artırmak. 50

İŞLETME BÜTÇELERI NELER KAZANDıRıR? İktisadilik: Karı artırır. Gelir- gider dengesinin kontrolünü sağlar. Verimlilik: Gerekli kaynakların etkin ve verimli kullanılmasını sağlar. Maliyet hakimiyeti sağlar. Uygun stok politikası uygulanmasını sağlar. Likidite: En uygun kredinin seçilmesine imkan sağlar Finansal aktifliğin artmasını sağlar. Ödeme-tahsilat kanallarının kontrolüne imkan verir. 51

Likidite Ödeme-Tahsilat Gelir planı Kar/ zarar planı Gider planı Satın alma planı Satış planı Kredi planı Mamul stok planı Üretim planı İşçilik planı Stok planı Satın alma planı Genel üretim planı Şekil 2. 2: İşletme bütçe planı ve kazandırdıkları. Finans planı Ödeme planı 52

BÜTÇELEME YÖNTEMLERI Kapsamlı bütçeleme Sıfır tabanlı bütçeleme Esnek bütçeleme Faaliyet bazlı bütçeleme � Ürün ve müşteri bazında gelecek yıla ilişkin satış ve üretim tahmininin yapılması � Satış ve üretim tahminleri ışığında ihtiyaç duyulacak faaliyet seviyelerinin tahmin edilmesi � Tahmin edilen faaliyet seviyeleri için gereken kaynakların hesaplanması � İşletmenin varolan gerçek kapasitesinin belirlenmesi � Kaynak kapasitesini istenen seviyeye getirmek için gerekli düzenlemelerin yapılması. 53

İŞLETME BÜTÇESI ÇEŞITLERI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Konuları açısından bütçeler Sorunların ele alış biçimlerine göre bütçeler Amaçlarına göre bütçeler Teknik niteliklerine göre bütçeler Başlangıç rakamlarına göre bütçeler Kapsamlarına göre bütçeler Genel bütçeler 54

Konuları açısından bütçeler � � Gider bütçeleri Gelir bütçeleri Sorunları ele alış biçimlerine göre bütçeler � � Proje bütçeleri Dönem bütçeleri Amaçlarına göre bütçeler � � Program bütçeleri Faaliyet bütçeleri i. ii. Sorumluluk bütçeleri Mamul hatları ve satış bileşimlerini programlama bütçeleri Teknik niteliklerine göre bütçeler � � � Statik bütçeler Karşılaştırmalı statik bütçeler Dinamik (esnek) bütçeler. 55

Başlangıç rakamlarına göre bütçeler � Klasik bütçe � Sıfır tabanlı bütçe Kapsamlarına göre bütçeler Kısım bütçeleri � Satış bütçesi � Üretim bütçesi � Tedarik bütçesi � Departman gider bütçesi � Yatırım bütçesi � Nakit bütçesi Ve, Genel bütçeler 56

Konuları açısından bütçeler Gider bütçeleri: üretilen mal/hizmet ile üretimin maliyeti arasındaki ilişkiyi gösterir. � Gelir bütçeleri: maliyet-ürün ilişkisi yanında hasılat tahmin ve değerlendirmesini yapanr. Sorunları ele alış biçimlerine göre bütçeler � Proje bütçeleri: belirli bir projenin tamamlanması için oluşturulan bütçelerdir. zamanı projenin gerçekleşme süresine göre değişir. � Dönem bütçeleri: belirli bir dönem için yapılan bütçelerdir. Örneğin; yıllık, 6 aylık, 3 aylık dönemler için yapılır. Amaçlarına göre bütçeler � Program bütçeleri: gelir/gider ilişkisi doğrudan saptanamayan programların gerçekleştirilmesi için oluşturulan bütçe türleridir. Örnek olarak; reklam, genel yönetim vb. � Faaliyet bütçeleri: gelir/gider ilişkilerinin doğrudan doğruya, kısa zamanda ve ölçülebilir düzeyde saptanabildiği faaliyet türlerinin bütçelenmesi için oluşturulan bütçelere denir. � i. ii. Sorumluluk bütçeleri: dönem faaliyetlerini denetleyip karşılaştırmak. Mamul hatları ve satış bileşimlerini programlama bütçeleri: üretim ve satış arasındaki optimal sonucu verecek araştırmaları yapmayı amaçlayan bütçelerdir. 57

Teknik niteliklerine göre bütçeler Statik bütçeler: Faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gereken giderlerin çok ayrıntılı biçimde inceler kapasite değişimleri karşısındaki duyarlılık derecelerini detaylı bir şekilde inceler. Karşılaştırmalı statik bütçeler: Birbirinden farklı faaliyet seçeneklerinin yürütülmesi olasılığı olan durumlarda kullanılan bütçelerdir. Dinamik (esnek) bütçeler. : Bütçe rakamlarının farklı fiili hacim kullanışlarına göre ayarlanabilecek biçimde düzenlenebildiği bütçe teknigidir. Bu yöntemle sonuçların başlangıçta bütçelenen sonuçlardan farklı olması durumunda, bu farkın ne kadarının, sırf kullanılan kapasitesinin başlangıçtakinden farklı düzeyde olduğu ortaya çıkar. 58

Başlangıç rakamlarına göre bütçeler � Klasik bütçe: Temelde önceki yıllar bütçe rakamları ele alınarak yeni yıl beklentilerine göre yeni dönem bütçesinin yapıldığı bütçe. � Sıfır tabanlı bütçe: Uzun süreli işletme planları ve planlama amaçlarına uygun bir biçimde gelecekteki bütçe faaliyetlerinin, kaynakların kullanımına dönük bir biçimde savunma, inceleme ve değerlendirme işlevlerini kapsayan bir yönetim. Kapsamlarına göre bütçeler Kısım bütçeleri: şirketin belirli faaliyet ve bölümlerini konu edinen bütçe türleridir. Satış bütçesi Üretim bütçesi Tedarik bütçesi Departman gider bütçesi Yatırım bütçesi Nakit bütçesi Ve, � � � Genel bütçeler: şirketinin bütününü ele alan bütçelerdir. kısım bütçelerinin birarada ele alınması ve koordinasyonu sonucunda firmanın bir hesap dönemlik tüm faaliyetlerini ve proforma bilanço ile gelir tablolarını da içine alan bütçelere ‘’genel bütçeler’’. 59

ALTERNATİF BÜTÇE YAKLAŞIMLARI İşletmelerde performans esaslı bütçeleme Kayıtlama yöntemi: işlemler kaydedilerek proforma bilanço ve proforma gelir tablosu oluşturmak. Çalışma tablosu yöntemi Ayrıca; Başabaş noktası satış miktarı ve tutarı ile bütçeleme 60

İŞLETMELERDE PERFORMANS ESASLı BÜTÇELEME NEDIR? Yetki ve sorumluluk dağıtımı ile kaynakların yerinden yönetimini esas alan finansal yönetim ve çıktı-sonuç odaklı bütçelere denir. Performans esaslı bütçelemede her birim sorumlusu kendi faaliyet alanı ile ilgili performans ölçütlerini, amaç ve hedefler belirler. 61

PERFORMANS GÖSTERGELERI NELERDIR? Kurumsal performans göstergeleri Üst yönetim performans göstergeleri Performans boyutlarına ilişkin göstergeleri Verimlilik göstergeleri 62

KURUMSAL PERFORMANS GÖSTERGELERI İşçilik maliyeti verimi=(üretilen miktar x birim standart zamanı x standart işçilik ücreti/gerçekleşen işçilik ücreti)x 100 Malzeme maliyeti verimi=(üretilen miktar x birim stand. Malz. mikt. X standart malz. Maliyeti / gerçekleşen malz. Maliyeti) x 100 Mak. mal. verimi=(üretilen mikt. X birim stand. Mak. Süresi x satand. Mak. gideri / gerçekleşen malz. maliyeti) x 100 Maliyet gerçekleşma oranı= önerilen spariş maliyati / gerçekleşen maliyet 63 İş gücü verimliliği= çıktı / işçilik giderleri

ÜST YÖNETIM PERFORMANS GÖSTERGELERI Maliyet= gerçekleşen genel giderler / bütçelenen genel giderler Toplam üretim maliyetleri/ standart üretim maliyetleri Sermayenin kullanımı= net kar /öz sermaye Brüt kar / faiz ödemeleri Satışlar/ toplam varlıklar Karlılık= net kar/ satışlar Sermaye verimliliği oranları 64

PERFORMANS BOYUTLARıNA ILIŞKIN GÖSTERGELER Karlılık / bütçeye uygunluk Bütçelenen satışlara göre gerçekleşen satışlar Hedef düzeylerini aşan bütçe saptamaları Yatırım getirisi Satışların yüzdesi olarak kar Çalışan başına kar 65

VERIMLILIK GÖSTERGELERI Etkenlik= gerçekleşen sonuç üretim, satış, kar…)/ beklenen sonuç(üretim, satış, kar…) Verim oranı=( tüketilmesi beklenen(hammadde, işçilik, elektrik…)/tüketilen(hammadde, işçilik, elektrik…)x 100 Verimlilik= çıktı /girdi Yararlanma oranı=(tüketilen…. /kullanılabilir…) x 100 İşgücü verimi=(standart (beklenen)çalışma süresi/ gerçek çalışma süresi) x 100 66

MALI YAPı GÖSTERGELERI Likidite oranları Mali yapı oranları Devir oranları Kar ve karlılık oranları Ekonomiklik Pay başına kazanç ve temettü oranları Fiyat- kazanç oranı Yatırımların getirisi 67

BAŞABAŞ NOKTASı SATıŞ MIKTARı VE TUTARı ILE BÜTÇELEME Başabaş noktası nedir? Toplam gelirin, toplam maliyete eşit olmasıdır. Eğer işletme bu noktanın altında ise zarar eder, satışlar bu noktanın üzerinde olduğu sürece işletme kar sağlar. 68

BAŞABAŞ NOKTASıNıN HESAPLANMASı Başabaş noktası satış miktarı =toplam sabit maliyet/(satış fiyatı-birim değişken maliyet) Başabaş noktası satış tutarı =toplam sabit maliyet/[(satış fiyatı- birim değişken maliyet)/satış fiyatı] 70

Örnek: TAM Gıda işletmesinin, Mamul birim fiyatı: 10 TL Birim başına değişken fiyatı: 4 TL Şirketin Toplam sabit maliyeti: 300. 000 TL olsun TAM Gıda’ nın gelecek yıla ait başabaş satış miktarını ve tutarını hesaplayalım. Başabaş noktası satış miktarı=300. 000/10 -4=50. 000 adet. Başabaş noktası satış tutarı=300. 000/[(10 -4)/10]=500. 000 TL. 71