LETME FNANSI Do Dr Mine TKENMEZ 1 BLANO

İŞLETME FİNANSI Doç. Dr. Mine TÜKENMEZ 1

BİLANÇO Belirli bir tarihte, bir işletmenin varlık ve kaynak yapısını gösteren temel mali tablodur. Bilanço AKTİF (VARLIKLAR) Dönen Varlıklar (Brüt İşletme Sermayesi) PASİF ( KAYNAKLAR) Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (Cari Pasif) (Cari Aktif) Ekonomik Yapı üHazır Değerler üTicari Alacaklar üStoklar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Özkaynaklar Mali Yapı Devamlı Sermaye Duran Varlıklar AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI 2

FİNANSMAN Ø İşletmelerin yatırım ve faaliyet dönemlerinde gerekli olan kısa, orta ve uzun süreli fonları en uygun koşullarda ve miktarda tedarik etmeleri Ø Bu fonları işletmenin faaliyetlerini sürekli kılmada etkin olarak kullanmaları ve bu amaçlara yönelik kararlar almalarıdır. 3

FİNANSMANIN TEMEL AMAÇLARI Ø Uygun finansal yapıyı oluşturmak Ø Özsermayenin güveliğini korumak Ø Yeterli bir kar ve karlılık sağlamak Ø İşletmenin likiditesini korumak 4

Finans Fonksiyonunun Temel İlkeleri Ø Ø Ø Ø Geçici fon ihtiyacı, cari pasiflerden (kısa vadeli borçların artmasıyla) sağlanmalıdır. Dönemsel fon ihtiyacı, orta vadeli kaynaklardan sağlanmalıdır. Yarımamül, hammadde alımı kısa vadeli borçlarla, sabit değerlerin finansmanı devamlı sermaye ile yapılmalıdır. Stokların karşılık olabilmesi için likidite derecelerinin yüksek, yani hemen paraya çevrilebilir unsurlardan olmasına dikkat edilmelidir. Dönen aktif , dönen pasiften (kısa vadeli borçlardan) fazla olmalı, böylece bir güvenlik marjı oluşturulmalıdır. Minimum net dönen aktif miktarı, ihtiyaçlara uygun olarak saptanmalı ve sabit değer niteliğinde düşünülerek uzun vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilmelidir Özkaynakların, işletmenin bağımsızlığını güvence altında tutmak için uzun ve orta vadeli borçlarını karşılayabilecek düzeyde olmasına dikkat edilmelidir. 5

Finans Yöneticisinin Görevleri Ø Finansal Analiz ve Denetim Ø Finansal Planlama Ø Aktiflerin Yönetimi Dönen değerlerin yönetimi l Sabit değerlerin yönetimi l Ø İhtiyaç Duyulan Fonların Tedariki Ø Fonların İhtiyaca Göre Kullanımı 6

KAR ve KARLILIK Kar İle İlgili Kriterler Ø Karın maksimizasyonu Ø Karlılığın maksimizasyonu Ø İşletmenin cari piyasa değerinin maksimizasyonu 7

Karın Maksimizasyonu Riski çok olan yatırımların karının çok, riski az olan yatırımların karının az olacağı kabul edilir. 8

Karlılığın Maksimizasyonu Burada kar kavramı yanında, kar rakamı elde edilmesi sırasında kullanılan kaynaklar da dikkate alınmalıdır. Ø Karlılık karar aracı olarak pek iyi bir ölçüt değildir. Ø 9

İşletmenin Cari Piyasa Değerinin Maksimizasyonu Ø İşletmenin cari piyasa değerini maksimuma çıkarmak, işletmenin pay senetlerinin piyasa değerini maksimize etmek aynı kavramlardır. Ø Finansal yönetim için nihai temel hedeftir. 10

FİNANSMAN FONKSİYONUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER İşletme Dışı Faktörler Ø İşletme İçi Faktörler l İşletmenin Niteliği l Büyüklüğü l Hukuki Yapısı l Kar Dağıtım Politikası l Sermaye Maliyeti • İç Kaynakların Maliyeti • Dış Kaynakların Maliyeti Ø 11

Finansman Fonksiyonunda Görev Ve Sorumluluklar Ø Yatırım kararları Ø Yatırımların Finansmanı Ø Kar Dağıtım Politikası 12

Yatırım Kararları Yatırım kararlarında sermaye bütçelemesi en büyük payı almakta ve firma çıkarları, gelecekte gerçekleşecek yatırım önerilerine sermayenin tahsis edilmesi anlamını taşımaktadır Ø Yatırım kararları, bir varlığın kendisine tahsis edilen sermayeyi geri ödeyememesi halinde, yeniden sermaye tahsisi kararını da içerir Ø 13

Yatırımların Finansmanı Finansal karışım, sermaye yapısını ifade eder. Finansal karışım yapılırken, özellikle bütçelerin hazırlanması, ihtiyaç duyulan fonların hangi amaçla kullanılacağının belirlenmesi büyük önem taşır. Çünkü sermayenin tedarik şekli ve türü büyük ölçüde kullanma şekli ve yerine bağlıdır. Böylelikle gerek iç kaynaklardan, gerek dış kaynaklardan fon tedariki, sonuçta firmanın şimdiki ve gelecekteki varlıklarının yapısı ile bağlantılı olmaktadır. 14

Kar Dağıtımı ve Politikası Özellikle hissedarlara nakit olarak ödenecek kar payını zaman süreci içinde, ödenecek temettüler konusundaki istikrar durumunu, hisse senedi şeklindeki temettüleri ve hisse senetlerinin tekrar geri alınması işlemini kapsayan kararlar topluluğu sözkonusudur. Yatırımcılar açısından ise kar payının değerlendirilmesi, dağıtılmayan karların fırsat maliyeti ile karşılaştırılmasını gerekli kılmaktadır. 15

Kaynak Seçiminde Dikkat Edilecek Kriterler Ø Kaynağın sağlanabilme olanağı Ø Kaynağın maliyeti Ø Likidite ilgili risk Ø Firmanın yönetiminde, faaliyetlerin yürütülmesinde bağımsızlığını sınırlayıp sınırlamaması Ø Firmanın fon ihtiyacına göre ayarlanabilme esnekliği 16

FON KAYNAKLARI Fonlar iki açıdan sınıflandırılabilir: 1. Fon Kaynağına Göre Öz Kaynak Yabancı Kaynak Oto Finansman 2. Vadelerine Göre Kısa Vadeli Fonlar (1 yıla kadar) Orta Vadeli Fonlar (1 5 yıl) Uzun Vadeli Fonlar (5 + yıl) 17

KISA SÜRELİ FİNANSMAN KAYNAKLARI Ø Kısa süreli finansman kaynakları, firmanın faaliyet dönemi içinde (genellikle 1 yıl içerisinde) geri ödeme yükümlülüğü altında bulunduğu borçlarıdır Ø Genellikle işletme sermayesinin, özellikle alacak ve stokların finansmanında kullanılır 18

Kısa vadeli kaynakların özellikleri: Ø 1 Hız: Kısa vadeli fonlar hızla elde edilebilir Ø 2 Esneklik Ø 3 Maliyet: Kısa vadeli fonların maliyeti uzun vadeli fonlara göre daha düşüktür Ø 4 Risk: Kısa vadeli krediler uzun vadeli kredilere göre daha risklidir 19

Kısa vadeli kredi kullanırken dikkat edilecek hususlar: Ø 1 Firmanın varlık yapısı ve dağılımı Ø 2 Mevsimlik ve devresel hareketler Ø 3 Faiz oranlarının durumu Ø 4 Firmanın likidite durumu Ø 5 Firmanın ölçeği ve hukuki yapısı 20

Kısa Süreli Finansman Kaynakları l l l l Kısa süreli ticari krediler Kısa süreli banka kredileri Finansman bonosu Factoring Teminatlı kısa vadeli borçlar Stokların finansmanı Tahakkuk etmiş kısa vadeli giderler Diğer kaynaklar 21

Kısa Süreli Ticari Krediler Ø Firmanın mal satışlarında, satıcılardan ya da yapacağı satışlara karşılık müşterilerinden aldığı kredilerdir Ø Genellikle firma, stoklara yapacağı yatırımların finansmanında bu kredilerden yararlanır 22

Ticari kredinin iki kullanım şekli vardır: Açık Hesap : Alıcının satıcıya herhangi bir ödemede bulunmadığı ve satıştan doğan alacağın, satıcının defterine alacak, alıcının defterine borç olarak yazıldığı bir hesap türüdür. 2. Borç Senetleri : Satıcının, alıcıdan bono veya poliçe istemesidir. 1. 23

Örnek: Ø ADS Marketçilik satıcılardan 3/10 net 45 gün vade ile 100 milyonluk mal almıştır Ø Ort. günlük alım tutarı: 100/360=277. 778 TL Peşin öderse 10 günlük bir krediden yaralanacak: 10 X 277. 778= 2. 777. 780 TL 45 gün içerisinde öderse kullanacağı kredi miktarı: 45 X 277. 778= 13. 500. 000 TL. 24

Kredili bir satışın firmaya alternatif maliyeti: Ø i= iskonto oranı x ______360_____ Ø 100 – isk. oranı kredi vadesi isk. süresi Ø Örnek: İşletme 4/10 net 45 gün vade ile 300 bin liralık mal almıştır. Firma bankadan % 30 faizle borç alabilmektedir. Firmaya kredili mal alımını önerir misiniz? 25

Ø i= 4 X 360 = % 42, 9 Ø 100 4 45 10 Ø %42, 9> %30 banka kredisi kullanmak daha avantajlı 26

Kısa Süreli Banka Kredileri Firmalar, işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak, dönen varlıkları, özellikle stoklarını ve alacaklarını finanse etmek için kısa süreli banka kredilerine başvurur Ø Ayrıca firmalar, geçici olarak sabit değerlerin finansmanı için bankalardan kısa süreli kredi talep ederler Ø 27

Ø Kredi sözleşmesinde şu konular yer alır: Ø 1 Kredinin limiti Ø 2 Vade Ø 3 Faiz oranı: Faiz+BSMV+Komisyon ücreti+ Kullanılmayan kısım karşılığı Ø 4 Özel Şartlar 28

Ticari Banka Kredilerinin Çeşitleri 1. Avans Kredisi 2. Cari Hesap Kredisi 3. Alacak Senetleri İskontosu 4. Açık Kredi 5. Kefalet Karşılığı Kredi 6. Akreditif Kredisi 7. Kefalet ve Teminat Mektupları 29

Avans Kredisi : İşletmelerin, bankalardan, senet, mal, menkul kıymet karşılığında avans şeklinde kredi kullanmalarıdır. 2. Cari Hesap Kredisi : Banka ve işletme arasındaki hesapların borç alacak şeklinde tutulduğu ve işletmenin kullandığı kredinin ana para ve faiz ödemelerinin belirli dönemler sonunda yapıldığı, bir kredi anlaşmasıdır. 3. Alacak Senetleri İskontosu : Bankaların, işletmelerin ellerindeki alacak senedi tutarlarından belli bir iskonto ve kar payını düştükten sonra, kalanı işletmeye ödemelerdir. 1. 30

4. Açık Kredi : Bankaların, işletmelerin veya kişilerin güvenirliklerine göre açtıkları kredilerdir. Banka, teminat istemez. 5. Kefalet Karşılığı Kredi : Kefil karşılığı kredi verilmesidir. 6. Akreditif Kredisi : Bankaların, akreditif açan ithalatçılara kullandırmış olduğu kredidir. İthalatçı, mal bedelini peşin ödemek yerine, mal gümrüğe ulaştığında bankaya öder. 7. Teminat ve Kefalet Mektupları : Bankadan nakit çıkışı gerektirmeyen, gayri nakdi kredilerdir. 31

Ø X şirketi A Bankasından 500 bin lira limitli döner işletme kredisi kullanmıştır. (% 5 BSMV+ %1 komisyon) Kullanılmayan kısım üzerinden % 0, 5 kullanılmama gideri yüklenecektir. Faizler 6 ayda bir hesaplanacaktır. Ø Kredi gideri= (300. 000 x 0, 2 x 1/2)+ (300. 000 x 0, 2 x 1/2 x 0. 05) + (300. 000 x 0. 01 x 1/2)+ (500. 000 300. 000)x 0. 005/2 = 33. 500 TL. Ø 6 aylık reel faiz: 33. 500/300. 000=% 11. 17 Ø Yıllık reel faiz: (1+ 0. 1117)2 1= % 23, 59 32

Ø S şirketi Z Bankasından % 20 faizle 200. 000 Tl. lık kredi almıştır. BSMV % 5 dir. Ø Faizin dönem sonunda ve başında ödenmesi durumunda kredinin şirkete maliyeti nedir? Faiz= 200. 000 x 0. 20 = 52. 000 BSMV= 52. 000 x 0. 05= 2. 600 54. 600 TL. i= 54. 600/200. 000 = % 27, 3 i= 54. 600/ 200. 000 – 54. 600 = % 37, 65 33

Ø Örnek: Süper Gıda şirketi G Bankasıyla 2 milyon TL. lık döner kredi sözleşmesi yapmıştır. Sözleşmeye göre bankada % 10 dengeleyici bakiye bulunduracak, % 3 kullanılmayan kısım gideri ödenecek ve normal faiz oranı % 20 olacaktır. Firma yıl içerisinde 1, 5 milyon TL. kredi kullanmıştr. Reel faiz oranı ne olmuştur? Ø Ödenen faiz: 1. 500. 000 x 0, 20+ (2. 000 1. 500. 000)x 0. 03 = 315. 000 Ø Reel faiz: 315. 000/1. 500. 000= % 21 34

FİNANSMAN BONOSU Anonim şirketlerin ihraç ettikleri kısa vadeli borçlanma senetleridir. Ø Vadesi, 90 günden az, 360 günden fazla olmamak üzere, 30 gün ve katları şeklinde belirlenir. Ø Finansman bonoları iskonto esasına göre satılmaktadır. Ø Küpür büyüklüğü 5 milyon TL’den az olamaz. Ø Taşıdıkları güvenceye göre; A, B, C, D, E, ve F tipi olarak sınıflandırılmaktadır. Ø 35

Bu bonolar elindeki fazla fonu değerlendirmek isteyen hayat sigortası şirketleri, menkul kıymet yatırım fonları vb. finansal kurumlara satılır. Ø Finansman bon olarının faiz oranı banka faiz oranlarından biraz düşüktür. Ø Fin. Bonoları ancak anonim şirketler tarafından ihraç edilebilir. Ø Fin. Bonosu ihraç edecek firma önce müşterilerle görüşüp gerekli talebi toplar. Ø Eğer bonolar halka arz edilecekse SPK prosedürünün yerine getirilmesi gerekir. Ø Fin. Bonolarının faizi nominal değerin içinde bulunmaktadır. Örneğin 3 ay vadeli 100. 000 TLlık bononun 92. 000 TL. san satılması gibi Ø 36

Örnek: K A. Ş. 8 milyon Tllık, nominal değeri 100. 000 TL. olan , 3 aylık faiz oranı % 6, 5 olan 90 gün vadeli fin. Bonolarından ihraç etmiştir. Bonoların satış fiyatı ne olacaktr? Kaç adet bono ihraç edilecektir? Vadesine 30 gün kalmış bir bononun Pazar fiyatı ne olacaktır? Ø FV=PV(1+i)n 100. 000 =PV(1+0. 065)90/90 Ø 100. 000/1. 065= 93. 896 TL. Ø Bono sayısı = 8. 000/93. 896= 85 adet Ø Vadesine 30 gün kalmış bir bononun Pazar fiyatı Ø SF = 100. 000/ (1+0. 065 x 30/90)= 97. 943 TL. Ø 37

6. FACTORİNG Factoring, işletmelerin, genellikle kısa vadeli satışlardan doğan alacak haklarının factor adı verilen kuruluşlara satılmasıdır. Ø 2008 yılı itibariyle 100 civarında factor firma mevcuttur ve bunların cirosu 10 milyar TL. civarındadır. Ø Factor kuruluş, işletmeye, garanti, tahsilat, muhasebe ve finansman hizmetlerinin bir kısmını veya tamamını sunmaktadır. Ø Factoring sürekli bir işlem olup, işletme alcaklarının tümünü factor’e devreder. Ø 38

Teminatlı kısa vadeli borçlar Ø 1 Alacak senetlerinin iskonto ettirilmesi Ø 2 Alacak senetlerinin teminatı karşılığında avans alınması Ø 3 Alacakların rehin edilmesi Ø 4 Stokların Finansmanı 39

Tahakkuk etmiş kısa vadeli giderler Ø Ödenecek Giderler Ø Ödenecek Vergi, Sigorta, Resim ve Sigorta Primleri Ø Alınan Depozito ve teminatlar Ø Alınan avanslar 40

Diğer kısa vadeli krediler Ø Bu tip krediler ithalat ve ihracatta kullanılan kredilerdir. Ø 1 İhracatçıya (avans verilmesini sağlayan) akreditif açılması Ø 2 Prefinansman kredileri Ø 3 Akreditif Kredisi(Letter of Credit) 41

ORTA VADELİ FON KAYNAKLARI Ø Orta vadeli fon kaynakları, genellikle vadeleri 1 5 yıl arası olan fonlardır. Bazı ülkelerde, 10 yıla kadar olan fonlar da orta vadeli fon kapsamında değerlendirilmektedir. Ø Orta vadeli fonlar, işletmelerde devamlılık taşıyan fon gereksinimleri için kullanılır. 42

Orta vadeli fon kaynakları Ø Orta vadeli banka kredileri Ø Orta vadeli satıcı kredileri Ø Forfaiting Ø Finansal Kiralama 43

Orta vadeli banka kredileri: 2 10 yıl vadeli. Kredi açılırken hazırlanan itfa planına göre periyodik taksitler halinde geri ödenmektedir. Başlıca kulanım alanları: Ø a)Sabit sermaye yatırımlarını finanse etmek Ø b)Duran varlıkların ekonomik değerlerini artırıcı bakım onarım yapmak Ø c)Net işletme sermayesini artırmak Ø d)Mevcut bir borcun ödenmesi Ø e)İştirakte bulunmak Ø 44

Ø Örnek: Has Mobilya Şirketi Halk Bankası’ndan 5 yıl vadeli, % 25 faizli , 150. 000 TL. lık yatırım kredisi almıştır. Ø A) Anapara ve faizler vadesinde 1 defada ödenirse Ø B)Anapara ve faizler eşit taksitler halinde ödenirse ödeme planı nasıl olacaktır? Ø a) F= 150. 000(1+0. 25)5=457. 764 TL. 45

Yıl Sonu Kalan Anapara Ödenen Anapara 0 150. 000 1 150. 000 2 150. 000 3 150. 000 4 150. 000 5 150. 000 Öden Faiz Top. Ödeme 307. 764 457. 764 b) Yıl Sonu Kalan Anapara Ödenen Anapara Ø 0 150. 000 Ø 1 131. 723 18. 277 Ø 2 108. 877 22. 846 Ø 3 80. 319 28. 558 Ø 4 44. 622 35. 697 Ø 5 44. 622 Öden Faiz Top. Ödeme 37. 500 55. 777 32. 931 55. 777 27. 219 55. 777 20. 080 55. 777 11. 155 55. 777 Ø Ø Ø Ø 46

Ø P = A (1+i)n 1/(1+i)nx i Ø 150. 000 = A (1+ 0. 25)5 1/(1+0. 25)nx 0. 25 Ø A= 55. 777 TL. 47

FORFAITING Forfaiting, kredili mal ve hizmet ihracatından doğan ve gelecekte tahsil edilecek, orta vadeli bir alacağın, vadeden önce satılarak, tahsil edilmesidir. Ø Senetli ve senetsiz alacaklar, forfaiting konusu olabilir. Fakat, uygulamada, bono ve poliçe gibi senetlerle temsil edilen alacaklar, forfaiting’e konu olmaktadır. Ø Forfaiting’de vade, 6 ayla 10 yıl arasında değişmektedir. Ø 48

Ø Finansal kiralama, belirli bir süre için kiralayan ve kiracı arasında imzalanan ve üreticiden kiracı tarafından seçilip, kiralayan tarafından satın alınan bir malın, mülkiyetini kiralayanda, kullanımı ise kiracıda bırakan bir sözleşme olup, malın kullanımı belirli bir kira ödemesi karşılığında kiracıya bırakılmaktadır. 49

Ø Bilindiği gibi finansal kiralama, geleneksel finansman seçeneklerine göre yeni bir yöntemdir. Finansal kiralama, orta vadeli yatırım kredisi, kira, taksitli satış gibi üç değişik işlemin birleşmesinden oluşan ve bunlardan farklı bir nitelik gösteren, kendine özgü bir işlemdir. Türkiye'de benimsenen şekliyle, orta vadeli kredi kullanımına çok yakın finansman yöntemi olarak kabul edilebilir. 50

. FİNANSAL KİRALAMAYA KONU OLAN MALLAR Ø Tüketim Malları Kiralaması: Bir yıldan az olmayan sürelerle, otomobil ve televizyon kiralaması. Ø Yatırım Malları Kiralaması: Makine ve teçhizat kiralaması. 51

Türkiye'de 2007 yılı itibariyle fınansal kiralamanın, bazı sektörlere gö re dağılımı ve toplam içindeki payları Ø Ø Ø Ø En Çok Paya Sahip Mal Grupları : Makine ve Ekipman İşve İnşaat Makineleri Kara Ulaşım Araçları Gayrimenkul Tıbbi Cihazlar Tekstil Makineleri Büro Ekipmanları 2007/12 Aylık % 23 % 24 % 11 %4 %8 %6 2008/6 Aylık % 27 % 21 % 10 %7 %6 %5 52

Uzun Vadeli Fon Kaynakları Ø Uzun Vadeli Banka Kredileri Ø Tahvil İhracı Ø Öz Kaynaklardan Sağlanan Fonlar Ø Oto Finansman 53

Uzun Vadeli Banka Kredisi : Bankalardan sağlanan, vadesi 5 yılı aşan kredilerdir. Ø Tahvil İhracı : Tahvil, anonim şirketlerin ve kamu iktisadi kuruluşlarının çıkardığı, uzun vadeli borçlanma senetleridir. Ülkemizde, tahvillerin vadesi 2 yıldan az olmaz. İşletmeye yeni ortak alınmaması ve ödenen faizlerin vergi matrahından düşülebilmesi, bu yolla borçlanmanın en önemli avantajıdır. Ø 54

Ø Hisse senedi sahiplerine ödenen kar payları vergi sonrası kardan ödenirken, işletmeye kredi verenlerin aldıkları faizler vergi öncesi kardan ödenir. Bunun anlamı, devletin kredi verenleri özsermaye verenlerden daha çok desteklediğidir. 55

Ø İşletme ye kredi verenler, risklerini azaltmak için bazı koruyucu hükümleri işletme yöneticilerine kabul ettirebilirler: İşletmenin ilave borçlanmasına sınır getirmek, alacaklılık sıralarının değişmesini önlemek, ortaklara kar dağıtımını sınırlamak gibi 56

Uzun vadeli dış kaynak kullanmanın sakıncaları: Ø Faiz ödemeleri işletmenin likiditesini bozabilir Ø İşletmenin kredi kullanımı arttığında kredinin maliyeti de artar Ø Alınan fonların belirli bir tarihte geri ödenmesi söz konusudur 57

Uzun vadeli dış kaynak kullanmanın avantajları: Ø Yeni ortak alınmaması nedeniyle yönetim paylaşılmaz Ø Kredi için yapılan ödemeler vergi matrahından gider olarak düşülür Ø Finansal kaldıraç olumlu çalışıyorsa, özsermayenin karlılığı arttırılabilir Ø Yabancı kaynağa faiz ödemek, hisse senetlerine kar payı ödemekten daha ucuz olabilir 58

ÖZKAYNAKLAR; İşletmenin sahip veya ortakları tarafından kuruluş sırasında ya da daha sonra konulan sermayedir 59

Özkaynaklarla Finansman İşletmelerin sahip ve ortakları tarafından gerek kuruluş aşamasında, gerekse daha sonra sermaye artışları ile konmuş olan sermayedir 60

Özkaynaklarla finansmanın yararları: Ø Faiz gibi sabit bir ödeme yapma zorunluluğu yoktur Ø Bu şekilde sağlanan fonların kullanımı zamanla sınırlı değildir. Ø Ortakların koyduğu sermaye, kredi verenler için de bir güvencedir. Ø Özsermeye sahipleri yönetimde söz hakkına sahiptir 61

Özkaynaklarla finansmanın sakıncaları: Ø İşletmenin mevcut ortakları, yeni ortak alınması ile oy haklarını bölüşmek zorunda kalırlar Ø Net karın paylaşılmasında yeni ortaklar mevcut ortaklarla eşit haklara sahip olabilir Ø Kar payları, tahvil faizi gibi vergi matrahından gider olarak düşülemez 62

Otofinansman Ø Bir işletmenin kendine fon yaratmasıdır. Elde edilen karın dağıtılmayarak işletme bünyesinde bırakılmasıyla oluşur. İki şekilde yapılabilir: 1 Açık otofinansman 2 Gizli otofinansman 63

Açık otofinansman Ø Karın işletmede tutulmasıyla yapılır. Karın dağıtılmayıp bireysel işletmeler ve şahıs şirketlerinde sermeye hesaplarında tutulması, anonim şirketlerde ise yedekler hesaplarına geçirilmesi yoluyla yapılır. 64

Açık otofinansman kapsamına şunlar girer: 1 Dağıtılmayan Karlar 2 Yedekler : Önceden kestirilemeyen zararlara karşılık olarak kardan ayrılır ve belli kurallara uyularak kulanılabilir Kanuni Y. Statü Y. Olağandışı Y. 3 Karşılıklar: Gerçekleşmesi mümkün olan zarar ve yükümlülükler için pasifte oluşturulan fonlardır. 4 Amortismanlar: Nakit çıkışı yaratmayan bir fon kaynağıdır. 65

OPTİMAL SERMAYE YAPISI Ø Ø Ø Sermaye yapısı= Finansal Yapı – Cari Pasifler Firmanın sermaye yapısı belirlenirken 2 sorunun cevabı aranır: Firmanın kısa ve uzun vadeli borç oranı ne olmalıdır? Devamlı sermaye yapısı nasıl olmalıdır? Birinci sorunun cevabı olarak, firmada ne ölçüde kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak kullanılacağı aktif yapısının özelliğine uygun olmalıdır. Dönen varlıkların uzun vadeli hale gelmiş kısmı ile duran varlıklar uzun vadeli sermaye fonlarıyla, bir yıl içerisinde dönebilen aktifler ise kısa vadeli fonlarla finanse edilmelidir. 66

Ø Firmalar uzun vadeli fon olarak özsermaye ile uzun vadeli borçları kullanırlar. Eğer firmada tamamen özsermaye kullanılırsa finansal risk minimum olacak, buna karşılık özsermayenin maliliyetinin yüksek olması nedeniyle birçok proje ret edilebilecektir. Buna karşılık sermaye yapısında önemli ölçüde borç sermaye kullanılırsa, faizler vergi matrahından düşüleceği için ağırlıklı sermaye azalacak, faizler kar oranından düşük olduğu sürece firmanın karları yükselecektir. Buna karşılık finansal risk artacak , iflas etme olasılığı yükselecektir. Bir noktadan sonra şirketin sermaye maliyeti yükseleceği için firmanın yatırımlarının bugünkü değeri azalacak, birçok proje de muhtemelen kabul edilmeyecektir. 67

Ø Eğer optimal bir sermaye yapısı oluşturulabilirse, firmanın ortalama sermaye maliyeti minimize olacağı için birçok proje kabul edilebilecek ve dolayısıyla firmanın değeri de artacaktır. 68

Ø Optimal sermaye yapısı işletmenin toplam piyasa değerinin en büyük ve ortalama sermaye maliyetinin en düşük olduğu bileşimdir. Optimal sermaye yapısında işletmenin pay senetlerinin(hisse senedi) piyasa fiyatı maksimum olur. 69

İşletmelerin sermaye yapısı ile ilgili kararlarını etkileyen faktörler şunlardır; Ø 1)Satışların büyüme hızı; Bu faktör hisse başına kazancı arttıracağı için sermaye yapısının saptanmasında çok önemli bir ölçüttür. Satışları ve kazançları her yıl düzenli olarak artan ve borçları için sabit bir faiz ödeyen işletmelerde öz sermaye sahiplerinin gelirleri de artacaktır. Ø Satışları düzenli olarak artan işletmeler yabancı kaynağa ağırlık veririler. 70

Ø 2)Satışların düzenliliği; Satışların düzenliliği ile işletmenin borçlanması yakından ilişkilidir. Satışları düzenli olan işletmeler, borçlanmanın gerektirdiği faiz ve anapara ödemelerini kolaylıkla yapabilirler. Ø 3)Endüstrideki rekabet; Endüstrideki rekabet şiddetli olduğu ortamlarda, satışların ve kar marjlarının tahmini güç olacağından işletmeler fazla risk üstlenmemek için öz sermaye ile finansmanı tercih etmelidirler. Rekabetin olmadığı ya da sınırlı olduğu alanlarda ise işletmeler finansmanda borçlanmaya ağırlık verebilirler. Çünkü bu tür sektörler için satışların ve kar marjlarının dalgalanması söz konusu değildir. 71

4)İşetme varlıklarının yapısı; Toptancı ve perakendeci işletmelerin varlıklarının çoğu stoklar ve alacaklardan oluştuğu için kısa vadeli borçlarla finanse edilmelidir. Varlık yapısı içinde sabit varlıklar ağırlıklı olan işletmeler ise devamlı sermaye (uzun vadeli borç veya öz kaynak) ile finanse edilmelidirler. Aktifleri ipotek olarak kullanabilen firmalar daha yüksek oranda borç kullanabilmektedir. Ø 5)Yönetici ve ortakların riske ve denetime karşı davranışları; Özellikle KOBİ’lerde yöneticiler denetimi ellerinden kaçırmamak için dış kaynak finansmanını tercih ederler. Böylece yüklendikleri risk de artar. Ø Büyük işletmeler ise riskten kaçınarak fon ihtiyaçlarını ek hisse senedi ihracıyla karşılarlar. Çünkü mevcut ortaklar işletmenin denetimi üzerinde pek fazla söz sahibi değillerdir. Ø 72

Ø 6)Kredi verenlerin işletmeye karşı davranışları Ø 7) Piyasa Şartları: Hisse senedi ve tahvil piyasasındaki şartlar firmaların sermaye yapıları üzerinde etki meydana getiriler. Örneğin 1997, 2000 2001 dönemlerinde faizlerin aşırı yüksek oluşu ve sıkı para politikaları nedeniyle firmalar ya özsermayeye yönelmişler veya faaliyet hacimlerini daraltarak küçülmeye, yeni yatırımları terk etmeye çalışmışlardır. 73

7)Zamanlama ve esneklik; İşletmeler uygun sermaye yapısını belirlemiş olsalar bile yine de menkul kıymet ihracında zamanlama sorunu ile karşıya kalırlar. İşetmelerin hisse senedinin piyasa fiyatı düşük ancak kar attığında hisse fiyatları da artacaksa tahvil ihracı söz konusu olabilir. Bu seçenek benimsendiğinde işletme belli ölçüde esnekliğini yitirecektir. Ø Ayrıca ihraç edilen tahvil tutarı fazla ise ve işletmeler kötüye gidiyorsa işletme hisse senedi çıkararak gelecekteki gereksinmesi için kullanılmamış borç kapasitesi bırakmalıdır. Fon gereksinmeleri ani ve tahmin edilemeyen işletmeler için kullanılmamış borç kapasitesinin korunması çok önemlidir. Buna karşılık büyüyen işletmeler için hisse senedi ihracı en iyi seçenektir. Hisse senedinin piyasa fiyatı yüksek ise işletme hisse senedi ihraç ederek hem esnekliğini korur hem de en az hisse senedi ihracını gerçekleştirmiş olur. Ø 74

Ø 8)Finansal kaldıraçtan yararlanma; Bir işletmenin faaliyetlerinden sağladığı karlılık oranı ödediği faiz oranından yüksek ise borçlanma yolu ile öz sermaye karlılığı artırılabilir. Bu durumda finansal kaldıracın varlığından söz edilir ancak bir işletmenin sürekli olarak borçlanarak finansal kaldıraçtan yararlanması da mümkün değildir. 75