LETM FAKLTES GAZETECLK ANABLM DALI GZT 106 Hukukun
İLETİŞİM FAKÜLTESİ GAZETECİLİK ANABİLİM DALI GZT 106 Hukukun Temel Kavramları avys. omu. edu. tr DR. ÖĞR. ÜYESİ NURHAYAT YOLOĞLU
3. Hafta : Hukukun Kaynakları
Hukukun Kaynakları Asıl Kaynaklar Yardımcı Kaynaklar Yazılı Kaynaklar Yazısız Kaynaklar 1 - Anayasa Örf ve Adetler 2 -Kanun 3 -(KHK 4 -Uluslararası Anlaşma) 5 -Tüzük 6 -Yönetmelik 7 -Genelge 8 -Yönerge 3. 1. 2022 İçtihat Doktrin (Bilimsel Görüşler) (Yargı Kararları Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 3
HUKUK KAYNAKLARI • Hukuk kuralları çeşitli biçimlerde bulunurlar. Bunlar Anayasa, Kanun hükmünde Kararname, Uluslararası Andlaşma, Tüzük, Yönetmelik, Yönerge gibi yazılı olan hukuk kurallarının kaynaklarını oluştururlar. Bunun dışında bilimsel görüşler, yargı kararları (içtihatlar) hukukun yardımcı kaynaklarını oluştururlar.
Hukuk Kaynağı Olarak Anayasa • “Anayasa, kuralları çoğunlukla devletin temel organlarının yani yasama, yürütme ve yargı organlarının kuruluşunu ve işleyişini, devlet karşısında vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini düzenler. ”
ANAYASA Anayasa Hukuku: Devletin temel kuruluşunu, yani şeklini, yapısını, organlarını, bu organlar arasındaki ilişkileri ve bireylerin devlet karşısındaki temel hak ve Özgürlüklerini düzenleyen kuralların bütününden oluşmuş bir kamu hukuku dalıdır. İki başlık altında incelenebilir 1 - Anayasa hukukunun genel esasları 2 - Türk Anayasa Hukuku
Türk Anayasaları • Türkiye’de anayasacılık hareketlerinin tarihsel gelişimi: • 1808 Senedi İttifak • 1839 Tanzimat Fermanı • 1856 Islahat Fermanı • 1876 Kanuni Esasisi • 1908 Anayasa Değişiklikleri 3. 1. 2022 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 7
Türk Anayasası • 1921 Anayasası • 1924 Anayasası • 1961 anayasası • 1982 Anayasası: 7 Kasım 1982 tarih ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 3. 1. 2022 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 8
1982 Anayasası • 1 ila 11. Maddeler arasında, Devletin tabi olduğu temel ilkeler, “Genel Esaslar” yer alır. • Buna göre; • Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir (m. 1) • Türkiye Cumhuriyeti, “insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir”(m. 2) 3. 1. 2022 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 9
1982 Anayasası • Türkiye Devleti, ülkesi, ve milletiyle bölünmez bir bütündür. (m. 3). • Türkiye’de egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir (m. 6) 3. 1. 2022 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 10
1982 Anayasası • Anayasamızın 12 ila 74. maddeleri arasında vatandaşların temel hak ve hürriyetleri düzenlenmiştir. Örneğin; • Türkiye Cumhuriyetinde herkes kanun önünde eşittir ve devlet bütün işlemlerinde eşitlik ilkesine uygun hareket etmek zorundadır (m. 17). 3. 1. 2022 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 11
1982 Anayasası • Anayasamızın 75 ila 100. maddeleri arasında yasama organı düzenlenmiştir • 101 ila 137. maddeler arasında yürütme organı düzenlenmiştir • 138 ila 160. maddeler arasında yargı organı düzenlenmiştir 161 ila 177. maddeler çeşitli konulara ayrılmıştır. 3. 1. 2022 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 12
YARGI ÖRGÜTÜ • Gerçek ve tüzel kişiler arasındaki hukuki anlaşmazlıkların sonuçlandığı yer yargıdır. Yargı, hukuki uyuşmazlıkları kesin olarak karara bağlama demektir. Yargı yetkisini kullanan kuruluşlara mahkeme denir. 1982 Anayasasının 9. Maddesine göre, Türkiye’de yargı yetkisi Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.
Yargı Örgütü • Ülkemizde çeşitli yargı ve mahkeme türleri vardır. Örneğin Anayasa yargısı altında Anayasa mahkemesi, Adli yargı altında Yargıtay, hukuk mahkemeleri, ceza mahkemeleri, idari yargı altında Danıştay, bölge idare mahkemeleri, vergi mahkemeleri, askeri ceza yargısı altında askeri Yargıtay, disiplin mahkemeleri, Askeri idari yargı altında askeri yüksek idare mahkemesi, uyuşmazlık yargısı altında uyuşmazlık mahkemesi sayılabilir.
Hukuk Kaynağı Olarak Kanun • “Kanun, yasama organı tarafından kanun adı altında yapılan, çoğunlukla genel soyut kurallar içeren hukuki metinlerdir. ” Türkiye’de Cumhuriyet döneminde kabul edilmiş 13. 000 den fazla kanun vardır. Kanun yapma yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Kanunlar dört aşamadan geçerek yürürlüğe girerler. Bunlar öneri, görüşme, kabul ve yayımdır. • Yeni Hükümet Sisteminde Kanun:
Hukuk Kaynağı Olarak Kanun Hükmünde Kararnameler • “ Kanun hükmünde kararnameler, Türkiye Büyük Millet Meclisinden veya doğrudan Anayasadan aldığı bir yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulunun belli konuları düzenlemek için çıkardığı ve kanun düzeyinde yer alan yazılı hukuk kurallarıdır. ” • Yeni Hükümet Sisteminde Kanun hükmünde kararnameler:
Hukuk Kaynağı Olarak Uluslararası Andlaşmalar • “Uluslararası andlaşmalar, iki veya daha fazla devlet tarafından akdedilmiş olan ve Türkiye’de Cumhurbaşkanının onayıyla Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan ve Türk normlar hiyerarşisinde kural olarak kanun değerinde bulunan bağlayıcı hukuk kurallarıdır. ”
Tüzükler • “bir kanunun uygulanmasını göstermek ve emrettiği işleri belirtmek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştayın incelemesinden geçirilmek şartıyla “Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır. ”
Yönetmelikler “yönetmelikler, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkardıkları yazılı hukuk kurallarıdır. ”
Diğerleri • • • Diğerleri: Yönerge: Herhangi bir konuda tutulacak yol için üst makamlardan alt makamlara belli bir esasa dayanarak verilen buyruk, talimat, direktif. Bu buyrukların yazılı olduğu belge. Yönetmeliklerde değinilmeyen konulara açıklık getirmek için düzenlenen resmî belge. Tebliğ: Bildirme Haber verme Bildiri. Genelge: Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, herhangi bir konuda aydınlatmak, dikkat çekmek üzere ilgililere gönderilen yazı, tamim, sirküler. • Talimat: • Görevin gerektirdiği türlü hizmetlerin başarıyla yürütülmesi için kumandan, başkan veya daire başkanları tarafından verilen, o hizmetle ilgili sorumluluk, düzen ve ilkeleri içine alan buyruklar. •
Normlar Hiyerarşisi Anayasa Kanun=KHK= Uluslararası Antlaşma Tüzük Yönetmelik Diğerleri (Yönerge Genelge, Teblig, Tamim, Talimat) 3. 1. 2022 Yard. Doç. Dr. Nurhayat Yoloğlu 21
Normlar Hiyerarşisinde Değişiklikler • 1982 Anayasasında 2017 yılında yapılan değişiklikle kanun hükmünde kararname ve Tüzük ibareleri Normlar Hiyerarşisinden kaldırılmıştır. Onun yerine Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi iki farklı statüye sahip olmuştur. • Kanun hükmünde Kararname eğer OHAL döneminde çıkarılmışsa, kanun hükmündedir. (OHAL döneminde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri) • Olağan dönemde çıkarılmışsa, kanunun altında kalır. (Olağan dönemde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri) • ANCAK UYGULAMALARDA GENEL OLARAK «CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ» OLARAK GEÇMEKTE ARADA UFAK FARKLILIKLAR OLSA DA HER İKİSİ DE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME OLARAK İŞLEM GÖRMEKTEDİR. BU KONUDA TARTIŞMALI GÖRÜŞLER MEVCUTTUR. • BKZ. Yavuz Atar, CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNİN HUKUKİ REJİMİ VE ANAYASALLIK DENETİMİ Makalesi
- Slides: 22