LETM FAKLTES RADYO TV VE SNEMA RTS 404

İLETİŞİM FAKÜLTESİ RADYO, TV VE SİNEMA RTS 404 – Medya Okuryazarlığı Dr. Öğr. Üyesi M. Nur ERDEM

Medyanın Siyasi Etkileri RTS 102 – Kitle İletişim Kuramları Hafta-4

Konu Başlıkları • - Medyanın Siyasi Etkileri Gündem Oluşturma Etkisi Rızasız Rıza Üretimi Bilgi Boşluğu Yaratma

Medyanın Siyasi Etkileri • Bir siyasal sistemin işleyebilmesi için halkın katılımı nasıl gerekliyse, siyasal sistemlerin mevcudiyetlerini devam ettirebilmeleri için halkı, “eğitmeleri” de gerekmektedir. • Siyasal sistemlerin bu “eğitim” için kullandıkları araç siyasal toplumsallaşmadır. • Toplumsallaşma için eğitim yerleri de öncelikle aile, daha sonra okul, çevre ve son olarak da medyadır.

Medyanın Siyasi Etkileri • Medyanın siyasal etkileri aile, okul ve sosyal çevreden bazen çok daha fazla olabilmektedir. • Çünkü günümüzde birey ailesi ve arkadaşlarıyla geçirdiği süreden daha fazla süre medyanın etkisi altındadır. • Televizyonun karşısında geçirdiği zaman, sosyal yaşama ayırdığı zamandan kat fazladır.

Medyanın Siyasi Etkileri • Bununla birlikte okul belli bir yaştan sonra etkisini kaybederken, medya yaşamımızın tüm dönemlerinde bizimle birliktedir. • Medya yasama, yürütme ve yargı’dan sonra dördüncü kuvvet olarak devlet organları ve halkın üzerinde etkilidir. • Pek çok olumlu etkisi de bulunmaktadır. Bununla birlikte önemli oranda olumsuz etkisi de söz konusudur.

Gündem Oluşturma Etkisi • Bu etki, medyanın haberleri sunma şekliyle, bazen toplumun ne düşünmesi, neyi görmesi gerektiğini belirlediğini öne sürer. • Bu görüşe göre, medyanın ele aldığı konular, halk arasında önemli kabul edilir.

Gündem Oluşturma Etkisi • Eğer bu etki olumlu yönde kullanılırsa halkın gözünden kaçan veya medya ele almazsa haberdar olamayacağı konular gün ışığına çıkar ve tartışılır. • Ancak kötü yönde kullanılırsa, sermayenin elindeki basın yeri geldiğinde, halkın dikkatini başka yöne çekmek için yapay gündemler yaratabilir. • Örneğin, Hükümetin bir çok tavizler vererek İncirlik üssünü Amerika’nın kullanımına açtığı dönemde, ortaya atılan türban konusu gibi.

Gündem Oluşturma Etkisi • Gündem Oluşturma modelinin ilk yaratıcısı 1922’de yazdığı Kamuoyu adlı kitapta kitle iletişim araçlarının izleyici ile dış dünya arasında bir köprü görevi üstlendiğini söyleyen Walter Lippman’dır. • Lippman’a göre, içinde yaşadığımız çevre ilgili olarak bildiklerimizin çoğu bize doğrudan deneyimlerimizle değil de kitle iletişim araçları aracılığıyla gelmektedir.

Gündem Oluşturma Etkisi • Gündem oluşturma hipotezinin ilk sistematik çalışması ise 1972’de Mc. Combs ve Shaw tarafından yazılmıştır. • Onlardan önce gündem oluşturma düşüncesinin oldukça doğrudan bir ifadesi Norton Long’un 1958’deki bir makalesinde görülür: “Bir anlamda gazete gündem sınırlarını oluşturmada birincil harekete geçiricidir. Gazete insanların çoğunluğunun ne hakkında konuşacağına, çoğunluğun gerçekleri ne olarak düşüneceğine ve pek çok insanın sorunlarla mücadele etmede hangi yolu kabul edeceğine karar vermede en büyük paya sahiptir. ”

Gündem Oluşturma Etkisi • - Gündem oluşturma süreci, Medya gündemi, Kamu gündemi ve Politika gündemi, olmak üzere üç ayrı gündem ile ilgilidir. Bu üç ayrı gündem birbiriyle etkileşim halindedir

Gündem Oluşturma Etkisi • Demokrasinin doğru işlediği ülkelerde medya, halkın sorunlarını, siyasilerden beklentilerini sayfalarına taşıyarak politikacılara izlemeleri gereken gündemi sunarlar. • Ancak demokrasinin tam olarak yerleşmediği veya yanlış uygulandığı ülkelerde, gündem belirleme olumsuz anlamda etkilidir.

Gündem Oluşturma Etkisi • Medya organı çıkar ilişkisi içinde olduğu politikacı – sermayenin eline geçen bir medya organı, patronun çıkarlarının zedelenmemesi için her zaman politikacılarla yakın olmak zorundadır- zor duruma düştüğü anda suni gündemler yaratabilir. • Düzenin sağlıklı işlemediği ülkelerde, politik gündemde olduğu gibi kamu gündeminde de medya ön plandadır. Ancak kamu gündeminin ön planda olması daha önemlidir. Çünkü medya, öncelikle halkın sorunları, istekleri doğrultusunda haberlerini seçmeli, haber değerlerini bu doğrultuda belirlemelidir.

Gündem Oluşturma Etkisi • Gündem oluşturma, medyanın haberleri sunuş yoluyla tüketiciyi manipüle etme (etkileyerek yönlendirme) yöntemlerinden biridir. • Bu yolla halkın düşünceleri bir yönde toplanır, çözüm gerektiren konu üzerinde kamuoyu yaratılır. • Amerikalı araştırmacılar Shoemaker ve Reese, medyanın gündemini etkileyen 5 ana kategori olduğunu öne sürmüşlerdir.

Gündem Oluşturma Etkisi 1 - Medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler; çalışanların kişisel ve mesleki birikimleri, kişisel tutumları ve mesleki rolleri. 2 - Medya tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler; zaman kısıtlılığı, yayındaki yer ihtiyacı, haber yazımının basamaksal yapısı, haber değerleri, tarafsızlık standardı ve muhabirlerin resmi kaynaklara olan bağlılıkları.

Gündem Oluşturma Etkisi 3 - İçerik üzerindeki örgütsel etkiler; medya organizasyonları para kazanmak amacıyla kurulmuş şirketlerdir. Bu nedenle içerik üzerinde her türlü değişikliği yapabilirler. 4 - Medya örgütlerinin dışından gelen etkiler; bu etkiler, çıkar gruplarının belli bir içerik için (ya da karşı) lobi yapmalarını, medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmalarını ya da iftira veya müstehcenlikle ilgili yasalarla doğrudan içeriği düzenleyen hükümleri içerir. 5 - İdeolojinin yarattığı etki; medya organizasyonu, faaliyet gösterdiği toplumun yapısından, kültüründen, ideolojisinden etkilenir ve bunu içeriğine yansıtır.

Rızasız Rıza Üretimi • Medya, kapitalizmin elinde, çağın en önemli ve etkili silahı, aynı zamanda yeni bir kirlenme ve dejenerasyonun da aracıdır. • Noam Chomsky’nin deyişiyle “aptal kitleleri gerekli yanılsamalarla aldatarak rızanın üretilmesi”nde etkin rol oynayan medya, kapitalizmin elinde “King Maker/Kral İmalatçısı” oluyor. • Yani kitlelere, yeni “lider”inin imajını, medya götürüyor.

Rızasız Rıza Üretimi • Bugün medya kavramıyla ifade ettiğimiz haberleşme araçları, dünyada ve Türkiye’de siyasal iktidarın en önemli egemenlik aracı haline gelmiş durumda. • Şirket ve devlet ortaklığı, elinde bulundurduğu medya aracılığıyla, iktidarını toplumsal bir rıza temeli üzerine yapılandırmış, böylece nispeten daha az kavgalı, gürültülü bir egemenlik sağlamıştır. • Yani medya, sistemin bir ve aynı tür insan yetiştirme ve yönlendirme mekanizmalarının vazgeçilmez aracıdır. • Medyanın kitleler üzerindeki yönlendirici ve etkileyici gücü her geçen gün biçim değiştirerek yoğunlaşmaktadır

Rızasız Rıza Üretimi • Hegemonya en iyi rızanın örgütlenmesi olarak anlaşılır, bağımlı bilinç biçimlerinin şiddet ya da zora baş vurulmadan inşa edildiği süreçlerdir. • Bu kavramın ideoloji kavramından iki önemli farkı vardır; hegemonyada rıza önem taşır ancak ideoloji zorla dayatılabilir, hegemonya ideolojiden daha geniş bir kategoridir; ideolojiyi kapsar ama ona indirgenemez.

Rızasız Rıza Üretimi • Hegemonya bir egemen iktidarın kendi yönetimi için, hakimiyeti altındaki insanların rızalarını kazanmada başvurduğu stratejiler alanı olarak tanımlanabilir. • Hegemonya altyapı ile üstyapı arasındaki sivil toplum alanı ile ilişkilendirilir. Medya, aile, okul, ordu vs. tüm bunlar, bireyleri egemen iktidara baskıdan çok rıza ile bağlayan hegemonic aygıtlardır.

Rızasız Rıza Üretimi • Rızanın üretimi gerçekleştiğinde, iktidarın kontrolünde bir ortak duyu inşa edilebilir; böylelikle hakim sınıfların ideolojisi meşrulaştırılır ve ideolojik işleyişi gizlenir. • Bu doğallaştırmanın ardından ideoloji kitlelerin bilinçlerinde ve gündelik alışkanlıklarında yeniden üretilir.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Bir toplumsal düzeyde bilgi akışı artış gösterdiğinde, daha yüksek sosyo-ekonomik düzeydeki eğitimlilerin daha aşağı konumdaki daha az eğitimlilere oranla bilgileri daha iyi sindirmiş olabileceklerini savunan bu yaklaşım, artan bilginin bilgi boşluğunu azaltmak yerine fazlalaştıracağını iddia eder. • Bu yaklaşıma göre, bireyler ya da statüler arası bilgi açığının fazlalaşmasında medya önemli bir paya sahiptir.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Toplumlar geçmişten güç alan yasalar, kurallar ve politikalarla yönetilir. • Toplumsal istikrar bu yaptırımların devamlılığı ile sağlanır. • Yaptırımlardan hoşnut olmayan kamuoyu, doğrudan iletişim içinde olmadığından gücünün farkına varamaz ve harekete geçmesi olanaksızlaşır.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Aradaki bağı koparan iletişim teknolojileridir. • Bağların kopmasıyla; bireylerin saklı tercihleri değiştiği halde, bireyler değişen tercihlerini açığa vurup, kamuoyunun değişimine yol açamazlar.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Tercih çarpıtması deyimi ile kişinin algıladığı toplumsal baskılar karşısında isteklerini olduğundan farklı göstermesi kastedilmektedir. • Tercih çarpıtması Neumann’ın Suskunluk Sarmalı’yla da yakından ilişkilidir. • Tercih çarpıtmasında baskı gruplarının olduğu kadar kamuoyunun da etkisi çoktur.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Devlet veya başka bir çıkar grubu, çoğu zaman düşünülmesini, algılanmasını istediği şeyi doğrudan empoze etmektense kamuoyunun bu tercihi yönlendirmesini sağlarlar. • Birey veya grup, toplumdan farklı olan düşüncelerini açıklarken dışlanma, cezalandırılma, aşağılanma gibi yaptırımları kabullenmek zorunda bırakılırlar.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Cezalandırılma genelde anti-demokratik yönetimler bünyesinde görülürken; kendisini demokratik olarak tanımlayan yönetimler, aşağılama ve dışlama tipi yaptırımları tercih eder.

Bilgi Boşluğu Yaratma Tercih çarpıtması kuramına göre, toplumsal etkiler bireyin tercihlerini etkiler ve birey kararını üç ayrı duruma göre verir: - Toplumun kararından elde edeceği tatmin; - Seçtiği tercihten kaynaklanacak ödül ve zorluklar; - Kendini dürüstçe ifade etmekten edineceği yarar.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Kurama göre, bireylerin kamusal söylemini oluşturan bilgiler, tercih çarpıtmasına bağlı çarpıtılmakta, tercih çarpıtması bilgi çarpıtması yoluyla güçlendirilmektedir.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Bilgi çarpıtmasının en büyük sakıncası da statükonun sakıncaları konusundaki cehaleti arttırmasıdır. • Çünkü, baskın olan kamusal söylem, var olan politik düzenin eleştirilmesini yasakladıkça, düzen eleştirisinde bulananları dışladıkça, aşağıladıkça, açıkça düzen eleştirisi yapanlar azalacak, kalmayacak veya bilgilerini açığa vurmama, ortak düşünceyle paralel düşüncedeymiş izlenimi yaratma yolunu seçeceklerdir. • Eleştiren olmayınca kamuoyunun düzenin eksikliklerini görme şansı, bu konuda bilgi edinme şansı ve alternatif bir düzen geliştirme şansı oradan kalkar.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Tercih Çarpıtması, insanların toplumca onaylanma gereksinimi duymalarından dolayı, istenmeyen toplumsal sonuçların direngenliğini arttırır. • Bir diğer olumsuz sonucu ise cehaleti yaygınlaştırmasıdır.

Bilgi Boşluğu Yaratma Yaygın cehaleti etkileyen etmenler şunlardır: • Saklı bilginin (kişinin açığa vurmadığı bilgisi) büyük ölçüde başkalarından kaynaklandığı durumlar. Saklı bilgi kişisel deneyimlerden kaynaklanıyorsa öyle bir cehalet pek görülmez.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Açık kamuoyu muhalefetinin bulunmadığı bir denge oluşturulursa: bu durumda bireylerin statükonun alternatiflerinden ilgilerini kesme olasılıkları, muhalefetin değişimin yararlarını anımsatmayı sürdürdükleri durumdan daha yüksektir. • Toplum, kapalı bir toplum özelliği gösteriyorsa. Bilginin tek bir kanaldan yayıldığı toplumlarda (örneğin İran, Çin gibi ülke toplumları) yaygın cehalet olasılığı açık bir topluma oranla daha fazladır.

Bilgi Boşluğu Yaratma • Bütün bu olumsuzlukların ortaya çıkmasında medyanın rolü küçümsenmeyecek kadar çoktur. • Bugün dünya veya toplumumuz hakkında edindiğimiz bütün bilgiler, bu bilgiler ışığında oluşturduğumuz kanaatler, yargılar, tutumlar medya içeriği üzerinden kurgulanır. • Kamuoyu, farklı düşüncelerden medya sayesinde haberdar olur ve bu farklı düşünceye karşı takınacağı tutumu da medya sayesinde öğrenir.