LETME KAVRAMI VE ILIKILI KAVRAMLAR HAFTA 5 SABIT

İŞLETME KAVRAMI VE ILIŞKILI KAVRAMLAR HAFTA 5

SABIT MALIYETLERIN ÖZELLIKLERI • 1. Üretim seviyesinden bağımsız olmasıdır. Belirli bir yatırımın yapılması ile birlikte, işletme o sabit yatırıma katlanmış olur, bu nedenle üretim seviyesinin sıfır ya da tam kapasite olması, sabit yatırımı etkilemez. Bu nedenle, işletmenin kuruluş aşamasında veya yeni bir yatırım öncesinde yaptığı fizibilite etüdleri büyük önem taşımaktadır.

SABIT MALIYETLERIN ÖZELLIKLERI • 2. Birim başına sabit maliyet, üretim arttıkça azalır. Başlangıçta, bu azalma çok önemliyken, üretimdeki artış devam ettikçe, önemi azalır ve kapasite sınırında ihmal edilebilir düzeye gelir. Sabit maliyetin bu özelliği, fiyat ve rekabet politikası açısından önemlidir. Üretim arttıkça, fiyata ilişkin hareket alanı genişler. Sağlanan maliyet avantajı ile fiyat düşerse, rekabet açısından avantajlı hale gelebilir. Pazara ilk giren bu anlamda bir pazara giriş engeli oluşturabilir. Örneğin başlangıçta pazarın kaymağını alma stratejisi uygulayan işletme, daha sonra rakiplerin gelmesi ile birlikte fiyatları düşürme yoluma gidebilir.

SABIT MALIYETLERIN ÖZELLIKLERI 3. Sabit maliyet takvim zamanına bağlı olarak değişir: Bir sabit maliyet, belirli bir dönem için geçerlidir, ancak zamana bağlı olarak değişir. Örneğin bir sözleşme dönemi boyunca ücretler sabittir. Sözleşmenin yenilenmesi ile artabilir; yenilenmemesi durumunda ise sıfırlanır. Makine ve teçhizatlar için ödenen amortismanlar ise makinenin ekonomik ömrü boyunca devam eder. İşletmenin bu konuda sahip olduğu esneklik, takvim zamanı azaldıkça artmakta; bu süre arttıkça ise azalmaktadır. Bir aylık kira sözleşmesinin sağladığı esneklik ile 1 yıllık sözleşmenin esnekliği aynı değildir. Sabit maliyetler, belirli dönemler için değiştirilemediğinden, üretim yapılsın yapılmasın işletme için bir yük oluşturacaktır. Bu nedenle yatırıma karar verilmesi için yapılabilirlik (fizibilite) çalışmalarında özellikle dikkat edilmesi gereken bir noktadır.

SABIT MALIYETIN ÖZELLIKLERI • 4. Sabit maliyet = Değerlendirilen sabit maliyetler + Atıl kapasite maliyeti: Yapılan yatırım miktarı üretim için kullanılsın ya da kullanılmasın, bir maliyet unsurudur. Tam kapasite çalışılana kadar, değerlendirilen sabit maliyet artar, atıl kapasite maliyeti azalır. • 5. Sabit maliyetler, belirli bir üretim miktarı için sabit, daha sonra artan bir ilişki içerisinde olabilir. Belirli bir miktar üretimden sonra yeni bir makine ihtiyacı ya da ustabaşı istihdamı gerekebilir (merdiven şeklinde).

DEĞIŞKEN MALIYETLER • Üretim miktarı arttıkça artan bir maliyet çeşididir. Üretim yapılmadığında sıfır değerini alır. Doğrusal, artarak artan veya azalarak artan bir şekilde olabilir. • Azalarak artan fonksiyon, işletme için olumlu bir durumu gösterir. Bu maliyet fonksiyonlarının tamamı ya da bir kaçı birlikte de gözlemlenebilir • Değişken maliyet, üretim seviyesine bağlı olarak değişir, ancak değişmenin yönü pozitif olmakla birlikte şekli farklılık gösterebilir. Üretim seviyesi ile aynı miktarda artabilir (doğrusal) veya artarak artabilir; azalarak artabilir (doğrusal olmayan şekillerde). Teknolojinin ve kapasite büyüklüğünün sabit olduğu varsayımı altında DM doğrusal kabul edilebilir (kısa dönem maliyet fonksiyonu) • Değişken Maliyet = birim değişken maliyet (bdm) x üretim miktarı • DM ile üretim seviyesi ilişkisi doğrusal ise, bdm sabit bir büyüklük olmalıdır. Azalarak artan bir ilişki için, üretim arttıkça, bdm düşmelidir. Bdm, üretim seviyesi ile birlikte artıyorsa, ilişki artarak artan şeklinde olacaktır.

SABIT MALIYET – DEĞIŞKEN MALIYET KARŞILAŞTIRMASI • 1. Yatırım yapıldıktan sonra, değişken maliyetler işletme kontrolündeyken, sabit maliyetler işletme denetiminde değildir. Üretim miktarı, işletme tarafından belirlendiğinden, değişken maliyet miktarı da esas olarak işletme denetimi altındadır. Talebin azalmasına bağlı olarak, üretim seviyesi ve dolayısıyla DM de azaltılabilir. Üretimin durdurulması ile birlikte, bu maliyetten tamamen kurtulmak da mümkündür. • Sabit maliyetler, sadece zamana bağlı olduğundan işletmenin kontrolünde değildir. Zamanı daha iyi değerlendirmek ise yalnızca daha çok çalışmak ile mümkündür; ancak üretim sadece talep edildiği ölçüde ekonomik açıdan değerlidir. Bu maliyetlerden üretimi durdurarak kurtulmak mümkün olmadığından, fizibilite etüdü büyük önem taşımaktadır.

SABIT MALIYET – DEĞIŞKEN MALIYET KARŞILAŞTIRMASI • 2. Değişken maliyetler, işletmenin esnekliğini arttırır; sabit maliyetler ise azaltır. Bu özellik, ilk maddedeki denetim kabiliyetinden kaynaklanır. Denetimden uzak kalması nedeniyle, sabit maliyetlerinin değişen ekonomik koşullara uyum sağlaması zordur. Sabit maliyetler, ancak uzun dönemde değiştirilebilir, elden çıkarılabilir veya yenilenebilir. Bu nedenle esnekliği, DM’ye göre çok daha düşüktür. • 3. Teknolojik gelişme sonucunda toplam maliyet içinde Sabit Maliyetin ağırlığı artarken, Değişken maliyetin ağırlığı azalır.