LETME BLG SSTEMLER letme Bilgi Sistemleri Piramidi IYO

İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİ

İşletme Bilgi Sistemleri Piramidi IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 2

Kayıt - Veri İşleme Sistemleri • Günlük rutin muameleler. • 1950 yılında muhasebe bölümünde bordro uygulaması • Operasyonel seviyede kullanılırlar. • Düşük düzeydeki yönetici tarafından verilebilir. İşlem yükü ve hacmi yüksek olan tekrarlı işler. • i. e. Satış siparişi, otel rezervasyonu, bordro … IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 3

Kayıt Veri İşleme Sistemleri İki tip çıktı üretir; • Operatör terminaline gönderilen mesaj soft • Basılmış dökümanlar hard Veri iki şekilde işlenir; • Doğrudan (On-Line Processing) - ATM • Parti (Batch Processing) - POS IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 4

Kayıt Veri İşleme Sistemleri Aşağıdaki Temel Özelliklere Sahiptir. • Kayıtların elde edilmesi ve saklanması, • Dosya kökenlidir, • Çıktısı genellikle periyodiktir, • Operasyonel seviye yönetim için bilgi üretilir, • Yönetici özel istatistikleri için sınırlı esneklikte, • Fonksiyona dayalıdır, uygulamalar bağımsızdır. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 5

Yönetim Bilgi Sistemleri • Veri işleme sistemi ile farkı yönetici ön plandadır. • Yönetimin karar vermesi için gerekli bilgiyi sağlamak amacıyla değişik kaynaklardan veriyi bütünleyebilen, bilgilerin işlenmesini ve iletilmesini sağlayan sistemdir. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 6

YBS nin Temel Özellikleri • Bütünleşik veritabanı kullanır • Operasyonel, taktik ve stratejik yöneticilere hizmet eder, • Organizasyonun bilgi ihtiyacındaki değişmeye adapte edilebilir • Yetkili şahıslar erişebilir, • Günlük operasyonlarla ilgilenmez, • Yöneticilere değişik raporlar sunmak için kullanılır. • Çevresel veya dış olaylarla değil, firma içi olaylarla ilgilenir. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 7

YBS ve VİS Farklılıkları • YBS bütünleşik veritabanı, VİS dosya ortamı verilerini kullanır, • VİS tek bir fonksiyon, YBS farklı fonksiyonlar arası akışla ilgilenir, • YBS taktik başta olma üzere tüm seviyelerle ilgilenirken, VİS operasyonel seviyede kalır • VİS çıktısı YBS girdisidir. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 8

YBS Rapor Türleri • Planlı yada Periyodik Raporlar Günlük-Haftalık-Aylık veya Yıllık • Kilit-Gösterge Raporları Bir önceki periyodun kritik faaliyetlerini özetleyen raporlar • Talep Raporları İstek üzerine üretilen raporlar • İstisnai Raporlar Olağandışı istenen yöneticinin dikkatini çeken uyarıcı niteliğindeki raporlardır. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 9

YBS ve Veritabanı Yönetim Sistemi VTYS: Farklı fonksiyonel sistemlerin aynı veriye erişmelerine imkan sağlayan sistemdir. Pazarlama Uygulamaları YBS Finansman Uygulamaları Muhasebe Uygulamaları Üretim Uygulamaları VTYS Veritabanı Mühendislik Uygulamaları Personel IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim Uygulamaları 10

YBS nin Firmalara Etkisi • • • İşin büyümesinde kolaylık sağlar Ofis personelini azaltır Bilgi işleme maliyetini azaltır Bazı kararların otomasyonunu sağlar Daha fazla ve daha iyi bilgi sağlar IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 11

YBS de sorunlar • Yönetici ile bilişimci arasındaki iletişim uçurumu, • Yöneticilerin ne istediğini tam bilememesi ve üretilen bilgiye genellikle tasarımcının karar vermesi, • Kurulan mevcut sistemlerin değişim için esnek olmaması, • Basit ve sürekliliği olmayan uygulamalar için bile program geliştirilmesi, • İşbirliği, ortaklaşa dil ve standart prosedürlere sahip olmayan bölümler arasında uyuşmazlık, • Aynı verinin beş farklı bölümde beş farklı isimde bulunabilmesi, • YBS yürütülmesi kaçınılmaz suretle değişimi ifade eder, YBS ye direnç gösterilmesi, • Çözümlerin pahalı ve zaman alıcı olması, • Yöneticinin zamanla bilgi akışında özen göstermemesi. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 12

Karar Destek Sistemleri (KDS) • 1970 yılında J. D. Little yönetsel problemlerin aşılması için kantitatif modelleri kullanmaya başlamıştır. • Yöneticilerin kendi kararlarının kalitesini artırabilmesi için ihtiyaç duyduğu bilgileri belirlemek ve alternatifleri sunmak için tasarlanmış esnek ve etkileşimli sistemlerdir. • KDS amacı karar vericinin yerini almak değil, çözüm alternatifleri sunabilecek etkileşimli ortamlar sağlamaktır. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 13

Karar Verme Süreci Problemin Keşfi Anlama Çözümün Keşfi Tasarlama Çözümleri Seçme Çözümü Test Etme Seçme Uygulama IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 14

İnsan Zekası KDS Bilgi Teknolojisi Yazılım IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 15

KDS Türleri 1. Model Sürümlü Eğer… Ne (What-If) ve bağımsız tek başına sistemlerdir. Finansal, operasyonel, istatistiksel ve/ya benzetim modeller üzerine odaklanırlar. 2. Veri Sürümlü Büyük veri havuzlarını analiz eden sistemlerdir. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 16

KDS Özellikleri 1. Geleceği planlamaya yöneliktir 2. Yarı yapısal ve yapısal olmayan kararlarda kullanılır, 3. Karar verme prosesinin tüm aşamalarını destekler 4. Kullanıcının kontrolündedir 5. Veri ve model tabanlarına erişimlidir 6. Bireysel ve grup tabanlı karar verme desteği sağlar 7. Finansal fonksiyonları içerir 8. Risk analizleri bu kısımda yapılır 9. Hedef arama (Goal Seek) işlevi yapar. 10. Eğer. . Ne (What-If) analizleri içerir. IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim 17

KDS Temel Bileşenleri Model Yönetimi Diyalog Yönetimi Veri Yönetimi IYO 713 Bilişim Teknolojileri ve Yönetim İç ve Dışsal Veritabanları 18

Model Yönetimi • Analitik araç gruplarının idare edilmesinde kullanılır, • 4 Temel Analitik Modelleme Mevcuttur, 1. Eğer… Ne: Farklı girdilerle hangi sonuçlar elde ediliyor 2. Duyarlılık: Tek bir değişkenin değeri tekrarlı olarak değiştirilir. Bunun sonucunda diğer değişkenlerin durumu incelenir. 3. Hedef Arama: Bir değişken için hedef değeri belirlenir ve bu hedefe ulaşana kadar diğer değişkenlerin değeri değiştirilir. 4. Optimizasyon: Belli kısıtlar verildiğinde bir yada daha fazla değişken için optimum değerin bulunmasıdır.

Grup Karar Destek Sistemi • Kazanılan süre ile probleme daha rahat odaklanılır. • Üyeler doğrudan Grupware uygulamalar ile mekan bağımsız iletişime geçebilirler. Yüksek Yerel Alan Karar Ağı Geniş Alan Karar Ağı Düşük Karar Odası Telekonferans Yakın Uzak

Coğrafi Bilgi Sistemi • Kararlara destek sağlayacak haritaları ve diğer grafik görüntülerini oluşturmak için coğrafik verileri kullanan sistemdir. • Bazı CBS veriyi değiştirme ve iş senaryolarını otomatik olarak düzenlemeyi sağlayabilen modelleme yetenekleri vardır. Örnek: ATM konumlandırmasında en iyi yerleşimin tanımlanması

İş Zekası • Yöneticilerin kurumlarıyla ilgili stratejileri belirleme, politika üretme ve ihtiyacı olan bilgilere anında erişebilme amacıyla hazırlanan zeki karar destek sistemleridir. • Var olan iş performansını anlamak ve bilgiye dayalı iş kararları almak için yapılan analizleri ifade eder. • İş zekasının sağlanabilmesi için öncelikle veri ambarlarının kurulması gerekmektedir. • Kullanılan araçlar: Sorgulama araçları, OLAP analiz araçları ve Veri Madenciliği araçlarıdır.

İş Zekası Bileşenleri Veri ambarı, sistematik erişim imkanı sunan birleştirilmiş ve koordine edilmiş dosyalar kümesi olan veritabanlarının sorgulanabildiği ve analizlerinin yapılabildiği ortamlardır. Veri Madenciliği, anlaşılır ve faydalı sonuçlar üretmek amacıyla büyük miktardaki verinin daha önceden bilinmeyen ilişki ve kuralların çerçevesinde keşfedilebilmesi için modellenmesini ve çıkarım yapılmasını sağlayan seçim sürecidir.

Veri Tabanı Veri Ambarı Konu Odağı Veri, bir fonksiyonla veya işlem yönlendirmesi ile saklanır. Veriler konu odaklıdır, fonksiyonlara ve süreçlere çoklu bakışı yansıtır. Zaman Odağı Verilerdeki güncel hareket ve olaylar kaydedilir. Veri birkaç zaman periyodu içeren tarihsel yönlendirmeye sahiptir. Uçuculuk Veri güncellemeleri rutindir ve sık olabilir. Veriler değişmez. Fakat yeni zaman periyotlarını veya ilgi alanlarını yansıtan eklemeler yapılabilir

Ofis Otomasyon Sistemleri Ofis çalışmalarını etkin hale getirmek ve verimliliği artırmak için, birbirine bağlı bilgisayar donanım ve yazılım konfigürasyonlarıdır. Elektronik İletişim Elektronik Yayıncılık Elektronik İşbirliği OOS Görüntü İşleme Ofis Yönetimi

Üst Yönetim Destek Sistemleri Çözüm için kesin bir prosedürün olmadığı yargı sezgi ve değerlendirme gerektiren rutin olmayan kararlara işaret eden sistemlerdir. YBS ve KDS den özet bilgi çekerler Çok gelişmiş grafik yazılımları kullanırlar İnteraktif olarak dış kaynaklı verilere, geçmiş verilere, rekabet verilerine ve internet haber servislerine erişebilen , grafik arayüzlü sistemlerdir.

Üst Yönetim Destek Sistemleri Özellikleri Grafikseldir Kullanım kolaydır Perspektif sağlar Tercihe bağlı detaylandırılabilir Birçok veri kaynağından oluşur

Yapay Zeka ve Uzman Sistemler Anlama, sonuç çıkartma, öğrenme, bilgi toplama, kendine öğrenme gibi insan duyumsal ve mekanik yeteneklerini taklit etme özelliğine sahip sistemlerdir. 1956 yılında iki matematikçi tarafından ortaya atılmıştır. Marvin Minsky ve John Mc. Carty Makineler zeki olabilir ama akıllı olamazlar.

Yapay Zeka Türleri Bilgiye Dayalı ve Uzman Sistemler Doğal Diller İnsanın Duyumsal Yeteneklerinin Taklidi Robotik Yapay Sinir Ağları Genetik Algoritmalar Bulanık Mantık Sanal Gerçekçilik