LETM FAKLTES Radyo Televizyon ve Sinema Blm RTS

İLETİŞİM FAKÜLTESİ Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü RTS 428 - Deneysel Sinema ve Kısa Film Uygulamaları Doç. Dr. Ahmet OKTAN

Fransız Avandgard ve Sürrealist Sineması RTS 428 - Deneysel Sinema ve Kısa Film Uygulamaları Hafta-4

Avant-Garde (Öncü) Sinema - Fransa’da 1920’lerde başlayan ve 1930’lara kadar devam eden dönemi belirtmek için avant-garde terimi kullanılır. - Bu dönemde yapılan filmlerin hemen hepsi Kübizm, Dadaizm, Soyut Sanat, Empresyonizm ve Sürrealizm gibi akımlardan izler taşır…

- Dadaist eylem ve doğaçlama edebiyat, düzene değil, “rastlantıya hükmetmeyi” amaçlar. - Modernizmin estetik kategorilerini reddeder. …özellikle “eser” kavramını. Avant-garde yapıtlar aynı zamanda “yapıt kimliği”ni de reddederler. - Avant-garde sanat kavramına göre, her yapıt bir “toplumsal anti-tez”dir.

- Dadaist eylemin amacı, “şoku mümkün olan en yüksek düzeye çıkararak toplumda değişimi kışkırtmak”tır. - Avant-gard sayesinde, politika, psikoloji, ahlak gibi modernizmin estetik alandan dışladığı, izole ettiği boyutlar yeniden estetiğin içine alınırlar.

- Avant-garde ve sürrealist sanat savunucuları, bilince karşılık, bilinçsizliğin kaosunu önerirler. Bu açıdan, bir deli ya da ruh hastası en az bir şair kadar deha sergileyebilir, üst-bir gerçekliğin yaratılmasında kaosun tecrübeleri zenginleştirici gücü mutlaktır.

Louis Delluc, Germaine Dulac (Deniz Kabuğu ve Din Adamı), Louis Bunuel Abel Gance (Tekerlek), Jean Epstein (Kanlı Han, Pasteur), Marcel L’Herbier (Para), Jean Renoir (Su Kızı, Nana, Küçük Kibritçi Kız)

Sürrealizmin Temel Özellikleri - Gerçeküstücüler “çelişkiyi” ve “süreksizliği” tercih ettikleri için, düzen dayatmaya yönelik her tür girişimi redderler. - Gerçeküstücülerin başlıca filmleri, görme yanı ağır basan filmlerin reddine dayanır. Bu amaçla, filmlerinde vizyon karmaşıklaşır, imgeler arasındaki bağlamlar bulanıklaşır, duyum ve anlam sorgulanır.

- Kurgu, çekimlerin sürekliliğini sağlamaktan çok, çekimler arasındaki kopukluğu yönetir. Man Ray’in 1923 tarihli siyasal dada filmi Le Retour à la raison (Akla Dönüş), söz konusu süreksizliği vurgulamak için tuz, kâğıt, raptiye ve talaşlarla başlar. - Gerçeküstücü sinemacılar, ayrıca bayağı olanın içindeki olağanüstüyü bulmaya çalışmışlardır.

- Dönemin üç önemli Fransız filmi: Rene Claire’in Entr’acte (1924), Fernand Leger’in Ballet Mecanique (1924) Louis Bunuel’in Un chien Andalou (1928)…

Dadaist akıma örnek filmler yapan René Claire, “Entr’acte” isimli eserinde, hızlandırma yavaşlatma, bir görüntüden ötekine kaybolarak geçme, üste bindirme gibi kurgusal denemeler yapar.

Kübist Fernand Léger: Ballet mécanique’te (Mekanik Bale), makineyle insan arasındaki ilişkiye odaklanır. Çeşitli çerçevelerin birbiriyle yarış halinde sürüp gittiği film, bu yönüyle ortaya çıkan görsel gerilim nedeniyle Kübist bir film olarak kabul edilir.

Sürrealist Louis Bunuel ve Salvador Dali, bir rüyadan hareketle çektikleri Un Chien Andalou (Endülüs Köpeği) isimli filmde, Dada ve Sürrealizm arasında bağlantı kurarlar. Sonraki dönemler de L ’Age D ’Or (Altın Çağ – 1930) gibi filmlerle deneysel tarzda film yapmaya devam eden Bunuel, dönemin yalnız sanatsal duyarlığa yönelen, ışık gölge oyunları, görsel etkiler, ritmik kurgusu gibi sinema tekniğini ön plana çıkaran deneysel sinema anlayışının büyük ölçüde dışında filmleriyle dikkat çeker.

TEŞEKKÜRLER