LETM MODELLER Model bir nesne ya da olgunun

İLETİŞİMİ MODELLERİ Model; bir nesne ya da olgunun sistematik olarak simgelenmesi anlamına gelmektedir. Modeller, bir durumun, olgu ya da konunun bilimsel bir sistematik içerisinde ele alınması ve analiz edilmesine rehberlik eden formüllerdir. Modellerin amacı karmaşık yapıların ortaya konulmasıdır. İletişim için de bilim insanları tarafından bir çok model oluşturulup ortaya konulmuştur.

İLETİŞİMİ MODELLERİ İletişim modelleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır; - Doğrusal modeller - Dairesel Modeller - Sarmal Modeller

İLETİŞİMİ MODELLERİ Doğrusal Modeller: Doğrusal modelde iletişim kaynak-kod-kanal-mesaj-hedef öğelerinden oluşan tek yönlü bir süreç olarak düşünülür. Zaman içerisinde ise bu sistemin iletişim sürecini açıklamada yetersiz kaldığı görülmüştür. Bu modelin temsilcileri; Aristoteles, Lasswell, Shannon-Weaver ve Berlo’dur.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Dairesel (Spiral) Modeller: Dairesel modeller doğrusal olmayan, geri dönütü ve diğer iletişim süreçlerini ve ögelerini içerisine alan iletişimi daisel bir döngü olarak değerlendiren modellerdir. Bu modelin varsayımına göre iletişim dairesel bir süreç izleyerek başladığı yere geri döner. Bu modele örnek olarak Ogood ve Schramm’ın iletişim modeli gösterilebilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Sarmal Modeller: Sarmal modeller iletişimi sürekli olarak genişleyen bir sarmal olarak değerlendiren modellerdir. Dance iletişim modeli sarmal modeller için örnek verilebilir. «İletişimde modellemenin amacı iletişim sürecinin öğelerinin ve bu öğelerin arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır»

İLETİŞİMİ MODELLERİ Aristotales İletişim Modeli Akılcı bakış açısı ve bilimsel görüşleri ile felsefede gerçekliğin babası ve mantık biliminin öncüsü olarak kabul edilen Aristotales Yunan felsefesinin en önemli filozofudur. M. Ö. 384 -322 yılları arasında yaşayan Aristotales bu dönemde bir çok bilim alanında (biyoloji, zooloji, felsefe, mantık, siyaset vb. ) pek çok eser bırakmıştır. Konuşma sanatı: Retorik kitabı ise iletişim bilimi açısından ilk adım olarak kabul edilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Aristoteles İletişim Modeli İletişim süresini ilk olarak Aristoteles’in modelleştirdiği kabul görmektedir. Bu model diğer iletişim modellerinin de çıkış kaynağıdır. Aristoteles’e göre iletişim doğrusal bir süreci takip eder, tek yönlüdür ve karşıdakini etkileyebilmeyi amaçlar. İletişimde 3 temel unsurdan söz edilir. Bunlar Konuşmacı, konuşma ve dinleyici üçlüsüdür.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Aristoteles İletişim Modeli KONUŞMACI KAYNAK KONUŞMA MESAJ DİNLEYİCİ ALICI

İLETİŞİMİ MODELLERİ Aristoteles İletişim Modeli Bu modelde kanal ve dönüt gibi iletişimin diğer öğelerine yer verilmemiştir. Modelin temeli karşıdakini etkilemeye dayandırılmıştır. İnandırıcılık ve ikna kabiliyeti bu modelde çok önemlidir. Bu model belki Aristoteles’in yaşadığı dönemde iletişimi açıklamak için yeterli olabilir ancak günümüzde iletişimi açıklamak için yeterli gelmemektedir. Bu model iletişime ilişkin çalışmaların kökenine inilmesi ve ne zamandan bu yana iletişimin önemsendiğini görebilmek adına önem taşımaktadır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Lasswell İletişim Modeli Lasswell Amerikalı bir iletişim bilimcisidir. Laswell tarafından geliştilen iletişim modeline Propaganda Modeli denir. Bu modelde iletişim doğrusal bir süreç olarak işlemektedir. İtişimde sorular sormak önemlidir. Bu modelin en önemli özelliği iletişimin bilimsel bir disiplin olarak nitelendirilmesini sağlamasıdır. Herkes tarafından bilinen 5 N 1 K kuralının temelleri bu modele dayanmaktadır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Lasswell İletişim Modeli Bu kuramda hem kuramsal hem de yöntem bilimsel işleyiş analiz edilmiştir. Bu modelde iletişim sosyolojik bir olgu olarak kabul edilir. Bu model iletişimi hangi düzeyde kurulursa kurulsun belirli sorular çerçevesinde formüle etmiştir. İleti hedefi etkilemek için söylenir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Lasswell İletişim Modeli KİM: Denetim, kaynak analizi NE: İleti, içerik analizi KİME: Alıcı, izleyici analizi HANGİ KANALDA: Araç analizi HANGİ ETKİYLE: Etki analizi

İLETİŞİMİ MODELLERİ Lasswell İletişim Modeli Bu modelde iletişim zincirleme ve doğrusal bir süreç biçiminde işler. İletişimin ögeleri arasında ardışık ve birbirini tamamlayan bir ilişki mevcuttur. Ögelere sorulan sorularla iletişimin analiz edilmesi sağlanır. Lasswell’e göre iletişim bir kaynağın bir iletişim kanalını kullanarak üzerinde belirli bir etki yaratmak amacıyla bir alıcıya ya da alıcılara mesaj göndermesidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Lasswell İletişim Modeli Sürecin başlangıcını sorularda «kim» olarak nitelendirilen gönderici oluşturur. Gönderici bir kanal aracılığı ile mesajını alıcıya yönlendirir. Alıcı mesajı aldıktan sonra bu mesajı uygulamaya koyar. Alıcı etkilenmek için bekleyen pasif bir konumdadır. İletişim tek yönlü olarak işler. İletişim beklenen tepki ile sonlanır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Lasswell İletişim Modeli Lasswell iletişimi tüm canlılar için aynı şekilde formüle eder. Bu model iletişimi kolaylıkla açıklamaktadır ve başlangıç için yeterince kullanışlı ve temel bileşenler açısından iyi derecede toparlayıcıdır. Bu modelin eleştirilen yanı ise geribildirim ögesini dikkate almıyor olmasıdır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Shannon-Weaver İletişim Modeli Matematiksel İletişim Kuramı ya da enformasyon teorisi olarak da bilinir. İkilinin geliştirdiği modelde iletişim kaynaktan hedefe doğru akan tek yönlü bir enformasyon yani ileti seti olarak görülür. Bu modelde iletişim süreci; kaynak, verici, kanal, alıcı, hedef ve gürültü kaynağı ögelerini içerisinde barındırır. Bu model de yine doğrusal bir yapıda tasarlanmıştır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Shannon-Weaver İletişim Modeli KAYNAK VERİCİ KANAL GÜRÜLTÜ KAYNAĞI ALICI HEDEF

İLETİŞİMİ MODELLERİ Shannon-Weaver İletişim Modeli Bu modelde iletişimi başlatan yine kaynaktır ve karar alıcı konumdadır. Verici mesajı sinyallere dönüştürür ve bu sinyaller kanal aracılığı ile alıcıya iletir. Alıcının da mesajı anlamlandırması ile mesaj hedefine ulaştırılmış olur. Modelde gürültü kavramı çok önemsenmiştir. Gürültü kaynağı sinyallere çevrilmiş olan mesaj üzerine etki ettiği sürece mesajın bozulma ihtimali yüksektir. Bu model yalnızca insanlar için değil iletişim ihtiyacının duyulduğu her sistemde (örneğin makinalar) kullanıma açıktır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Berlo İletişim Modeli Berlo’nun iletişim modelinde iletişim «temel öğelere» dayanır. Ancak öğeler arasında bir ilişkiye dayandırılmadığı için sürece yönelik bir model değildir ve modelde geridönüte yer verilmemiştir. Modelin amacı iletişim sürecinde yer alan gerekli temel öğeleri ortaya koymaktır. Berlo’nun modelinde kültürün iletişimdeki rolü çok önemlidir ve anlam sözcüklerde değil kişilerde aranmalıdır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Berlo İletişim Modeli Berlo iletişimin öğelerini dört başlıkta toplamıştır. Bunlar kaynak, mesaj, kanal ve alıcıdır. Bu dört öge içerikleri ile birlikte formüle edilmiştir. Jestler, mimikler, vücut hareketleri, ya da sözsüz şarkılar vb. mesaj olabilme özelliğine sahiptir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Berlo İletişim Modeli KAYNAK İLETİŞİM BECERİLERİ TUTUMLAR BİLGİ DÜZEYİ SOSYAL ÇEVRE KÜLTÜR Kaynağın iletişim sürecindeki davranışları bir kaç faktörden etkilenir. Bu faktörler kaynağın iletişim becerileri, bilgi düzeyi, tutumları ve içerisinde yetiştiği ve o an içerisinde bulunduğu sosyokültürel ortamdır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Berlo İletişim Modeli MESAJ ÖĞELER YAPI KAVRAMLAR KODLAR Bu modelde mesajın gönderilirken dinleyicinin anlayabileceği şekilde kodlanabilmesi önemlidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Berlo İletişim Modeli KANAL GÖRME DUYMA DOKUNMA KOKU ALMA TATMA Kanal bu modelde beş duyu organımızı temsil etmektedir. Mesajı taşıyan kanal duyu organlarımızdan en az birine hitap etmelidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Berlo İletişim Modeli ALICI İLETİŞİM BECERİLERİ TUTUMLAR BİLGİ DÜZEYİ SOSYAL ÇEVRE KÜLTÜR Kaynağın karşısında bulunan kişi ya da kişilerin de aynı şekilde kaynak gibi iletişim becerileri, bilgi düzeyi, tutumları ve içerisinde yetiştiği ve o an içerisinde bulunduğu sosyokültürel ortamların iletişimdeki davranışları etkilemektedir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Osgood-Schramm İletişim Modeli Döngüsel iletişim modeli olarak da bilinir. Modelde iletişim sürecinde yer alan aktörlerin davranışları üzerine yoğunlaşılmıştır ve dairesel bir modeldir. Bu modelde kaynağın da alıcının da sorumlulukları aynıdır. Modelin temelinde kaynaktan çıkan iletinin alıcıya ulaşmasının ve alıcı tarafından kod açılması ve yorumlanmasının ardından yeniden kodlanarak kaynağa iletilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Osgood-Schramm İletişim Modeli GÖNDERİ KODLAYICI AÇIMLAYICI KODLAYICI YORUMLAYICI KODLAYICI GÖNDERİ

İLETİŞİMİ MODELLERİ Osgood-Schramm İletişim Modeli Kaynak ve alıcı sürekli olarak yer değiştirir ve geri dönütler iletişim sürecinde belirgin bir öneme sahiptir. Hem kaynak hem de alıcı zaman kodlayıcı zaman da kod açıcı rolüne girerler. Bu modele göre iletişim bir yerde biten bir süreç değildir, sonsuzdur. Bu modelle birlikte iletişimin doğrusal olarak yapılan tanımından kopulmuştur. Modelin eleştiri alan yanı, modelde iletişim sürecinde kaynak ve alıcı arasında bir eşitlik göze çarpmaktadır. Ancak iletişime ayrılan güç, zaman ve kaynaklar söz konusu olduğunda iletişim sürecinin dengesiz olabildiği görülmektedir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Dance İletişim Modeli Sarmal iletişim modeli olarak bilinir. Doğrusal ve dairesel iletişim modellerinden ayrıldığı nokta iletişimin dinamik bir süreç olduğunu savunmasıdır. İletişim bu modelde kaynak ve alıcı arasında zamanla gelişen bir süreç olarak tanımlanır. Taraflar arasındaki iletişim zaman içerisinde artarak çoğalır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Dance İletişim Modeli Dance’ye göre dairesel yapıdaki iletişimde iletişimin başarısız olduğu durumlara yer verilmemektedir. Bu model dairesel modelin iletişimdeki eksikliği vurgulamaktadır. Dance’nin modelindeki sarmal durumlara ve bireylere göre farklılık göstermektedir. İletişim esnasında önceden sahip olunan bilgilerin desteği ile sarmal çok hızlı genişleyebilir. Ancak bilgiye sahip olunmayan durumlarda bu sarmal çok yavaş genişler.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Dance İletişim Modeli Bu modelde iletişimin öğelerine yer verilmemektedir. İletişim sürecinin doğası ve yaşantı alanlarının kişiden kişiye ve zamandan zamana farklılık göstereceği üzerine vurgu yapılmaktadır. Her sosyolojik süreçte olduğu gibi iletişim süreci de dinamiktir ve sürekli değişime uğrar. Bu modelde ise sarmalın görevi iletişim sürecinin farklı yönlerinin zaman içerisinde nasıl değiştiğini ve genişlediğini açıklamaktır. Farklı zamanlarda kişinin sahip olduğu deneyimler yığılmalı olarak iletişim sürecini etkiler. Modelden bireylerin iletişim esnasında bilgi edinebileceği, yaratıcı ve aktif olması gerektiği sonucu çıkarılabilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Dance İletişim Modeli

İLETİŞİMİ MODELLERİ Gerber İletişim Modeli (1956) Shannon ve Weaver’in iletişim modelini temel almaktadır. Ancak onların modeline göre oldukça karmaşık bir yapıdadır. İletiyi gerçeklik ile ilişkilendirir ve algılama üzerinde çalışmalar yapar. Bu modeldeki çalışma alanları; izleyici araştırmaları, algı araştırmaları ve etkinlik araştırmalarıdır. Bu araştırmalar iletişimin sürekliliği ile değil vurgulamalardaki değişimler ile ilgilidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Gerber İletişim Modeli (1956) Modelin amacı geniş uygulama alanı oluşturmaktadır. Modelin önemli bir niteliği, hangi iletişim durumunu açıklıyorsa ona göre farklı biçimlere sokulabilmesidir. Böylelikle basit iletişim süreçlerinin yanı sıra, karmaşık iletişim süreçlerini açıklamak da mümkün olmaktadır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Jacobson İletişim Modeli (1956) Bu modelin diğer modellerden farklı yalnızca iletişimin sürecine odaklanmaması, sürecin yanında anlama da odaklanıyor olmasıdır. Jacobson’a göre iletişim sürecinin altı etmeni bulunmaktadır bunlar; gönderen, bağlam, ileti, temas, kod, alıcı olarak sıralanmaktadır. Diğer öğelerden farklı olarak bağlam, iletinin kendisinden farklı olarak nitelediği şeydir. Temas, gönderen ve alıcı arasındaki fiziksel ya da psikolojik bağdır. Kod ise iletinin yapılandığı ortak anlamlar sistemidir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Ekolojik İletişim Modeli Davis Foulger (2004) tarafından önerilen bu modele göre iletişim dört temel yapının kesişiminden meydana gelmektedir. Bu modelde kaynak yaratıcı, alıcı ise tüketici olarak nitelendirilmiştir. Dilin önemine vurgu yapılan bu modelde kişiler arası iletişime iletişim aracı içerisindeki dil kullanılarak yaratılan mesajlar aracılık eder. Genel olarak bu model Lasswell’ in klasik iletişim modelinin detaylandırılmış olan taslağıdır.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Ekolojik İletişim Modeli Bu modele göre; - Mesajlar dil aracılığı ile yaratılır ve tüketilir. - Dil iletişim aracı bağlamında meydana gelir - Tüketici ve yaratıcı rolleri değişkendir. , - Mesaj yaratıcının zihnindeki imgelerin kusursuz olmayan bir temsilidir. - Tüketicinin mesajı anlama şekli asıl anlatılmak isteneni tamamlayamayabilir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ Ekolojik İletişim Modeli - İnsanlar dili, iletişim kurulan kanalda maruz kaldıkları yaşantılarla öğrenir. - İnsanlar iletişim kanallarını, yine iletişim kanalları vasıtasıyla öğrenir. - İnsanlar dili yaratır ve dil sürekli evrimleşir.

İLETİŞİMİ MODELLERİ İnternet Tabanlı İletişim Modeli Kitle iletişim araçları birden çoğa ulaşma felsefesi ile çalışır. Yani tek bir kaynaktan bir çok kişiye aynı mesajın aktarımını açıklar. İnternet tabanlı iletişimde ise birden çok kanaldan tek kişiye felsefesi savunulur. İnternet tabanlı iletişim modeli de kitle iletişim modelinden farklı olarak bilginin belirli bir ağ üzerinde hazır bulduğu ve kişinin ihtiyaç duyması durumunda bu ağ içerisinden isteği bilgiye ulaşmasını içerir. İnternet tabanlı iletişim modelinde çoktan çoğa, birden bire ya da çoktan bire iletişim mümkündür.

Kaynakça Can Yaşar, M. (2017). İletişim Sürecine İlişkin Modeller. Çocuk ve İletişim. Ed. : Neriman Aral. Vize Yayıncılık, Ankara İplikçi, H. G. (2015). İletişimde temel modeller ve kitle iletişim modelleri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 7(2), 15 -25. Doğan, S. (2019). Problem Çözme Becerileri ve Akıllı Telefon Bağımlılığı Belirtilerinin Ebeveyn Çocuk İletişimi Üzerindeki Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi. İstanbul. Arabacı, N. (2011). Anne-baba-çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı’nın (ABÇİDA) Geliştirilmesi ve Anne-baba-çocuk İletişiminin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara.