LETM nsana likin Drt Temel Varsaym Her insan

İLETİŞİM İnsana İlişkin Dört Temel Varsayım: • • Her insan farklıdır. Her insan çok değerlidir. Her insan bütünün bir parçasıdır. Her davranışın bir nedeni vardır.

• Davranışlarımızı yöneten temel olgu “ihtiyaçlarımız”dır. TEMEL İHTİYAÇLARIMIZ: § Kendini gerçekleştirme § Saygı, prestij § Sevgi, ait olma § Güvenlik § Temel, fizyolojik

İhtiyaçlarımızla bağlantılı olarak beş varoluş boyutu vardır: o 1. Fark edilmek o 2. Onaylanmak o 3. Sevilmek o 4. Değerli bulunmak o 5. Güçlü bulunmak

İLETİŞİM • İki kişinin duygu, düşünce ve bilgilerini paylaşarak birbirlerini anlama sürecidir. • İki insan birbirinin farkına vardığı andan itibaren iletişim başlar. • Kişinin söylediği / söylemediği, yaptığı /yapmadığı her şeyin anlamı vardır.

Ø Her insanın çitlerle çevrili evi, arabasının içi, yatak odası veya sandalyesi ve hatta vücudunun etrafında tanımlanmış bir boşluktan oluşan kendi mallarını çevreleyen alanı içeren kendi bölgesi vardır.

1. Kişisel Alan o Çoğu hayvanın vücudunun etrafında kendi kişisel alanları olarak sahip çıktıkları belli bir boşluk vardır. o Aslan bölgesel sınırlarını işeyerek veya dışkılayarak işaretler. Ø Kişisel bölge mesafesi kültürel olarak belirlenir. Ø Japonlar, Türkler, İspanyollar, Araplar gibi bazı kültürler kalabalığa alışıkken Kuzey Avrupa ülkeleri gibi bazı başka kültürler geniş açık alanlara alışıktırlar ve mesafeyi korumayı severler.

2. Bölge Mesafeleri 1) Mahrem Bölge (15 – 45 cm. arasında) : Sadece o kişiye duygusal olarak yakın olan kişilerin bu bölgeye girmesine izin verilir. 2) Kişisel Bölge (46 – 1. 22 cm arasında) : Kokteyllerde, ofis partilerinde, sosyal etkinliklerde ve arkadaş toplantılarında başkalarıyla aramızdaki mesafedir. 3) Sosyal Bölge (1. 22 – 3. 6 m. arasında) : Yabancılar ve çok iyi tanımadığımız kimselerle aramızdaki mesafe(postacı, bakkal vs. ) 4) Ortak Bölge (3. 6 metrenin üzerinde) Kalabalık bir gruba hitap ettiğimizde durmayı tercih ettiğimiz rahat mesafe.

Batı kültürlerinde insanların sıkışık bir asansör veya toplu taşıma aracı gibi kalabalık bir durumda katı bir şekilde uydukları bir dizi yazılı olmayan kural vardır. Bazıları şunlardır ; § Tanıdığınız birisi dahil olmak üzere kimseyle konuşmamalısınız. § Asla başkalarıyla göz teması kurmamalısınız. § “Poker suratı” takınmalısınız. Hiçbir şekilde duygular belli edilmemelidir.

§ Elinizde kitap veya gazete varsa ona gömülmüş görünmelisiniz. § Kalabalık ne kadar fazlaysa o kadar az hareket etmelisiniz. § Asansörlerde başınızın üzerindeki kat numaralarını seyretmek zorundasınız.

• İletişim kişinin kendisi ile başlar. KENDİNİ TANIMA PENCERESİ kişinin kendisi ile ilgili her şeyi kapsar: § Kişinin kendi hakkında bildikleri § Kişinin kendi hakkında bilmedikleri § Başkalarının kişi hakkında bilmedikleri

AÇIK Kendinizce bilinenler Başkalarınca bilinenler KÖR Kendinizce bilinmeyenler Başkalarınca bilinenler GİZLİ Kendinizce bilinenler Başkalarınca bilinmeyenler BİLİNMEYEN Kendimizce bilinmeyenler Başkalarınca bilinmeyenler

q PEKİ AÇIK ALANIMIZIN GENİŞ OLMASI NE DEMEK ? q DUYGU VE DÜŞÜNCELERİMİZİ PAYLAŞMAKTIR. q PEKİ KENDİ DUYGU VE DÜŞÜNCELERİMİZİ DOĞRU ALGILIYOR MUYUZ?

DUYGU-DÜŞÜNCE-DAVRANIŞ ARASINDAKİ BAĞLANTI

ÖRNEK • DURUM • • DÜŞÜNCE DUYGU DAVRANIŞ Sınavdayım Hata yapmamalıyım kaygı Soruları doğru Eğer düşük not alırsam sıkıntı dürüst okumadan bu sonum olur. umutsuzluk cevaplamaya çalışmak Asla düzeltemem

ÖRNEK • DURUM • • • DÜŞÜNCE DUYGU DAVRANIŞ Sınavdayım Şu anda kaygılıyım, rahatlama bu yüzden böyle düşünüyorum Kaygı benim doğal bir duygum. Yaptığım şeyi önemsediğimi gösterir. Hata yapmam hiçbir şey yapamayacağım anlamına gelmez Soruları daha dikkatli okuyup, cevaplamaya çalışmak.

ETKİLİ BİR İLETİŞİM BECERİSİ; BEN DİLİ *SEN DİLİ *BEN DİLİNİN YARARLARI 18

KENDİNİ İFADE ETME(BEN DİLİ) DAVRANIŞIN TANIMI Karşıdaki kişinin üzen, kızdıran, korkutan Davranışının yorum katılmadan Ne ise aynen ifade edilmesi SOMUT ETKİ Karşıdaki kişinin yaptığı davranışın sonucunda oluşan duygunun nedeni Para, zaman, emek, Sağlık, enerji kaybının İfade edilmesi DUYGUNUN İFADESİ Karşıdaki kişinin davranışı Sonucunda Hissedilen duygunun ifade edilmesi 19

BEN DİLİ • Özellikle, olumsuz duyguların yaşandığı durumlarda, • Olumsuz duygunun yaşandığı kişiye önce davranış ya da durumu tanımladıktan sonra, • Bu davranış ya da durumdan nasıl etkilenildiğini belirterek, • Ne hissedildiğinin söylenmesine dayalıdır.

BEN DİLİNİN YARARLARI • Kişiler savunmaya geçmezler. • Bu dilin, bireyin kendisinin etkilenişini ifade etmesi nedeni ile karşıdakini suçlu hissettirmez. • Dili kullanan kişinin neden o duyguyu yaşadığı anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur. • Ben mesajı alan kişi başkalarını düşünmeyi de öğrenir. • Yakınlığı arttırıcıdır. • Anlaşmazlıkları azaltır. • Konuşan kişiyi duygularını biriktirmediği, etkili olarak dile getirdiği için rahatlatır.

SEN DİLİ – Kişiyi suçlayıcıdır. – Davranıştan çok kişiliğe yöneliktir. – Yeniden konuşma isteğini engelleyicidir. – Kişi kendini suçlanmış ve anlaşılmamış hisseder. – Neye kızıldığının anlaşılmamasına neden olur. – Kişiyi gücendirir, kırar. – Kişinin direnmesine neden olur.

İletişim Çatışmalarının Sebepleri • • Alıcı kişi mesajı kendine uygun bulmaz Alıcı göndereni uygun bulmaz Alıcı mesajın gönderiliş şeklini uygun bulmaz Alıcı mesajı dinlemez Alıcı mesajı yanlış anlar Alıcı mesaja karşı olabilir Alıcının verdiği geri bildirim gönderene uygun olmaz

Sağlıklı iletişim kurabilmek için bunların farkına varmak, diyaloglarımızda kişilerin kendilerine güvenlerini sağlayacak mesajlar vermek gerekir.

İnsanlarla İyi İlişkiler Kuranların Temel Benzerlikleri Nelerdir? • • • “Her İnsan Değerlidir” düşüncesini taşırlar. Dengeli ve adaletli davranmaya çalışırlar. Güven yaratırlar. Sorun çözme ve verici olma eğilimindedirler. İnsanlara samimiyetle ama mesafeyi de koruyarak yaklaşırlar. • Olumlu bir havaları ve gülümseyen bir ifadeleri vardır.

İnsan İlişkilerinde Beceri Kazanmak İçin Ne Yapmak Gerekir? İnsan ilişkilerinde beceri kazanmak, iki temel faktör ile yakından ilişkilidir: Ø Etkili iletişim Ø Duygusal Zeka

ETKİLİ İLETİŞİMİN AMACI • İletmek istediğimizi karşımızdaki kişiye amaçladığımız biçimde iletebilmek, isteneni elde etmek ve beklenen tepkiyi oluşturmaktır.

TEMEL İLETİŞİM BECERİLERİ • • • Kendini tanımak Kendini ifade edebilmek Empati geliştirmek Dinlemek Soru sormak

Kendini etkili ifade edebilme • Ses tonu: açık, akıcı, işitilebilir, vurgulu • Sözcüklerin seçimi: anlamları açık olmalı, argo, küfür içermemeli ve çift anlamlı olmamalı • Vurgu • Simgesel dilin kullanımı: mecaz, benzetme, hiciv, mizah ve benzeri renk konuşmaya renk katıcı unsurlar • Konuşma hızı: ne çok yavaş ne çok hızlı ve akıcı bir konuşma

İyi bir dinleyici olmak için temel ilkeler • • • Susun Konuşanı rahatlatın Dinlemek istediğinizi gösterin Dikkat dağıtıcı öğeleri uzaklaştırın Karşınızdaki kişiye empati gösterin Zaman tanıyın Öfke ve olumsuz duygularınızı kontrol edin Soru sorun Yargılayıcı olmayın

İLETİŞİMİ GELİŞTİREN İYİ DİNLEMENİN ÖZELLİKLERİ • SESSİZLİK(SÖZ KESMEDEN) • ANLATILMAK İSTENENİN NE OLDUĞUNU ANLAMAYA ÇALIŞMAK, • ANLATILANIN ALTINDA YATAN DUYGUYU ANLAMAYA ÇALIŞMAK, • KOŞULSUZ KABULLE DİNLEMEK, • DÜRÜST OLARAK DİNLEMEK(TUZAK KURMADAN DİNLEMEK) 31

FİZİKSEL DİNLEMENİN ÖZELLİKLERİ • • • KONUŞANIN YÜZÜNE DOĞRU BAKMAK, BEDEN OLARAK ONA YÖNELMEK, GÖZLE İYİ BİR İLİŞKİ KURMAK, KONUŞANA DOĞRU EĞİK DURMAK, DİNLERKEN RAHAT OLMAK GEREKİR. 32

ETKİN DİNLEMENİN ÖZELLİKLERİ AMAN ! NE İYİ BİR DİNLEYİCİ • ANLATILANLARIN BASİT BİR TEKRARI, • ANLATILANLARIN DUYULDUĞUNA İLİŞKİN BİR MESAJ, • ANLATILANLARI ÖZETLEME, • DUYGULARI DİLE GETİRME, 33

ETKİN DİNLEMENİN FAYDALARI *KİŞİ KENDİNİ DİNLEYEN KİŞİYE YAKIN HİSSEDER, *SORUNUNU İLK BAŞTAKİ KADAR ÖNEMLİ GÖRMEYEBİLİR, *SORUNUNU RAHATLIKLA DİLE GETİRDİĞİ İÇİN, ÇÖZÜM YOLLARINI DA DAHA RAHAT DÜŞÜNEBİLİR. 34

DİNLERKEN KONUŞANIN TEŞVİK EDİLMESİ • KONUŞAN KİŞİNİN ANLATTIKLARINDA YER ALAN ANAHTAR SÖZCÜKLERİN TEKRARLANMASI İLE, • TEK SÖZCÜKLÜ TEKRAR ETTİRİCİLER İLE, (HIHI, EEE, SONRA, BAŞKA) • KONUŞMANIN SÜRMESİNE YARAYACAK KISA SORULARIN SORULMASI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR. (NASIL OLDU? ) 35

DUYGULARIN KİŞİSELLEŞTİRİLMESİ • KAYGI HİSSEDİYORSUN, ÇÜNKÜSINAVIN SONUCUNU BEKLİYORSUN. . . . DUYGU. . . HİSSEDİYORSUN, ÇÜNKÜ. . . • SINAV SONUCUNU BEKLEDİĞİN İÇİN KAYGILISIN. . OLAY/DURUM. . . . İÇİN. . DUYGU. . . 36

DAVRANIŞ BİÇİMLERİ İletişim sırasında duygu, düşünce, istek ve ilgiler değişik davranış biçimleri ile ifade edilir. Bu davranış biçimleri üç grupta incelenir: – İtaatkar (passive-nonassertive) davranış – Saldırgan (aggressive) davranış – Güvenli (assertive) davranış

İTAATKAR DAVRANIŞ • • Kişiler duygu ve düşüncelerini ifade etmezler Benlik saygıları düşüktür Kaygılıdırlar Suçluluk ve öfke duygusu yaşarlar Kişinin verdiği mesaj: “BEN ÖNEMLİ DEĞİLİM, SEN ÖNEMLİSİN”

İLETİŞİM Davranış Tipleri: İtaatkar • Ses: ağlamaklı, monoton, alçak • Konuşma: tereddütlü, hızlı • Yüz: sahte gülümseme, kaşlar havada • Göz teması: kaçamak, yere bakar • Beden dili: eller kavuşturma, omuz düşük, kollar korumalı 39

SALDIRGAN DAVRANIŞ • Diğer kişileri aşağılarlar • Diğer kişilere saygı göstermezler • Başkalarının duygu ve düşünceleri ile ilgilenmezler ve değer vermezler Kişinin verdiği mesaj: “SEN ÖNEMLİ DEĞİLSİN, BEN ÖNEMLİYİM”

İLETİŞİM Davranış Tipleri: Saldırgan • Ses: sert, alaycı, yüksek • Konuşma: akıcı, suçlayıcı, hızlı • Yüz: alaycı, kızgın, şaşkın • Göz teması: dik • Beden dili: dik durma, el yumruk, baş havada 41

GÜVENLİ DAVRANIŞ • Kişi kendisinin ve başkalarının haklarına saygılıdır • Kendisine olan güveni ve benlik saygısı yüksektir • Başkalarının duygu ve düşünceleri ile ilgilenir Kişinin verdiği mesaj: “BEN ÖNEMLİYİM, SEN DE ÖNEMLİSİN”

İLETİŞİM Davranış Tipleri: Güvenli • Ses: ciddi, sakin, samimi, normal • Konuşma: akıcı, ciddi, düzgün • Yüz: normal tavır • Göz teması: tatlı sert • Beden dili: eller açık, mimikler ölçülü, baş rahat ve dik 43

HANGİ DAVRANIŞLAR GÜVENLİ DAVRANIŞLARDIR? • Olumlu ve olumsuz duygu ve düşüncelerini ifade edebilen • Hayır diyebilen • İstekte bulunabilen • Kendisi hakkında olumlu düşünen ve ifade edebilen • İletişimi başlatabilen, sürdürebilen ve sona erdirebilen

GÜVENLİ DAVRANAN KİŞİNİN BEDEN DİLİNİN İFADESİ Bedeni diktir fakat rahat bir duruş sergiler. Omuzlar diktir fakat az hareketlidir. Oturuşta bacaklar bitişiktir. Eller açık ve az hareketlidir. Başla tasdik gerektiğinde yapar. Düşünceli bir duruşu vardır. Bakışları karşısındakini önemser niteliktedir. Sesi akıcıdır, rahattır, alçalmalar ve yükselmeler yoktur. • Komik olaylarda yerinde güler. • •

ETKİLİ İLETİŞİMİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER • 1. KORKULAR • Yeni durum ve yeni insanlar • Yanlış yapmak • Alaya alınmak • Küçük düşmek • Duyguları kontrol edememek

2. ÖNYARGILAR 3. DUYARSIZLIK 4. İSİM TAKMA 5. KENDİNE GÜVENSİZLİK, KARARSIZLIK ALINGANLIK SÜREKLİ ÖNE ÇIKMA İSTEĞİ, BEN MERKEZCİLİK • SÜREKLİ HAKLI ÇIKMA İSTEĞİ • • •

İLETİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÇEVRE ŞARTLARI KİŞİNİN O ANKİ RUHSAL DURUMU KARŞINIZDAKİ İNSANLA/İNSANLARLA, ETKİLEŞİMİMİZ VE ONLARIN KİŞİLİK YAPISI DÜŞÜNCE VE İNANÇ SİSTEMİMİZ ÖĞRENMİŞ OLDUĞUMUZ İLETİŞİM MODELİ 48

Empati Bireye her zaman yardım ederek, onunla aramızdaki bağı güçlendirmek mi? bireye destek olarak onu güçlendirmek mi? 49

Koşulsuz Kabul (saygı) İnsanların statüleri, eğitimleri, yetenekleri eşit değildir. Ama her insanın onuru eşittir 50

İçtenlik ve Dürüstlük Ne Söylediğiniz Kadar Nasıl Söylediğiniz de Önemli 51

EMPATİ BECERİSİ İÇİN; Ø Kendini tanıma Ø Duyguları tanıma Ø Etkili dinleme

ÖRNEKLER Bir ev hanımı şunları söylüyor: “Yemek, çamaşır, temizlik, dikiş, alış veriş, çocuklar… Bütün gün tek başıma koşturuyorum; yine de yetişemiyorum. Kendime ayıracak beş dakikam yok. Kendimi mutfakla banyo arasına hapsolmuş hissediyorum. ”

• Bir yardımcı tut. ” • “Kocan yardım etmiyor mu? ” • “Bir günlük plan yap; o planda kendine boş vakit ayır. ” • “Bulaşık makinesi al, otomatik çamaşır makinesi al. ” • “Ev işleri bir kadının görevidir; bunlardan özellikle çocuklardan sıkılmamak gerekir. ” • “Yerinde olsam ben de sıkılırdım. ” • “Ev işleri seni iyice bunaltmış. ” • “Bunca iş karşısında kendini çaresiz ve yalnız hissediyorsun. ” • “Bu kadar işi tek başına yapmak zorunda kalman, seni öfkelendiriyor. ”

İLETİŞİMİN 12 ENGELİ Kişinin Sorununa Bir yada Birkaç Çözüm Önermek 1. Emir vermek yönlendirmek: “Yakınmayı bırak da işini bitir. ” 2. Uyarmak, gözdağı vermek: “Bugün bu işi bitirmek istiyorsan biraz kıpırdan. ” 3. Ahlak dersi vermek: “İşini zamanında bitirmelisin. ” 4. Öğüt vermek, çözüm ve öneri getirmek: “Yapacağın şey zamanını iyi planlamak. Ondan sonra tüm bu işleri yapabilirsin. ” 5. Öğretmek, nutuk çekmek: “Tüm bu işleri tamamlamak için 10 gününün kaldığını hatırlasan iyi olur. ” Kişiyi Yargılamak, Değerlendirmek, Bastırmak 6. Yargılamak, eleştirmek, suçlamak: “İşi ağırdan alıyorsun ya da tembelsin. ” 7. Ad takmak, alay etmek: “Çocuk gibi davranıyorsun. ” 8. Yorumlamak, analiz etmek: “Sen apaçık işten kaçıyorsun. ”

İLETİŞİMİN 12 ENGELİ (devam) Kişinin Kendisini İyi Hissetmesini Sağlamak, Hatta Sorunu Yadsımak 9. Övmek, aynı düşüncede olmak, olumlu değerlendirmeler yapmak: “Sen beceriklisin, eminim bu işleri bitirmenin bir yolunu bulursun. ” 10. Güven vermek, desteklemek, avutmak, duyguları paylaşmak: “Böyle hisseden tek sen değilsin. İşin içine girdiğinde o kadar da zor olmadığını göreceksin. ” Sorunu Anlamak ve Bulacakları Çözümü Önermek için Soru Sormak 11. Soru sormak, sınamak, sorguya çekmek, çapraz sorgulamak: “İşin çok mu zor? Yardım istemek için neden bu kadar bekledin? ” Kişiyle İlgilenmemek ya da Onu Başka Yöne Çekmek 12. Sözünden dönmek, oyalamak, alay etmek, şakaya boğmak, konuyu saptırmak: “Boşver bunları, şimdi zamanı değil. Galiba yatağından ters kalkmışsın. ” (Gordon, Thomas).

ÖRNEK 1 Kişi A: “Sorunların ardı arkası kesilmiyor. Her gün yeni bir şey; birini hallediyorsun, bir başka sorun çıkıyor. Bıktım vallahi. . . ” Kişi B: 1. “Seni hiç böyle görmemiştim. Şaşırttın beni. ” (Gelen ileti karşısında, anlamaya geçmeden, aceleci ve de pek yararı olmayan, şaşırma duygusu) 2. “Ama yaşam bu. Sorumluluklarını yerine getirmelisin. ” (Ahlak dersi veriliyor) 3. “Nasıl yani? Pek anlamadım. ” (Anlaşılmamışlık duygusu) 4. “Sorunlar üste geldiğinde, bazen insan çok bunalıyor, canı sıkılıyor, değil mi? ” (karşıdaki kişinin o anki duygusu ön plana çıkıyor- sıkılma ve bunalma )

ÖRNEK 2 Kişi A: “Öylesine bir koşuşturma içindeyim ki. . . senin işini ne zaman bitireceğimi dahi bilmiyorum. ” Kişi B: 1. “Ne demek bilmiyorum? Senin görevin bu. ” (Ahlak dersi) 2. “Bak sana bir kitap önereyim. Çok güzel zaman planlaması öğretiyor. ” (Öğüt) 3. “Evet başın çok sıkışık, ama gerçek şu: sen benim işimi bitirmelisin ki, ben de diğer işlerimi ona göre ayarlayabileyim. ” (Mantık yürütme) 4. “Anlaşılan bugünlerde oldukça meşgulsün ve zamanın her şeye yetmiyor” (Duyguyu yansıtma)

İnsan ilişkisi veya iletişim ne değildir? • Kendi istek ve arzularımızı başkalarına kabul ettirmek değildir. • Diğer insanların arzularımıza itiraz etmelerini önlemek değildir. • Kendimizin ezilmesine izin vermek değildir. İletişim kendi egonuzla diğer kişilerin İnsan ilişkisi kendi egonuzla diğer kişilerin egosunu dengede tutma becerisidir.

SORUNA SAHİP OLMA “SORUN KİMİN SORUNU? ”

SORUN SİZİN SORUNUNUZ İSE, “BEN DİLİ” KULLANIN. SORUN KARŞINIZDAKİNİN İSE, AKTİF DİNLEYİN.

İNSAN KARŞISINDAKİNDEN NELER BEKLER? ? Karşınızdakinin Yansıttığı Kişiliği Kabul Edin. ? Karşınızdakine Seçim Hakkı Tanıyın. ? Karşınızdakini Asla Utandırmayın. ? Karşınızdaki Kişiler Övgü ve Onay Beklerler. ? Karşınızdakine Size Yardım Etme Fırsatı Verin. ? Karşınızdakini İyi Dinleyin. ? Giyiminize ve Dış Görümünüze Özen Gösterin.

DUYGUSAL ZEKA • Zeka Nedir? • Bilgiyi elde etmeyi, öğrenmeyi ve problem çözmeyi sağlayan bilişsel yetenekler bütünüdür. • Duygusal Zeka Nedir? • Duygusal zeka; duygular çerçevesinde, bilinç ile hisler arasındaki pozitif etkileşim süreci olarak ele alındığında, günümüzde başarılı bir yaşam için geliştirilmesi gereken önemli bir zeka türüdür.

DUYGUSAL ZEKA • Duygusal zeka, bireyin çevresindeki sorunlarla, beklentilerle ve baskılarla başa çıkmasını sağlayan kabiliyet, yeterlik ve ustalıktır. • Duygusal zeka, kişinin ne hissettiğini bilmesi, güçlü ve zayıf noktaları konusunda emin olması ve bu duyguları sağlam kararlar almada kullanması gibi çeşitli yeterlikler içeren bir kavramdır. • En basit anlamıyla duygusal zeka, duyguları tanıma ve onlardan akıllıca yararlanmadır.

• Duygusal zeka, temelde iki tür yetkinliğin bileşkesidir: kişisel yetkinlikler sosyal yetkinlikler

KİŞİSEL YETKİNLİKLER • 1. Kendini tanımak a) Duygusal farkındalık b) Kendini değerlendirme c) Özgüven 2. Kendini yönetmek a) Kendini kontrol b) Güvenirlik c) Vicdanlı olma d) Yeniliklere açık olmak e) Uyum yeteneği 3. Motivasyon a) Başarı güdüsü b) Bağlılık c) Girişimcilik d) İyimserlik

SOSYAL YETKİNLİKLER 4. Empati a) Diğer insanları anlama b) Başkalarını geliştirme c) Hizmete yönelik olma 5. Sosyal beceriler a) İletişim b) Etki yaratma ve etkileme c) Çatışma yönetimi d) İşbirliği e) Ekip çalışmasına yatkınlık f) Liderlik g) İlişki kurmak

Kişisel yetkinlik Tanımak Yönetmek Sosyal yetkinlik Kendini tanımak Sosyal farkındalık Duygusal farkındalık Kendini değerlendirme Özgüven Empati Örgütsel farkındalık Hizmet odaklık Kendini yönetmek İlişkileri yönetmek Kendini kontrol Açıklık Uyumluluk Başarı isteği Girişkenlik İlham verici liderlik Başkalarını geliştirme Etkileme Değişim ajanlığı Çalışma yönetimi Takım çalışması ve işbirliği

Duygusal Zekası Düşük Dengesiz Adam

Duygusal Zekası Yüksek Olan Kişiler • • Kendilerini tanıyan, İhtiyaçlarını bilen, Güçlü ve zayıf yanlarının farkında olan, Duygularını kontrol etmeyi başarabilen Aile ve sosyal çevrelerinde iyi ilişkiler kurabilen, Başarıyı daha kolay yakalayabilen, Daha fazla üreten, İş hayatında astları ve üstleri tarafından sevilip sayılan ve kariyerinde daha hızlı yükselebilen kişilerdir

Düşük Duygusal Zekaya Sahip Bireyler • Duyguları için sorumluluk almaz, aksine diğer kişileri sorumlulukları yüzünden suçlar. • ". . . hissediyorum" sözcüklerinden oluşan iki kelimeyi bir arada kullanamaz. • Niçin o şekilde hissettiğini açıklayamaz veya bunu başka bir kimseyi suçlamaksızın yapamaz. • Saldırır, suçlar, emreder, eleştirir, araya girer, hor görür, azarlar, öğüt verir, herkesi yargılar. • Duygularınızı ifade ettiğiniz zamanlarda sizi çözümlemeye kalkar. • Cümlelerine sık "Sanırım sen. . " diye başlar. • Sizin üzerinizde suçluluk duygusu oluşturmak ister.

Düşük Duygusal Zekaya Sahip Bireyler • Bilgiyi saklar veya duyguları hakkında yalan söyler. (Duygusal sahtekarlık) • Duygularını abartır veya saklar • Olayların gelişip daha sonra da yok olmasına seyirci kalır veya kendisine oranla küçük olanlara karşı güç kullanarak karşılık verir. • Uyum sıkıntısı ve bilinç eksikliği gösterir. • Kin tutucu ve acımasızdır. • Onunla gerçekten anlaştığınız konuları bile anlatmaz. • Ortalıkta olmaktan huzursuzluk duyar. • Duyguları hakkında konuşmaktansa onları eylemleri ile açığa vurur.

Düşük Duygusal Zekaya Sahip Bireyler • • Oyun oynar; kaçamak ve aldatıcı davranır. Başkalarının duygularına karşı hassas değildir. Empati kurmaz, sevecen ve hoşgörülü değildir. Dik kafalıdır ve esnek değildir. Kendini güvende hissetmesi için kurallara ve kalıplara gereksinim duyar. Duygusallıktan yoksundur. Eyleme geçmeden önce duygularınızı göz önüne almaz. kendisinin ileriye dönük duygularını bile hesaba katmaz. Güven telkin etmez ve savunucudur. Yanlışlarını kabullenmek, pişmanlık duymak veya samimiyetle özür dilemek zoruna gider.

Düşük Duygusal Zekaya Sahip Bireyler • "Ne yapmamı bekliyordunuz ki? ", "Başka şansım yoktu. " gibi ifadelerle sorumluluktan kaçar. • Kötümserdir ve çoğu zaman dünyanın adaletsiz olduğuna inanır. • Sık sık kendini yetersiz, hayal kırıklığına uğramış, hüzünlü ve aldatılmış olarak görür. • Genel olgulara karşı gelmeye kendini mecbur hisseder veya tehlike anında gemiyi terk eden ilk kişi olur. • İnsanlarla dost olmaktan kaçınır ve onun yerine evcil hayvanlar, bitkiler veya hayali şeylerle kendisine alternatif oluşumlar seçer.

Duygusal Zekamızı Nasıl Geliştiririz? 1) Düşük duygusal zeka sizin suçunuz değil 2) Kendinizi tanırsanız başkalarını çözersiniz 3) Yaşadıklarınızdan ders alın 4) Dinleyebilmek konuşmaktan daha zordur 5) Düşmanca duygulardan kurtulun 6) Sınırlar nerede başlar, nerede biter, tartın 7) Maceralı yolları değil, güvenlileri seçin 8) Empati gücünüzü geliştirin 9) Mucize beklemeyin, hiçbir şey birden değişmez

İLETİŞİMDE, • Beden dili % 60 • Ses tonu % 30 • Sözler % 10 etkilidir

İLETİŞİM BEDEN DİLİ 77

İLETİŞİM BEDEN DİLİ NEDİR? q Beden dili konuşulmaz, hissedilir. q Beden dili asla yalan söylemez. q Sözlü iletişimin olmadığı ortamlarda beden dili ile konuşuruz. 78

İLETİŞİM BEDEN DİLİ GÖNLÜN DİLİDİR q Aklınızdan veya gönlünüzden geçenler siz farkında olmadan bedeninize yansır. q Her karşılaşmada insanlar birbirlerine kısa bir göz atarlar. q Bu esnada sadece beden duruşu veya jest ve mimikler değil, aynı zamanda kılıkkıyafet de beden dilinin bir parçası olarak yorumlanır. 79

Bedenimizi Nasıl Kullanırız ? § § § § § Göğüs Baş Gövde Yüz ifadeleri Eller kollar ve parmaklar Kol kavuşturmak Bacak bacak üstüne atmak Oturma biçimleri Beden duruşu Oturma düzeni

• Boyumuzla • Yüzümüzle • Sesimizle • Bedenimizle • Oluşturduğumuz ortamlarla Sürekli mesaj veriyoruz

Beden Dilinin Öğeleri Beden duruşu Mimikler Başın kullanımı Oturmak için seçilen yer • Giyim • Bakım ve makyaj • • • Jestler Göz teması Ayakların kullanımı Oturma biçimi Mesafe Kullanılan aksesuarlar

Olumlu Beden Dili Kullanımı • Göz Teması • Rahatsız etmeyecek ölçüde kısa süreli, uygun göz • • teması Yüz İfadesi • Canlı, dinamik • Sıcak tebessüm • İlgili bir ifade Baş Hareketi • Dinlerken başı sallayarak onaylama • Anlaşıldım duygusu yaratma • Hafif dik tutun

Olumlu Beden Dili Kullanımı • Beden Duruşu • Ayaktaysanız dik durun • Oturuyorsanız ve konuşmuyorsanız arkanıza tam yaslanın • Dinlerken veya konuşurken oturur pozisyonda öne eğik şekilde ilgili durun • Yöneliş • Konuştuğunuz kişiye yönelik durun • Göğsünüzü grup konuşmalarında mümkün olan sayıda kişiye açık tutun • Beden Teması • Mümkün olduğunca dokunun

Olumlu Beden Dili Kullanımı • Dış Görünüş • Giyiminiz renkli olsun • Ortama uygun giysiler seçin • Konuşma • Çok fazla ve hızlı konuşmayın • Yüksek sesle konuşmayın • Yakınlık • Kişisel alanları ihlal etmeden yakın durun • Jestler • Aşırıya kaçmadan kullanın • Kol kavuşturmayın • Elleri ağza, yüze götürmeyin • Elleri cepte veya saklı tutmayın

Kaçınılacak bazı hareketler • El gizleme • Sol el gizleme, kişisel duyguları veya yaşamı ile ilgili bir şeyler gizleme • Sağ el gizleme, mesleki yaşam veya iş yaşamı ile ilgili bir şeyler gizleme • Baş parmak saklama • Endişe, kuşku, tehdit hissetme, duygusal rahatsızlık • Baş kaşıma • Kafa karışıklığı, anlamaya çalışma • Kulak arkasını ovma • Anlamama, kafa karışıklığı, endişe

Kaçınılacak bazı hareketler • Çene tutma • Kendini güvensiz hissetme ve daha güçlü olma isteği, Rekabet, güç isteği • Ağız saklama • Dinlerken yapılırsa; söyleneni değerlendirme ve Düşünme, karşıdakine inanmama • Konuşurken yapılırsa; yalan söyleme, utanma ve Sıkılma, sinirlilik • Dudakları çekme • Hırs, kendine odaklanma

Kaçınılacak bazı hareketler • Dudaklara dokunma • Konuşma isteği, söylenen hakkında kuşku duyma, bir şey gizleme • Ense ovma • Olumsuz tavır, eleştirel. Ancak bir yanlışlık anında yapılmışsa olumlu, açıklık ve iyimserlik. • Kol kavuşturma • Rahatsızlık, kapalılık, kendini koruma, %38 daha az dikkat • Kollar arkada • Bir şey gizleme, otorite

İLETİŞİM En etkili mesajlar, jest ve mimiklerle, göz ve baş hareketleri ve yüz ifadeleri ile verilir. 89

İLETİŞİM BEDEN DİLİ • Söz %7 • Ses Tonu %38 • Jest ve mimikler %55 90

BEDEN DİLİ VE YANSITILAN MESAJLAR • Öne doğru eğilen vücut biçimi yansıtılan mesaj: • ısrarcılık, konuya yoğun dikkat ve ilgi • Kalkık omuzlar, göğüs dışarıda, çene önde ve yansıtılan mesaj: saldırganlık, gerginlik • Omuzlar aşağıda, geri-ye doğru yaslanma ile yansıtılan mesaj: • rahatlık, konuya ilgisizlik

BEDEN DİLİ VE YANSITILAN MESAJLAR • Başın yukarıya doğru durması; üstünlük • Aşağıya doğru olması; uysallık • Boyun eğme, konuşan kişiye doğru yönelme; ilgi, anlaşma • İletişimde bulunduğunuz kişiden başka yana döndüğünde ; anlaşmazlık • Başın yana eğilmesi; konuya ilgi duyması veya size kur yapması

İLETİŞİMİ ENGELLEYEN DAVRANIŞLAR • Ellerinizi kenetleyin, kollarınızı bağlayın, ayak üstüne atın ve geriye doğru yaslanarak oturun. • Karşınızdaki insanın yüzüne bakmayın, mümkünse gözlerinizi kaçırın. • Karşınızdaki insanı ses çıkarmadan dinleyin veya karşınızdaki söyleyeceğini tamamlamadan sözünü kesin. • İfadesiz bir şekilde durun

İLETİŞİMİ PEKİŞTİREN DAVRANIŞLAR • Kollarınızı bağlamadan, ayak üstüne atmadan, elleriniz açık olarak öne doğru eğilin. • Karşınızdaki insanın yüzüne bakın, mümkün olduğu kadar çok göz teması kurun. • Karşınızdaki konuşurken "evet", "demek öyle", "gerçekten mi? " gibi etkin dinlediğinizi belirten sözler söyleyin. • Gülün

. . . Etkili iletişim ve beden dili için

Kendinizle barışık olun (özgüven sahibi olun)

Duruşunuza ve yürüyüşünüze dikkat edin “zavallı” ile “kendinden emin” görünümünüz nasıl olur? Özgüven sağlama: Oturuşunuzu ve duruşunuzu kendinden emin hale getirin.

Eğik ve düşük omuzlar: Hepsi de olumsuz olmak üzere bir çok anlam taşır; - Ezilmiş - Kendine güvensiz - Yenik Suçlu Korkak Utangaç

Ses tonunuza dikkat edin Ses aynı zamanda duygularınızı da iletir. Kendi sesinizi dinlemeye başlayın. Ümitsizlik mi yoksa cesaret mi ifade ediyor? Güven içinde mi konuşmaktasınız, yoksa mırıldanıyor musunuz?

Canlı ve atak olun. Çekingenliğinizi bir kenara atın. Her zaman atılıma, hazırlıklı olun. Gönüllü olmaktan çekinmeyin. Gönüllü olan göze çarpar. Ortalıktaki en önemli kişi, kendini tanıtmada en aktif olan kişidir. Mesleğiniz ve göreviniz ne olursa olsun kendinizi bir satıcı gibi görün. İnsanların ilgisini çekebilmek için, çarpıcı ve canlı olmanız gerekir. “Sahaya çıkıp oynamak lazım. Futbol tarihinde seyirciler arasında gol atan çıkmamıştır. ”

Doğal olun. Doğal bir insan, kendisiyle kolayca ilişki kurulabilen ve kendinizi onun yanında gergin hissetmediğiniz insandır. İnsanlar sizinle olunca kendilerini Evlerinde gibi rahat hissetsinler. Sıcak olun. Soğuk, mesafeli ve tepkisini belli etmeyen bir insanın bir gruba girmesi kolay olmaz. Ona nasıl davranacağınızı, onun size nasıl tepki göstereceğini bilmediğiniz için daima uzak durmayı tercih edersiniz.

Bir İletişim Örneği Okur-Yazarlığı olmayan Yaşlı Karı-Koca bir gün PTT'ye davet edilir ve askerdeki oğullarından bir telgraf geldiği belirtilerek Telgraf kendilerine teslim edilir. Fakat Yaşlı Karı-Koca okuma yazma bilmediklerinden ne yacaklarını düşünüken o anda sinirli ve kızgın bir vaziyette PTT'den çıkmata olan bir vatandaşa rastlar ve okuma yazmaları olmadığını bu nedenle de telgrafı kendileri için okumasını rica ederler.

Adam olanca kızgınlığı ve siniri ile "Acele bana para göderin, param kalmadı. " der. İhtiyar baba bu tavır karşısında tepesi atar ve kendine söylenmeye başlar. Kocasını tavrını gören hanım, "Aman efedi, bizim çocuğumuz, huysuz, arsız değildir. Aksine son derece sakin ve efendidir. Bunda bir yanlışlık olmalı telgrafı bir başkasını okutalım“ diye yalvarır. Derken o sırada bir başka vatandaş gelir ve aynı şeyi ondan rica ederler. Vatandaş, bu sefer gayet sakin ve nazik bir eda ile "Acele bana para göderin, param kalmadı. " der. Bunu duyan baba; "Ha şöyle efendi gibi iste canımı al" der.

Derken o sırada bir başka vatandaş gelir ve aynı şeyi ondan rica ederler. Vatandaş, bu sefer gayet sakin ve nazik bir eda ile "Acele bana para göderin, param kalmadı. " der. Bunu duyan baba; "Ha şöyle efendi gibi iste canımı al" der.

Veli görüşmesinde veliden görülebilecek tutumlar

• 1) Çocuğu suçlamak: Genellikle veli, öğretmenin çocuktan şikayet edeceği beklentisi ve kaygısıyla görüşmeye gelir. Bu kaygıyla öğretmenden önce kendisi çocuğun “söz dinlemez, ilgisiz, haylaz. . . vb. olduğu şeklinde şikayetlerle öğretmenin suçlamalarına “kendini hazırlama” çabası içinde olur. Buradaki mesaj şudur, veli öğretmene “Evet, biliyorum çocuğumdan şikayetleriniz var ve bunda haklısınız. Ben sizi suçlayamam, suçlu olan benim çocuğum”.

• 2) Öğretmeni suçlamak: Birçok durumda veli “savunucu” bir tutumla suçlamalarını açıktan ya da örtülü biçimde öğretmene ve okula yöneltir. • Buradaki mesaj şudur: “Efendim çocuğu eğitmek sizin göreviniz. Görevinizi iyi yapsanız hiçbir sorun çıkmaz. Aksayan yönler varsa, okulun ve öğretmenin hatalarından kaynaklanıyor”

• 3) Diğerlerini suçlamak: Veli çocuktaki sorunlu durumlar için genellikle- kendi dışındaki- başka kişileri veya başka etmenleri suçlayabilir. Örneğin babasının onu şımarttığı, ağabeyin kötü örnek olduğu veya geçirdiği bir hastalığı, evden uzak kalması vb. başka etmenler üzerinde durur. Buradaki mesaj ise “Sizin ve benim dışımda, bizim sorumlu olmadığımız başka etkenler çocuk üzerinde bu durumu/sorunu yaratıyor” şeklindedir.

• Veli görüşmeleri incelendiğinde burada söz edilen bu üç tavır sıklıkla görülür. Öğretmen eğer çocuğu veya aileyi suçlarsa veli savunma tutumuna girer. Bu yaklaşım tarzı genellikle sorunu çözmek yerine daha da güçleştirir. • Peki çözüm nedir? Suçlamak ve savunmak hiçbir şekilde çözüm olmadığına göre “suçlu” aramaktan vazgeçilmelidir. Sadece “soruna yol açan nedenler” araştırılabilir. Ancak amaç suçluyu bulmak ve rahatlama değil, olumuz etkenleri ortadan kaldırmak ya da hiç değilse kontrol altına almak olmalıdır.

ÇÖZÜM • Çözüm için ilk yapılacak şey “işbirliği”dir. Ortada bir sorun varsa, bu sorunu çözmek için neler yapılabileceğini birlikte araştırmaktır. • Eğer öğretmen veliye, okulun ve ailenin amacının ortak olduğunu, çocuğun gelişimine ve uyumuna yardımcı olabilmek için işbirliği yapma isteğini ve beklentisini baştan ortaya koyarsa işler kolaylaşır. • Öğretmen bu tutumu benimserse velinin suçlayıcı ya da savunucu tutumlara girmesine gerek kalmaz.

Velilerle İletişimde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Dikkat edin! • Görüşmeye hazırlıklı girin. • Görüşme öncesi bir planlama ve hazırlık yapılması çok önemlidir. • Raporunuzu gözlem kayıtları, dökümanlar, davranışlar ve endişelere dayandırarak sunun. Söylediklerinizi verilerle destekleyin, örnek verin. Abartmayın. Davranış sıklığını iyi gözleyin. • Veli ile görüşmelerinizi ( telefonle yaptığınız görüşmeler dahil), öğrenci ile görüşmelerinizi, öğretmenle yaptığınız görüşmeleri kısaca da olsa not edin. Görüşmeye bu notlarınızı da götürün.

Dikkat edin! • Siz önce davranın. Sıkıntı çıkar çıkmaz bağlantıya geçmeye çalışın ki sorun büyümesin.

Dikkat edin! • • Serin kanlı kalın. “cool” olun. Sakin kalan kavgayı kazanır. Savunmaya geçmek durumu daha karmaşık hale getirir.

Dikkat edin! • Görüşmelerde daima veli ile göz hizasında ve karşılıklı oturmaya dikkat edin. • Profesyonel bir giyim ve tutum içinde olun. Veli görüşmesi öncesi odanıza da bir çeki düzen verin.

Dikkat edin! • Görüşmeyi sıcak bir şekilde başlatın. Önce veliyi tanımak için biraz zaman harcayın. • Önce velinin derdini dinleyin. • İlgi ile dinleyin. Yansıtma yapın. • Velinin konuşmasını bölmeyin. Tartışmayın, suçlamayın, yargılamayın. Durum ile ilgili ne hissettiğinizi belirtin.

Dikkat edin! • Eğer “toksik” bir veli size zorbalık yapmaya kalkarsa şunları söyleyebilirsiniz: “Kusura bakmayın ama kimsenin bana böyle davranmasına izin veremem. Ben size saygılı davranıyorum sizden de bunu bekliyorum. Eğer şu an çok sinirli iseniz görüşmemizi daha sakin olduğunuz bir zaman yapabiliriz. ” Daha sonra sakin bir şekilde yerinizden kalkıp dışarı çıkabilirsiniz.

Dikkat edin! • Sert ve kararlı bir bakış etkili bir araçtır. Bazı durumlarda bilinçli olarak susmak ve başka bir yöne bakmak velinin güç elde etme isteğini azaltabilir.

Dikkat edin! • Sakin bir sesle ve doğrudan konuşun. Cümlelerinizi şekerle kaplamanıza gerek yok. Veli dolaylı verdiğiniz uyarı ve önerileri anlayamayabilir. • Daha detaylı bilgi edinmek için soru sormaktan kaçınmayın. Yaşananları ayrıntılı olarak anlamaya çalıştığınızı hissettirin.

Dikkat edin! • Veli çocuğu için en iyisini ister. • Veliyi sizin de amacınızın çocuğun başarılı olası olduğunu söyleyin. • Ortak nokta bulmaya çalışın ve bunu belirtin. “Siz de ben de Ali’nin zeki olduğunu düşünüyoruz. Ortak hareket edelim. “ • Duyarlı olun! Unutmayın söz konusu çocuk velinin canı, ciğeri, göz bebeği.

Dikkat edin! • Velinin sizinle gereğinden fazla mahrem bilgi paylaşması sizi biraz sıkıntıya sokabilir. Onu dinleyin ama unutmayın ki siz velinin terapsiti değilsiniz. Mümkün olduğunca görüşme zamanını öğrencinin meselelerine odaklanarak kullanmaya çalışın.

Dikkat edin! • Bazı durumlarda birbirleri ile tanışan ailelerin aralarında bazı sorunlar yaşanıyor olabilir. Bir veli başka bir öğrenci ve ailesi ile ilgili şikayette bulunuyor veya dedikodu yapıyorsa bunu dinlemek istemediğinizi nazik bir dille belirtin.

Dikkat edin! • Hiçbir zaman bir veli ile – çok özel bazı durumlar hariç- bir başkasının çocuğu hakkında konuşmayın, yorum yapmayın. • Çocuklar arasında bir sorun olduğunda, örneğin zorbalık vakaları- ilgili çocukların ailelerini bir araya getirmeyin. Ailelerle ayrı görüşün.

Dikkat edin! • Velilerle aşırı dostluk, arkadaşlık, ahbap çavuş ilişkilerine girmekten kaçının. Canım, hayatım gibi kelimelerden kaçının. Profesyonel yaklaşımınızı koruyun.

Dikkat edin! • Duygularınızın farkında olun. Bu durum kendinizi kontrol etmenize yardımcı olacaktır. Eğer duygularınız- öfke, çaresizlik, endişe- çok yoğunlaşırsa görüşmeyi bir an önce bitirmeye çalışın ve veliye bir başka gün için randevu verin.

Dikkat edin! • Veli için sürekli olumsuz haberler veren bir gamlı baykuş olmayın. Veliyi olumlu haberler vermek için de çağırın.

Dikkat edin! • Toksik velilerle görüşme yaptığınızda görüşmeye bir başka kişiyi de katın. • Veliyi eğitmeye kalkmayın. Onu da sizin kadar uzman biri olarak görün. • Olumlu ile başlayın, olumlu ile bitirin. Veliye umut verin.

Dikkat edin! • İşbirliği yaklaşımını benimseyin. • Problemi velinin nasıl algıladığını anlamaya çalışın. • Velinin bakış açısını yargılamayın. • Unutmayın ki veli bazı baskılar altında olabilir.

Dikkat edin! • Bir müdahale önerirken fazladan bir direnç yaratmamaya gayret edin. ÖRNEĞİN; “ bunu daha önce düşünmüş ya da denemiş olabilirsiniz…. ” “bunu denemek biraz zorlayıcı olabilir. . ”

Dikkat edin! • Veliden ne beklediğinizi açık bir dille –hatta madde belirtin ama bunları emir cümlesi halinde söylemeyin. • Onların ne yapabileceğine ilişkin öneri geliştirin. Velinin ne yapabileceğini siz de bilmiyorsanız …. • Veliden yapabileceklerini bekleyin.

Dikkat edin! • Cevaplamakta zorlandığınız bir soru varsa cevaplamayın. “Bu durumu biraz araştırmam gerek” deyin.

“. . . . Yerine” • Problem davranışa olumlu yedek veya alternatif • “. . . yerine ne yapabilirdiniz? ” • Farklı yollarda düşünülebileceğinin, hissedilebileceğinin ve davranılabileceğinin olasılığının tanıtılması

Unutmayın! Aksi ispatlanmadıkça, bütün çocukların; • • Anne babalarının kendileri ile gurur duymalarını Anne babaları ve yaşamlarındaki önemli yatişkinleri hoşnut etmeyi Içinde bulundukları sosyal gurup tarafından kabul edilmeyi Diğerleri ile sosyal etkinlikler içinde bulunmayı Yeni şeyler öğrenmeyi Kendi düşüncelerini ve şeçimlerini dile getirmeyi Fırsat verilirse kendi tercihlerini yapmayı istediklerini varsaymalıyız.